Ραφαήλ Α΄

Ο Ραφαήλ Α΄, ο λεγόμενος Τριβαλός, διετέλεσε Οικουμενικός Πατριάρχης την περίοδο 1475-1476^[1].

Ήταν Σέρβος^[α] μοναχός^[3] και εξελέγη Πατριάρχης με ενέργειες του Σουλτάνου Μωάμεθ του Πορθητή^[β] κατόπιν μεσολάβησης της μητέρας του, Μάρας Μπράνκοβιτς^[4][3]. Ο Ραφαήλ του προσέφερε πεσκέσι, πέραν των δύο χιλιάδων φλουριών που καταβάλλονταν ετησίως, άλλα χίλια εφάπαξ, εκ των οποίων πεντακόσια (κατ'άλλους επτακόσια^[5]) μετρητοίς και άλλα πεντακόσια με χρεωστική επιστολή. Επειδή δεν μιλούσε καθόλου ελληνικά και, σύμφωνα με (ενδεχομένως κάπως προκατειλημμένες^[3]) μαρτυρίες της εποχής, ήταν γενικώς απαίδευτος, ανίκανος, χυδαίος, και μέθυσος^[2], εξαρτημένος από το αλκοόλ^[γ], ο Μητροπολίτης Ηρακλείας δήλωσε ασθένεια, προκειμένου να μη συμπράξει στην εκλογή του. Έτσι χειροτονήθηκε από τον Μητροπολίτη Αγκύρας, κατόπιν πιέσεων.

Αναφέρεται ότι χειροτονούσε καθαιρεμένους και έδινε οφφίκια έναντι χρημάτων^[7], όπως και ότι δεν ήταν σε θέση να παρακολουθήσει τις ακολουθίες, σε πολλές από τις οποίες προσερχόταν σε κατάσταση μέθης^[8]. Μάλιστα, την Μεγάλη Πέμπτη του 1475, έπεσε από τα χέρια του η ποιμαντορική ράβδος και έσπασε^[9]. Εκτός αυτού, δεν μπορούσε να συνεργαστεί με τους Μητροπολίτες Ηρακλείας, Καισαρείας, Εφέσου, και άλλους, με αποτέλεσμα να καθίσταται προβληματική η Πατριαρχία του. Καθαιρέθηκε στις αρχές του 1476 με ενέργειες ισχυρών Ελλήνων αρχόντων της Κωνσταντινούπολης, με το επιχείρημα ότι ήταν «Σκυθογενής» και Τριβαλλός (δηλ. Σλάβος και Σέρβος), ότι ήταν μέθυσος, ότι είχε ανέβει στο θρόνο με επέμβαση των Οθωμανών, και επειδή «δεν εγρίκα ρωμαίικα, μόνο σέρβικα^[2]». Ο Αθανάσιος Κομνηνός Υψηλάντης (1870) αναφέρει ότι η καθαίρεση έγινε επειδή δεν μπορούσε να συγκεντρώσει τα πεντακόσια φλουριά, τα οποία είχε υποσχεθεί με την εκλογή του^[10] και κανείς από τους Έλληνες άρχοντες δεν τον βοήθησε να το κάνει^[11]. Πέθανε την ίδια χρονιά στη φυλακή^[4].

• Γεδεών, Μανουήλ (1885). Πατριαρχικοί Πίνακες: Ειδήσεις ιστορικαί βιογραφικαί περί των Πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως: από Ανδρέου του Πρωτοκλήτου μέχρις Ιωακείμ Γ' του από Θεσσαλονίκης, 36-1884. Κωνσταντινούπολη: Lorenz & Keil. 
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Larousse-Britannica, 2007, τόμ. 44, σελ. 439
• Προκόπιος Τσιμάνης (1981). Από υψηλή σκοπιά οι Πατριάρχαι Κωνσταντινουπόλεως, τόμ. Α΄. σελίδες 98–100. 
• Philippides, Marios· Hanak, Walter K. (2011). The Siege and the Fall of Constantinople in 1453: Historiography, Topography and Military Studies. Ashgate Publishing. 
• Laurent, Vitalien (1968). «Les premiers patriarches de Constantinople sous la domination turque (1454-1476): Succession et chronologie d'après un catalogue inédit». Revue des études byzantines 26: 229–263. doi:10.3406/rebyz.1968.1407. https://www.persee.fr/doc/rebyz_0766-5598_1968_num_26_1_1407. 
• Κοµνηνός Υψηλάντης, Αθανάσιος (1870). Εκκλησιαστικών και πολιτικών των εις δώδεκα, Βιβλίον Η, Θ΄και Ι΄ ήτοι Τα µετά την Άλωσιν (1453-1789), (Εκ χειρογράφου της ιεράς µονής του Σινά). Κωνσταντινούπολη: εκδιδόντος Αρχιµ. Γερµανού Αφθονίδου Σιναΐτου. 
• Ζαχαριάδου, Ελισάβετ Α. (1996). Δέκα τουρκικά έγγραφα για την Μεγάλη Εκκλησία (1483-1567) (PDF). Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών. ISBN 960-7094-69-7. 
• Παΐζη-Αποστολοπούλου, Μάχη (1995). Ο Θεσμός της πατριαρχικής εξαρχίας: 14ος-19ος αιώνας (PDF). Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. ISBN 960-7094-32-8. 
• Grumel, Venance (1958). Traité d'études byzantines. Παρίσι: Presses universitaires de France. ISBN 9607217225. 
• Iorga, Nicolae. Byzance après Byzance. Paris: Balland. ISBN 2-7158-0913-1.