Κύριλλος Λούκαρις: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
| (44 ενδιάμεσες εκδόσεις από 17 χρήστες δεν εμφανίζονται) | |||
| Γραμμή 1: | Γραμμή 1: | ||
{{πληροφορίες προσώπου}}Ο '''Κύριλλος Λούκαρις''', συχνά και ''Λούκαρης'' ( |
{{πληροφορίες προσώπου}} |
||
Ο '''Κύριλλος Λούκαρις''', συχνά και ''Λούκαρης'' (13 Νοεμβρίου 1572–27 Ιουνίου 1638) ή και '''Κύριλλος ο Κρης''', ήταν [[Πατριάρχης Αλεξανδρείας]] (ως ''Κύριλλος Γ΄'') και [[Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης]] (ως ''Κύριλλος Α΄''). |
|||
== Βιογραφία == |
== Βιογραφία == |
||
Γεννήθηκε στο [[Ηράκλειο |
Γεννήθηκε στο Χάνδακα, σημερινό [[Ηράκλειο Κρήτης]] το 1572.<ref>{{cite web |url=http://www.ec-patr.org/list/index.php?lang=gr&id=202 |title=Κύριλλος Α´ Λούκαρις |publisher=Οικουμενικόν Πατριαρχείον |accessdate=2017-05-03 |archive-date=2016-10-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161020020501/http://www.ec-patr.org/list/index.php?lang=gr&id=202 |url-status=dead }}</ref> Ο πατέρας του μάλλον ήταν ιερέας.{{sfn|Hering|σ=30, υποσ. 1}} Στην αρχή μαθήτευσε κοντά στο [[Μελέτιος Βλαστός|Μελέτιο Βλαστό]] και ύστερα, χάρις στη μέριμνα του θείου και μέντορά του [[Μελέτιος Πηγάς|Μελέτιου Πηγά]], πήγε στη [[Βενετία]] όπου σπούδασε κοντά στο [[Μάξιμος Μαργούνιος|Μάξιμο Μαργούνιο]] ο οποίος του έμαθε ελληνικά, λατινικά, ιταλική γλώσσα και θεολογία. Στη συνέχεια σπούδασε στην [[Πάδοβα]] κοντά στον [[Παύλος Σάρπας|Παύλο Σάρπα]] και τον Τσεζάρε Κρεμονίνι,{{sfn|Hering|σ=31}} ενώ αργότερα επισκέφτηκε τη Γενεύη, την Ολλανδία, και τη Γερμανία. Επιστρέφοντας στον ελλαδικό χώρο μετέβη στον θείο του Μελέτιο Πηγά, στην [[Αλεξάνδρεια]], όπου το 1593 έγινε μοναχός και πήρε το όνομα Κύριλλος.{{sfn|Hering|σ=31}} Ο Πηγάς τον έκανε πρωτοσύγκελο του Πατριαρχείου και τον έστειλε έξαρχο στην Πολωνία με σκοπό να αποτρέψει την ένωση των ορθόδοξων Ουκρανών και Λευκορώσων με τη Ρώμη. Όμως, αν και ανάπτυξε σημαντική δράση γι' αυτό το σκοπό, τελικά απέτυχε.{{sfn|Hering|σ=32}} |
||
===Πατριάρχης Αλεξανδρείας=== |
=== Πατριάρχης Αλεξανδρείας === |
||
Το |
Από το 1594 ο Πηγάς προετοίμαζε τον Λούκαρι για διάδοχό του στον Πατριαρχικό θρόνο Αλεξανδρείας. Το 1601, μετά το θάνατο του θείου του, ο Λούκαρις τον διαδέχτηκε σε ηλικία 29 ετών.{{sfnp|Παπαδόπουλος Χ.|1939α|σ=80}} Από τη θέση αυτή καλλιέργησε σχέσεις με τους πρεσβευτές [[Προτεσταντισμός|Προτεσταντικών]] χωρών στην [[Κωνσταντινούπολη]] και με τους [[Αγγλικανική εκκλησία|Αγγλικανούς]] θεολόγους. Μετέφερε την έδρα του Πατριαρχείου στο [[Κάιρο]] και ξεκίνησε αγώνα κατά της [[Δυτική Εκκλησία|Δυτικής Εκκλησίας]]. Έτσι, μία από τις πρώτες ενέργειές του ήταν η συνοδική καταδίκη των Λατίνων. Μετέβη στην Κύπρο στα 1605 με σκοπό να μεσολαβήσει για την αποσόβηση εσωτερικής κρίσης που έπληττε την Εκκλησία της Κύπρου.{{sfnp|Παπαδόπουλος Χ.|1939α|σσ=81–83}} Το 1608 μετέβη στα Ιεροσόλυμα συμμετέχοντας στη χειροτονία του Πατριάρχη Ιεροσολύμων [[Θεοφάνης Γ΄ Ιεροσολύμων|Θεοφάνους]].{{sfnp|Παπαδόπουλος Χ.|1939α|σ=83}} Δρομολόγησε την επισκευή ναών και λόγω των χρεών του Πατριαρχείου οργάνωσε [[:wikt:ζητεία|ζητεία]] (έρανο) η οποία όμως δεν ευοδώθηκε.{{sfnp|Παπαδόπουλος Χ.|1939β|σσ=97–98}} Ο Λαυρέντιος Σιναίου επιθυμούσε να εγκαταστήσει την επισκοπική έδρα του στην επαρχία του Λούκαρι λειτουργώντας διασπαστικά. Ο Λούκαρις μετέβη στην Κωνσταντινούπολη προς ρύθμιση του ζητήματος.{{sfnp|Παπαδόπουλος Χ.|1939β|σσ=98–99}} |
||
Το φθινόπωρο του 1608 έστειλε επιστολή προς τον [[Πάπας Παύλος Ε΄|Πάπα Παύλο Ε΄]]. Για τον μελετητή [[Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Α΄|Χρυσόστομο Παπαδόπουλο]] οι θέσεις που ο Λούκαρις διατυπώνει σε αυτήν για τον Παπικό θρόνο, ότι "θέλει να ζήσει και να πεθάνει κάτω από την παπική εξουσία", δεν μπορεί να ευσταθούν ως πραγματικές πεποιθήσεις του Λούκαρι, γι' αυτό και απορρίπτει την ''ομολογία'' του αυτή ως ''ψευδολουκάρειο''.{{sfnp|Παπαδόπουλος Χ.|1939β|σ=99}} Όμως ο Gunnar Hering ισχυρίζεται πως πουθενά σε αυτήν την επιστολή δεν δέχεται το δικαιοδοτικό πρωτείο του Πάπα ή τη [[Σύνοδος Φλωρεντίας |Σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας]]. Την ένωση δεν τη δέχεται όπως οι Λατίνοι. Η σύνταξη της επιστολής αυτής έγινε με την προσδοκία, πως η Ρώμη θα εκτιμούσε τη διαλλακτικότητα του Λούκαρι και δεν θα προχωρούσε σε βίαιη διείσδυσή της στην Ανατολή.{{sfn|Hering|σσ=34–35}} |
|||
===Τοποτηρητής του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης=== |
|||
Στις αρχές Νοεμβρίου 1620 διαδόθηκε η είδηση για τον ξαφνικό θάνατο του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Τιμόθεου Β'. Θεωρήθηκε πως είχε δολοφονηθεί και πως ηθικός αυτουργός για το έγκλημα αυτό ήταν ο Λούκαρης, ανένδοτος εχθρός του Τιμόθεου. Μετά την εκτόπιση του οικουμενικού Πατριάρχη Νεόφυτου Β' στη Ρόδο (Φεβρουάριος 1602-Ιανουάριος 1603 και Οκτώβριος 1609-Οκτώβριος 1612), το 1612 ο Λούκαρης τοποθετήθηκε με την ιδιότητά του ως πατριάρχη Αλεξανδρείας και επομένως ιεραρχικά αρχαιότερος αξιωματούχου επίτροπος για εικοσιμία ημέρες στον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης.<ref>Gunnar Hering,Οικουμενικό Πατριαρχείο και ευρωπαϊκή πολιτική 1620-1638,μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ, Αθήνα, 1992, σελ.43</ref> |
|||
=== Τοποτηρητής του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης === |
|||
Επιβάλλεται όμως ως Πατριάρχης ο λατινόφρων [[Παλαιών Πατρών Τιμόθεος Μαρμαρηνός|Τιμόθεος Β']] και ο Λούκαρις αποσύρεται στο [[Άγιο Όρος]] και από εκεί πηγαίνει στη [[Βλαχία]]. Δεν εγκαταλείπει τους αγώνες του εναντίον των Καθολικών. Έτσι στο διάλογό του ''Ζηλωτής και Φιλαλήθης'' επιτίθεται εναντίον των [[Ιησουίτες|Ιησουϊτών]], που είχαν αναπτύξει έντονη [[προπαγάνδα]] σε βάρος της [[Ορθόδοξη εκκλησία|Ορθόδοξης εκκλησίας]]. Στον αγώνα του κατά των Ιησουιτών αναζητεί στήριξη και σε προτεσταντικούς κύκλους με τους οποίους αλληλογραφεί και συζητεί. Αυτό υπήρξε και η αιτία να κατηγορηθεί ως οπαδός του Λουθήρου ή του Καλβίνου. Για να δημιουργήσει στενότερους δεσμούς του με τους διαμαρτυρομένους και να γνωρίσει καλύτερα την εκκλησία τους στέλνει στα 1617 (ανταποκρινόμενος σε παράκληση του αρχιεπισκόπου του Canterbury George Abbot) στην Αγγλία τον ευφυή και φιλομαθή πρεσβύτερο Μητροφάνη Κριτόπουλο (1589 - 1639) από την Βέροια, που τον είχε γνωρίσει ως μοναχό στο Άγιον Όρος.<ref>Βακαλόπουλος Απόστολος, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τομ. Γ', Θεσσαλονίκη, 1968.</ref> |
|||
Μετά την εκτόπιση του οικουμενικού Πατριάρχη Νεόφυτου Β' στη Ρόδο (Φεβρουάριος 1602-Ιανουάριος 1603 και Οκτώβριος 1609-Οκτώβριος 1612), το 1612 ο Λούκαρις τοποθετήθηκε, με την ιδιότητά του ως πατριάρχης Αλεξανδρείας και επομένως ιεραρχικά αρχαιότερος αξιωματούχος, επίτροπος για είκοσι μία ημέρες στον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης.{{sfn|Hering|σ=43}} |
|||
Επιβλήθηκε όμως ως Πατριάρχης ο λατινόφρων [[Παλαιών Πατρών Τιμόθεος Μαρμαρηνός|Τιμόθεος Β']] και ο Λούκαρις αποσύρθηκε στο [[Άγιο Όρος]] και από εκεί στη [[Βλαχία]]. Δεν εγκατέλειψε τους αγώνες του εναντίον των Καθολικών. Έτσι, στο διάλογό του ''Ζηλωτής και Φιλαλήθης'' επιτίθεται εναντίον των [[Ιησουίτες|Ιησουϊτών]], που είχαν αναπτύξει έντονη προπαγάνδα σε βάρος της Ορθόδοξης εκκλησίας. Στον αγώνα του κατά των Ιησουιτών αναζήτησε στήριξη και σε προτεσταντικούς κύκλους με τους οποίους αλληλογραφούσε και συζητούσε. Αυτό υπήρξε και η αιτία να κατηγορηθεί ως οπαδός του Λουθήρου ή του Καλβίνου. Για να δημιουργήσει στενότερους δεσμούς του με τους διαμαρτυρόμενους και να γνωρίσει καλύτερα την εκκλησία τους έστειλε στα 1617 στην Αγγλία, ανταποκρινόμενος σε παράκληση του αρχιεπισκόπου του Canterbury George Abbot, τον ευφυή και φιλομαθή πρεσβύτερο Μητροφάνη Κριτόπουλο (1589–1639) από τη Βέροια, που τον είχε γνωρίσει ως μοναχό στο Άγιον Όρος.<ref>{{cite book|συγγραφέας=Βακαλόπουλος, Απόστολος |τίτλος=Ιστορία του Νέου Ελληνισμού |τόμος=τ.Γʹ |τόπος-έκδοσης=Θεσσαλονίκη |έτος=1968}}{{χρειάζεται σελίδα}}</ref> |
|||
==Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως== |
|||
Στις [[4 Νοεμβρίου]] [[1620]] εκλέχτηκε [[Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης]] γεγονός που δικαίωνε όσους διέδιδαν τις φήμες πως ο Τιμόθεος είχε δηλητηριαστεί με δική του εντολή<ref>Gunnar Hering,Οικουμενικό Πατριαρχείο και ευρωπαϊκή πολιτική 1620-1638,μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ, Αθήνα, 1992, σελ.45</ref>. |
|||
=== Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως === |
|||
===Η απομάκρυνσή του από τον Πατριαρχικό θρόνο και η επάνοδός του=== |
|||
Στις αρχές Νοεμβρίου 1620 διαδόθηκε η είδηση για τον ξαφνικό θάνατο του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Τιμόθεου Β'. Θεωρήθηκε πως είχε δολοφονηθεί και πως ηθικός αυτουργός για το έγκλημα αυτό ήταν ο Λούκαρις, ανένδοτος εχθρός του Τιμόθεου. Στις 4 Νοεμβρίου 1620 ο Λούκαρις εκλέχτηκε [[Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης]] γεγονός που δικαίωνε όσους διέδιδαν τις φήμες πως ο Τιμόθεος είχε δηλητηριαστεί με δική του εντολή.{{sfn|Hering|σ=45}} |
|||
Τον Απρίλιο του 1623 απομακρύνεται ο Λούκαρις από τον θρόνο με την επέμβαση του πρεσβευτή της Γαλλίας Fhillippe de Cesy, μετά από διαβήματα του αποστολικού νουντσίου (εκπροσώπου) στο Παρίσι στον βασιλιά της Γαλλίας [[Λουδοβίκος ΙΓ΄ της Γαλλίας|Λουδοβίκο ΙΓ’]]. Συγκεκριμένα ο μεγάλος βεζύρης Μερέ Χουσεΐν δωροδοκήθηκε από τον Cesy 40.000 τάλληρα για να ενεργήσει παράτυπα, δηλαδή χωρίς την έγκριση της Ιεράς Συνόδου. Στις 17 Απριλίου 1623 δραπέτευσε με σκοπό να αποφύγει τη σύλληψη απότο στρατιωτικό απόσπασμα που εισέβαλε στο κτίριο του Πατριαρχείο. Ο Cecy δεν έμεινε ικανοποιημένος από την καθαίρεση του Λούκαρι,πληροφορούμενος ότι ο Λούκαρις κρυβόταν στην Κωνσταντινούπολη,πλήρωσε 3000 σκούδα για να εκδοθεί εναντίον του ένταλαμ σύλληψης. Έτσι συνελήφθει και οδηγήθηκε με φρεγάτα εξόριστος στην Ρόδο. <ref>Gunnar Hering,Οικουμενικό Πατριαρχείο και ευρωπαϊκή πολιτική 1620-1638,μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ, Αθήνα, 1992, σελ.103-104</ref>Στη θέση του εκλέγεται στις 28 Μαΐου ο [[Γρηγόριος Δ΄ Στραβοαμασείας|Αμασείας Γρηγόριος]], «λατινόφρων», ο επονομαζόμενος «Στραβοαμασείας» και μετά από ένα μήνα, στις 25 Ιουνίου, ο Μητροπολίτης Άνθιμος, Αλλά στις 2 Οκτωβρίου ανεβαίνει και πάλι στον θρόνο ο Λούκαρις χάρη στην υποστήριξη των πρεσβευτών Ολλανδίας Haga και της Αγγλίας Sir Thomas Roe. Εκείνη στην Ευρώπη μαίνονταν οι θρησκευτικοί πόλεμοι, και Καθολικοί και Προτεστάντες προσπαθούσαν να προσεταιριστούν την Ορθόδοξη Εκκλησία και ειδικά τον πατριάρχη. <br /> |
|||
Στις αρχές Φεβρουαρίου 1626 μερικοί ιεραράρχες υποκινημένοι από τον Γάλλο πρεσβευτή,κατάγγειλαν τον Λόυκαρι στην Πύλη ότι ευθυνόταν για την υπεχρέωση του Πατριαρχείου και ότι διοικούσε τυραννικά την εκκλησία: όμως για το πρώτο ζήτημα δεν ευθυνόταν ο ίδιος επειδή είχε παραλλάβει αυτό το χρέος από τον προκάτοχό του και επίσης ενώ, για το δεύτερο ζητημα είχε επιχειρήσει να απομακρύνει τους διαφωνούντες προς αυτόν:τον Ιωάσαφ Χαλκηδόνος και τον Κορίνθου Νεόφυτο τους καθαίρεσε η σύνοδος.<ref>Gunnar Hering,Οικουμενικό Πατριαρχείο και ευρωπαϊκή πολιτική 1620-1638,μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ, Αθήνα, 1992, σελ.133</ref> |
|||
=== Απομάκρυνσή από τον Πατριαρχικό θρόνο και επάνοδος === |
|||
Ο Λούκαρις κατέφυγε στην ολλανδική πρεσβεία για να αποφύγει τα χειρότερα και ο Άγγλος πρέσβης Roe μεσολάβησε στην Πύλη για την προστασία του Λούκαρη.<ref>Gunnar Hering,Οικουμενικό Πατριαρχείο και ευρωπαϊκή πολιτική 1620-1638,μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ, Αθήνα, 1992, σελ.134</ref> |
|||
Τον Απρίλιο του 1623 ο Λούκαρις απομακρύνθηκε από τον θρόνο με την επέμβαση του πρεσβευτή της Γαλλίας Fhillippe de Cesy. Είχαν προηγηθεί διαβήματα του αποστολικού [[Νούντσιος|νούντσιου]] στο Παρίσι στον βασιλιά της Γαλλίας [[Λουδοβίκος ΙΓ΄ της Γαλλίας|Λουδοβίκο ΙΓ’]]. Συγκεκριμένα, ο μεγάλος βεζύρης Μερέ Χουσεΐν δωροδοκήθηκε από τον Cesy 40.000 τάλληρα για να ενεργήσει παράτυπα, δηλαδή χωρίς την έγκριση της Ιεράς Συνόδου. Στις 17 Απριλίου 1623 ο Λούκαρις δραπέτευσε με σκοπό να αποφύγει τη σύλληψη από το στρατιωτικό απόσπασμα που εισέβαλε στο κτίριο του Πατριαρχείου. Ο Cecy δεν έμεινε ικανοποιημένος από την καθαίρεση του Λούκαρι. Πληροφορούμενος ότι ο Λούκαρις κρυβόταν στην Κωνσταντινούπολη, πλήρωσε 3.000 σκούδα για να εκδοθεί εναντίον του ένταλμα σύλληψης. Έτσι συνελήφθη και οδηγήθηκε με [[Φρεγάτα|φρεγάτα]] εξόριστος στη Ρόδο.{{sfn|Hering|σσ=103–104}} Στη θέση του εκλέχθηκε στις 28 Μαΐου ο [[Γρηγόριος Δ΄ Στραβοαμασείας|Αμασείας Γρηγόριος]], «λατινόφρων», ο επονομαζόμενος «Στραβοαμασείας» και μετά από ένα μήνα, στις 25 Ιουνίου, ο Μητροπολίτης Άνθιμος. Όμως στις 2 Οκτωβρίου ο Λούκαρις ανέβηκε και πάλι στον θρόνο χάρις στην υποστήριξη των πρεσβευτών Ολλανδίας Cornells Haga και της Αγγλίας [[Thomas_Roe|Sir Thomas Roe]]. Εκείνη την εποχή στην Ευρώπη μαίνονταν οι θρησκευτικοί πόλεμοι και Καθολικοί και Προτεστάντες προσπαθούσαν να προσεταιριστούν την Ορθόδοξη Εκκλησία και ειδικά τον πατριάρχη. |
|||
Επίσης και η Βενετική Γερουσία επιθυμούσε να την παραμονή του Λούκαρη στον πατριαρχικόθρόνο γι' αυτό ήταν έτοιμη να δωροδοκήσειμε 1000 ρεάλια τούρκους αξιωματούχους.<ref>Gunnar Hering,Οικουμενικό Πατριαρχείο και ευρωπαϊκή πολιτική 1620-1638,μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ, Αθήνα, 1992, σελ.136</ref> |
|||
Στις αρχές Φεβρουαρίου 1626 μερικοί ιεράρχες, υποκινημένοι από τον Γάλλο πρεσβευτή, κατάγγειλαν τον Λούκαρι στην Πύλη ότι ευθυνόταν για την υπερχρέωση του Πατριαρχείου και ότι διοικούσε τυραννικά την εκκλησία. Όμως για το πρώτο ζήτημα δεν ευθυνόταν ο ίδιος επειδή είχε παραλάβει αυτό το χρέος από τον προκάτοχό του. Για το δεύτερο ζήτημα, αν και είχε επιχειρήσει να απομακρύνει τους διαφωνούντες προς αυτόν, τον Ιωάσαφ Χαλκηδόνος και τον Κορίνθου Νεόφυτο, τους καθαίρεσε η σύνοδος.{{sfn|Hering|σ=133}} Ο Λούκαρις κατέφυγε στην ολλανδική πρεσβεία για να αποφύγει τα χειρότερα και ο Άγγλος πρέσβης Roe μεσολάβησε στην Πύλη για την προστασία του.{{sfn|Hering|σ=134}} Επίσης και η Βενετική Γερουσία επιθυμούσε την παραμονή του Λούκαρι στον πατριαρχικό θρόνο γι' αυτό ήταν έτοιμη να δωροδοκήσει με 1.000 ρεάλια Τούρκους αξιωματούχους.{{sfn|Hering|σ=136}} |
|||
[[Αρχείο:Cornelis Haga, by anonymous.jpg|thumb|Κορνήλιος Χάγκα (1645)]] |
[[Αρχείο:Cornelis Haga, by anonymous.jpg|thumb|Κορνήλιος Χάγκα (1645)]] |
||
[[Αρχείο:SirThomasRoe.jpg|thumb|προσωπογραφία του Sir Thomas Roe]] |
[[Αρχείο:SirThomasRoe.jpg|thumb|προσωπογραφία του Sir Thomas Roe]] |
||
===Το τυπογραφείο του |
===Το τυπογραφείο του Λούκαρι=== |
||
Αρχικά ο Λούκαρις είχε |
Αρχικά ο Λούκαρις είχε στείλει στο Λονδίνο τον [[Νικόδημος Μεταξάς|Νικόδημο Μέταξα]] για να σπουδάσει την τυπογραφική τέχνη. Εκείνος επέστρεψε στα μέσα του 1627 με κάσες γεμάτες τυπογραφικά στοιχεία.{{sfn|Παπαδόπουλος Θ.|σ=38}} Το τυπογραφείο ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 1627 κοντά στην Αγγλική πρεσβεία. Το πρώτο βιβλίο που βγήκε από το πιεστήριό του ήταν μια αντιιουδαϊκή πραγματεία του Λούκαρη.<ref>{{cite journal |συγγραφέας=Σκιαδάς, Νίκος |τίτλος=Το πρώτο Ελληνικό τυπογραφείο της Πόλης. Ο Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρης και ο Νικόδημος Μεταξάς |περιοδικό=Νέα Εστία |τόμος=81 |τεύχος=956 |έτος=1967 |page=σελ. 605 |url=http://www.ekebi.gr/magazines/flipbook/showissue.asp?file=109165&code=2106 |title=Αρχειοθετημένο αντίγραφο |accessdate=2017-10-22 |archivedate=2016-04-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160410133807/http://www.ekebi.gr/magazines/flipbook/showissue.asp?file=109165&code=2106 |deadurl= }}</ref> Στο τυπογραφικό του πρόγραμμα ήταν η έκδοση όλων των παλιότερων και νεώτερων αντικαθολικών βιβλίων που είχαν γράψει ορθόδοξοι θεολόγοι.{{sfn|Παπαδόπουλος Θ.|σ=39}} Η δραστηριότητα του τυπογραφείου προκάλεσε την έντονη αντίδραση των Καθολικών. Στις 27 Οκτωβρίου 1627 ο φιλοκαθολικός επίσκοπος Παροναξίας Ιερεμιας Βαρβαρήγος εισηγήθηκε στη [[Propaganda Fide]] το κλείσιμο του τυπογραφείου.{{sfn|Παπαδόπουλος Θ.|σ=37}} Τον Νοέμβριο του 1627 συνεδρίασε η Propaganda Fide η οποία εισηγήθηκε να πειστούν οι Τούρκοι να κλείσουν το τυπογραφείο.<ref>{{harvnb|Hering|σ=138}}· {{harvnb|Τσακίρης|σ=61}}.</ref> Τον Ιανουάριο του 1628, οι μηχανορραφίες και καταγγελίες είχαν ως αποτέλεσμα να διακοπούν οι εργασίες του και να να κατασχεθεί προσωρινά ο εξοπλισμός του από τους Τούρκους.<ref>Το τυπογραφείο του Λούκαρι, το οποίο μετά την κατάσχεσή του επιστράφηκε από τους Τούρκους στον Μεταξά, ο Ολλανδός πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη θέλησε να το πάρει στην κατοχή του, όμως ο Μεταξάς αρνήθηκε να του το παραχωρήσει {{harv|Τσακίρης|σ=58, υποσ. 18}}.</ref> |
||
==Το τέλος του Λούκαρη== |
|||
Λίγους μήνες αργότερα, η αναχώρηση του Roe από την Κωνσταντινούπολη στέρησε τον Λούκαρη από έναν ισχυρό προστάτη. Πιστεύεται ότι ο πατριάρχης του έδωσε ως δώρο προς τον βασιλιά Κάρολο Α’ τον περίφημο «Αλεξανδρινό κώδικα», κτήμα τώρα του Βρεττανικού Μουσείου, στον οποίο βασίστηκε η μετάφραση της Βίβλου στα αγγλικά, γνωστή ως King James. |
|||
===Το τέλος του Λούκαρι=== |
|||
Τέλος, οι καθολικοί κατήγγειλαν τον Λούκαρι ότι ετοιμάζει με τη βοήθεια των Ρώσων επανάσταση των Ελλήνων και οι Τούρκοι τον έκλεισαν σε κάποιο φρούριο του Βόσπορου και τον στραγγάλισαν στις [[27 Ιουνίου]] [[1638]]. Το πτώμα του ρίχτηκε στη θάλασσα όπου το βρήκαν ψαράδες και το έθαψαν. Οι εχθροί του όμως ξέθαψαν το σώμα του και το ξανάριξαν στη θάλασσα, αλλά βρέθηκε και πάλι. |
|||
Λίγους μήνες αργότερα, η αναχώρηση του Roe από την Κωνσταντινούπολη στέρησε τον Λούκαρι από έναν ισχυρό προστάτη. Πιστεύεται ότι ο πατριάρχης του έδωσε ως δώρο προς τον βασιλιά Κάρολο Α’ τον περίφημο «Αλεξανδρινό κώδικα», κτήμα τώρα της Βρετανικής Βιβλιοθήκης<ref>{{Cite web|url=https://www.bl.uk/collection-items/codex-alexandrinus|title=Codex Alexandrinus|website=British Library|accessdate=2021-07-09|archive-date=2021-06-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20210602233424/https://www.bl.uk/collection-items/codex-alexandrinus|url-status=}}</ref>. Τέλος, οι καθολικοί κατήγγειλαν τον Λούκαρι ότι ετοίμαζε, με τη βοήθεια των Ρώσων, επανάσταση των Ελλήνων. Οι Τούρκοι τον έκλεισαν σε κάποιο φρούριο του Βόσπορου και τον στραγγάλισαν στις 27 Ιουνίου 1638. Το πτώμα του ρίχτηκε στη θάλασσα όπου το βρήκαν ψαράδες και το έθαψαν. Οι εχθροί του όμως ξέθαψαν το σώμα του και το ξανάριξαν στη θάλασσα, αλλά βρέθηκε και πάλι. Τελικά ετάφη στη [[Μονή Καμαριώτισσας]] στη [[Χάλκη (Τουρκία)|Χάλκη]]<ref>{{cite web |last=Σιδηράς |first=Ιωάννης |title=Παναγία Καμμαριώτισσα |url=http://fanarion.blogspot.com/2018/08/blog-post_20.html |publisher=Φως Φαναρίου |accessdate=15 Απριλίου 2021}}</ref>. |
|||
Πιστεύεται ότι ο Λούκαρις, όταν έγινε πατριάρχης Κωνσταντινούπολης, πήρε μαζί του τον [[Αλεξανδρινός Κώδικας|Αλεξανδρινό Κώδικα]] —έναν από τους σημαντικότερους [[Κυριότεροι Κώδικες των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών|ελληνικούς Βιβλικούς Κώδικες]] που σώζονται έως σήμερα— και αργότερα τον έστειλε ως δώρο στον [[Ιάκωβος Α' της Αγγλίας|Βασιλιά Ιάκωβο Α' της Αγγλίας]].<ref>''Καθολική Εγκυκλοπαίδεια'' (''The Catholic Encyclopedia'', Τόμ 4ος, 1908), "[http://www.newadvent.org/cathen/04080c.htm Codex Alexandrinus]".</ref> Ο Βασιλιάς Ιάκωβος ήταν εκείνος που έδωσε εντολή να γίνει μια νέα μετάφραση της Βίβλου στην Αγγλική, η οποία ξεκίνησε το 1607 και ολοκληρώθηκε το 1611 και η οποία έγινε γνωστή ως «[[Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου]]» ''King James Version'' ή ''Authorized Version'').<ref>{{cite web|publisher=Zondervan Publications |url=http://www.zondervan.com/Cultures/en-US/Translations/Stats/King+James+Version+(KJV).htm?QueryStringSite=Zondervan |title=King James Version (KJV) |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080509113232/http://www.zondervan.com/Cultures/en-US/Translations/Stats/King+James+Version+%28KJV%29.htm?QueryStringSite=Zondervan |archivedate=2008-05-09 }}".</ref> Ο Ιάκωβος πέθανε πριν του παραδοθεί ο Κώδικας κι έτσι τον παρέλαβε ο διάδοχός του [[Κάρολος Α' της Αγγλίας|Κάρολος Α']] το 1627. |
|||
== Η πνευματική εξέλιξή του == |
|||
[[Αρχείο:David Hoschelius - Johan Jacob Haid um 1747.jpg|left|thumb|David Hoeschel, γκραβούρα από τον Johann Jakob Haid, c.1747. Με τον David Hoeschel, αλληλογραφούσε ο Λούκαρις]] |
|||
Ο Λούκαρις ήταν γαλουχημένος με τις εκκλησιαστικές παραδόσεις της ανατολικής ορθόδοξης Εκκλησίας και άρχισε τη δράση του ως ''συντηρητικός ορθόδοξος''.{{sfn|Hering|σ=35}} Αυτό τεκμηριώνεται από το περιεχόμενο και τον προσανατολισμό που έδωσε στα πρώτα βήματα της δράσης του ως έξαρχου στην Πολωνία. Στη διαμάχη με τους ενωτικούς ανέπτυξε τα παραδοσιακά επιχειρήματα της ορθοδοξίας,{{sfn|Hering|σ=32}} ενώ σε επιστολή του προς τον Λατίνο επίσκοπο Λεμβέργης Δημήτριο Solikowski προβάλει τις επτά πρώτες Οικουμενικές Συνόδους ως κοινής αποδοχής και από τις δύο Εκκλησίες και αποσιωπά τη [[Σύνοδος Φλωρεντίας|Σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας]].{{sfn|Hering|σ=33}} Ωστόσο άρχισε να έρχεται σε επαφή με τη Μεταρρυθμισμένη θεολογία από την εποχή που σπούδαζε στην Ιταλία, όταν αλληλογραφούσε με τους μεταρρυθμιστές διανοούμενους David Hoeschel και Friedrich Sylbourg.{{sfn|Hering|σ=35}} |
|||
Όταν πια ήταν Πατριάρχης Αλεξανδρείας άρχισε να μελετά πιο συστηματικά δυτικοευρωπαίους θεολόγους και φιλόσοφους, όπως μαρτυρούν επιστολές του και σημειώσεις σε προσχέδια κηρυγμάτων του.{{sfn|Hering|σ=36}} Καθώς η λατινική προπαγάνδα σε βάρος των ορθοδόξων οξυνόταν, το αντιλατινικό μέτωπο ήταν πιο δεκτικό στα μεταρρυθμιστικά επιχειρήματα. Όμως το κοινό μέτωπο ορθοδόξων και καλβινιστών έναντι της Ρώμης έκανε τον Λούκαρι να σκέφτεται να αξιοποιήσει την Καλβινιστική διδασκαλία για την αποκάθαρση της ορθόδοξης πίστης από διαστρεβλώσεις, καταχρήσεις, ρωμαϊκές επιρροές. Στα 1618 ο Λούκαρις, όπως φαίνεται από την αλληλογραφία του με τον Ολλανδό έμπορο David de Wilhelm le Leu, γοητεύτηκε από την προτεσταντική αρχή του αποκλειστικού προορισμού ενώ θεωρούσε ως βάσεις της μεταρρύθμισης την ταπεινοφροσύνη, την απλότητα και όχι τη δεισιδαιμονία, την περιφρόνηση προς τα εγκόσμια.{{sfn|Hering|σ=38}} Επίσης εξομοιώνει την εικονολατρία με την ειδωλολατρία και απορρίπτει τη μεσολάβηση και τα θαύματα των αγίων.{{sfn|Hering|σ=39}} |
|||
== Η εκπαιδευτική στρατηγική του == |
|||
Ο Λούκαρις, σύμφωνα με τον Πατηνιώτη, αποσκοπούσε στη συγκρότηση «μιας ισχυρής συλλογικής ταυτότητας των ορθοδόξων πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας» και να τους καταστήσει «[...]μια διακριτή πολιτισμική ενότητα στο μεταίχμιο μεταξύ ισλαμικής Ανατολής και Καθολικής Δύσης»<ref>{{cite thesis|συγγραφέας=Πατηνιώτης, Μανώλης |τίτλος=Απόπειρες διαμόρφωσης επιστημονικού λόγου στον ελληνικό χώρο του 18ου αιώνα. Αρχές της φυσικής φιλοσοφίας στο έργο τον Ευγένιου Βούλγαρη, και του Νικηφόρου Θεοτόκη |εκδότης=Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Τμήμα Μεθοδολογίας. Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης |τόπος-έκδοσης=Αθήνα |έτος=2001 |σελίδα=73 |doi=10.12681/eadd/12751 |url=http://hdl.handle.net/10442/hedi/12751 |doi-access=free}}</ref> |
|||
== Κρίσεις == |
|||
Ο [[Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος]] στην ''Ιστορία του Ελληνικού Έθνους'' αναφέρει σχετικά με τον Λούκαρι: «Ουδέποτε ίσως το αξίωμα του οικουμενικού πατριάρχη ανεδείχθη λαμπρότερο ή επί Κυρίλλου Α΄ του Λουκάρεως επί δώδεκα περίπου έτη εκ διαλειμμάτων πατριαρχήσαντος». Κάποιοι υποστηρίζουν πως κατέφυγε προς τους Διαμαρτυρόμενους μόνο για να τους έχει σύμμαχους εναντίον των Καθολικών, χωρίς να απομακρυνθεί από την Ορθόδοξη γραμμή. Χαρακτηριστικά είναι όσα ο ίδιος είχε πει στον πρεσβευτή της Γαλλίας ντε Μαρσεβίλ: «''...στο ζήτημα των πεποιθήσεών μου δε θα υπακούσω ούτε στο βασιλιά της Γαλλίας ούτε σε κανέναν άλλο στον κόσμο αλλά θα ακολουθήσω αυστηρά τις υπαγορεύσεις της συνειδήσεώς μου''». Αντίθετα άλλοι τον θεωρούν ως τον Πατριάρχη που προσπάθησε να μεταρρυθμίσει την Ορθόδοξη Εκκλησία, και μάλιστα η [[Ελληνική Ευαγγελική Εκκλησία]] υποστηρίζει πως είναι η πνευματική συνέχεια του έργου του.<ref>{{cite book|τίτλος=Η Θρησκευτική Μεταρρύθμιση του Δέκατου Έκτου Αιώνα |συγγραφέας=Χατζηαντωνίου, Γεώργιος |εκδότης=Ο Λόγος |έτος=1995}}{{χρειάζεται σελίδα}}</ref> |
|||
Ο Λούκαρις υπήρξε κορυφαία μορφή του Ελληνισμού. Προσπάθησε με κάθε τρόπο να ανυψώσει το ελληνικό γένος. Στις πράξεις και τις ενέργειές του φαίνεται η τάση του Ελληνισμού για να έρθει σε επαφή με το δυτικό πολιτισμό. Φρόντισε για την παιδεία του Μητροφάνη Κριτόπουλου και μετέφερε το 1627 στην Κωνσταντινούπολη το τυπογραφείο του Κεφαλλονίτη μοναχού Νικόδημου Μεταξά, για να φωτιστεί το έθνος με ελληνικά έντυπα. Όπως και ο Πηγάς, ο Λούκαρις κήρυττε στη [[Δημοτική γλώσσα|δημοτική]]. Προλόγισε μάλιστα τη μετάφραση της [[Καινή Διαθήκη|Καινής Διαθήκης]] από το [[Μάξιμος Καλλιπολίτης|Μάξιμο Καλλιπολίτη]] στη λαϊκή γλώσσα, τονίζοντας τη σημασία της μετάφρασης των Ευαγγελίων. |
|||
== Παραπομπές == |
|||
<references /> |
|||
== Πηγές == |
|||
*{{cite book |
|||
|συγγραφέας = Hering, Gunnar |
|||
|μεταφραστής = Δημοσθένης Κούρτοβικ |
|||
|λοιποί = Μτφρ. [[Δημοσθένης Κούρτοβικ]] |
|||
|εκδότης = Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης |
|||
|τίτλος = Οικουμενικό Πατριαρχείο και ευρωπαϊκή πολιτική 1620–1638 |
|||
|έτος = 1992 |
|||
|τόπος-έκδοσης = Αθήνα |
|||
|ISBN = 960-250-056-5 |
|||
|ref = {{sfnRef|Hering}} |
|||
}} |
|||
*{{cite journal |
|||
|συγγραφέας = Παπαδόπουλος, Θωμάς Ι. |
|||
|τίτλος = Βιβλία Καθολικών και βιβλία Ορθοδόξων |
|||
|περιοδικό = Ο Ερανιστής |
|||
|εκδότης = Όμιλος Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού |
|||
|τόμος = 19 |
|||
|έτος = 1993 |
|||
|url = https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/eranistis/article/view/1626/1617 |
|||
|pages = 36–65 |
|||
|doi = 10.12681/er.259 |
|||
|ref = {{sfnRef|Παπαδόπουλος Θ.}} |
|||
}} |
|||
*{{cite journal |
|||
|συγγραφέας = Παπαδόπουλος, Χρυσόστομος |
|||
|λήμμα-συγγραφέα = Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Α΄ |
|||
|τίτλος = Ὁ Κύριλλος Λούκαρις ὡς Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας (Α´) |
|||
|περιοδικό = Θεολογία |
|||
|τόμος = ΙΖ´ |
|||
|τεύχος = 1 |
|||
|έτος = 1939α |
|||
|url = http://www.ecclesia.gr/greek/press/theologia/material/1939_1_5_xrysostomos.pdf |
|||
|pages = 58–83 |
|||
|ref = {{sfnRef|Παπαδόπουλος Χ.1939α}} |
|||
}} |
|||
*{{cite journal |
|||
|συγγραφέας = Παπαδόπουλος, Χρυσόστομος |
|||
|τίτλος = Ὁ Κύριλλος Λούκαρις ὡς Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας (B´) |
|||
|περιοδικό = Θεολογία |
|||
|τόμος = ΙΖ´ |
|||
|τεύχος = 2 |
|||
|έτος = 1939β |
|||
|url = http://www.ecclesia.gr/greek/press/theologia/material/1939_2_1_xrysostomos.pdf |
|||
|pages = 97–135 |
|||
|ref = {{sfnRef|Παπαδόπουλος Χ.1939β}} |
|||
|authormask = 5 |
|||
}} |
|||
*{{cite book |
|||
|συγγραφέας = Ρενιέρης, Μάρκος |
|||
|τίτλος = Κύριλλος Λούκαρις, ο Οικουμενικός Πατριάρχης |
|||
|έτος = 1859 |
|||
|τόπος-έκδοσης = Αθήνα |
|||
}} |
|||
* {{Cite book |
|||
|συγγραφέας = Σάθας, Κωνσταντίνος |
|||
|λήμμα-συγγραφέα = Κωνσταντίνος Σάθας |
|||
|τίτλος = Νεοελληνική Φιλολογία: Βιογραφία των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων, από της καταλύσεως της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι της Ελληνικής εθνεγερσίας (1453-1821) |
|||
|εκδότης = Τυπογραφείο των τέκνων Ανδρέου Κορομηλά |
|||
|τόπος-έκδοσης = Αθήνα |
|||
|έτος = 1868 |
|||
|url = http://www.archive.org/details/neoellnikphilol01sathgoog |
|||
|accessdate = 15 Οκτωβρίου 2009 |
|||
}} |
|||
*{{cite journal |
|||
|συγγραφέας = Τσακίρης, Βασίλειος |
|||
|τίτλος = Ο ρόλος του τυπογραφείου του Λούκαρη στην ίδρυση του Ελληνικού τυπογραφείου της Propaganda Fide |
|||
|περιοδικό = Ο Ερανιστής |
|||
|εκδότης = Όμιλος Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού |
|||
|τόμος = 27 |
|||
|έτος = 2009 |
|||
|url = https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/eranistis/article/view/1454/1453 |
|||
|doi = 10.12681/er.87 |
|||
|pages = 53–67 |
|||
|ref = {{sfnRef|Τσακίρης}} |
|||
}} |
|||
{{Βικιθήκη|Σύντομος Ομολογία περί της Ορθοδόξου Πίστεως}} |
|||
Πιστεύεται ότι ο Λούκαρις, όταν έγινε πατριάρχης Κωνσταντινούπολης, πήρε μαζί του τον [[Αλεξανδρινός Κώδικας|Αλεξανδρινό Κώδικα]] —έναν από τους σημαντικότερους [[Κυριότεροι Κώδικες των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών|ελληνικούς Βιβλικούς Κώδικες]] που σώζονται έως σήμερα— και αργότερα τον έστειλε ως δώρο στον [[Ιάκωβος Α' της Αγγλίας|Βασιλιά Ιάκωβο Α' της Αγγλίας]].<ref>''Καθολική Εγκυκλοπαίδεια'' (''The Catholic Encyclopedia'', Τόμ 4ος, 1908), "[http://www.newadvent.org/cathen/04080c.htm Codex Alexandrinus]".</ref> Ο Βασιλιάς Ιάκωβος ήταν εκείνος που έδωσε εντολή να γίνει μια νέα μετάφραση της Βίβλου στην Αγγλική, η οποία ξεκίνησε το [[1607]] και ολοκληρώθηκε το [[1611]] και η οποία έγινε γνωστή ως «[[Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου]]» ''King James Version'' ή ''Authorized Version'').<ref>Zondervan Publications, "[http://www.zondervan.com/Cultures/en-US/Translations/Stats/King+James+Version+(KJV).htm?QueryStringSite=Zondervan King James Version (KJV)]".</ref> Ο Ιάκωβος πέθανε πριν του παραδοθεί ο Κώδικας κι έτσι τον παρέλαβε ο διάδοχός του [[Κάρολος Α' της Αγγλίας|Κάρολος Α']] το [[1627]]. |
|||
==Η πνευματική εξέλιξη του Κύριλλου Λούκαρη== |
|||
Ο Λούκαρης ήταν γαλουχημένος με τις εκκλησιαστικές παραδόσεις της ανατολικής ορθόδοξης Εκκλησίας και άρχισε τη δράση του ως ''συντηρητικός ορθόδοξος''.<ref>Gunnar Hering, Οικουμενικό Πατριαρχείο και ευρωπαϊκή πολιτική 1620-1638,μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ, Αθήνα, 1992, σελ35</ref> |
|||
Αυτό τεκμηριώνεται από το περιεχόμενο και τον προσανατολισμό που έδωσε στα πρώτα βήματα της δράσης του ως έξαρχου στην [[Πολωνία]]. Στη διάμάχη με τους ενωτικούς ανέπτυξε τα παραδοσιακά επιχειρήματα της ορθοδοξίας, <ref>Gunnar Hering,Οικουμενικό Πατριαρχείο και ευρωπαϊκή πολιτική 1620-1638,μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ, Αθήνα, 1992, σελ32</ref>ενώ σε επιστολή του προς τον Λατίνο επίσκοπο Λεμβέργης Δημήτριο Solikowski προβάλει τις επτά πρώτες Οικουμενικές Συνόδους ως κοινής αποδοχής και από τις δύο Εκκλησίες και αποσιωπά την [[Σύνοδος Φλωρεντίας|Σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας]]<ref>Gunnar Hering,Οικουμενικό Πατριαρχείο και ευρωπαϊκή πολιτική 1620-1638,μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ, Αθήνα, 1992, σελ33</ref>Ωστόσο άρχισε να έρχεται σε επαφή με τη Μεταρρυθισμένη θεολογία από την εποχή που σπούδαζε στην Ιταλία, όταν αλληλογραφούσε με τους μεταρρυθμιστές διανοόυμενους David Hoeschel και Friedrich Sylbourg. <ref>Gunnar Hering,Οικουμενικό Πατριαρχείο και ευρωπαϊκή πολιτική 1620-1638,μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ, Αθήνα, 1992, σελ35</ref> |
|||
Όταν πια ήταν Πατριάρχης Αλεξανδρείας άρχισε να μελετά πιο συστηματικά δυτικοευρωπαίους θεολόγους και φιλόσοφους, όπως μαρτυρούν επιστολές του και σημειώσεις σε προσχέδια κηρυγματων του. <ref>Η πρώτη αναφορά σε χωρίο του Καλβίνου εντοπίζεται σε προσχέδιο κυριακάτικου κηρύγματος της 26ης Δεκεμβρίου 1610Gunnar Hering,Οικουμενικό Πατριαρχείο και ευρωπαϊκή πολιτική 1620-1638,μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ, Αθήνα, 1992, σελ.36</ref>Καθώς η λατινική προπαγάνδα σε βάρος των ορθοδόξων οξυνόταν, το αντιλατινικό μέτωπο ήταν πιο δεκτικό στα μεταρρυθμιστικά επιχειρήματα. Όμως το κοινό μέτωπο ορθοδόξων και καλβινιστών έναντι της Ρώμης έκανε τον Λούκαρη να σκέφτεται να αξιοποιήσει την Καλβινιστική διδασκαλία για την αποκάθαρση της ορθόδοξης πίστης από διαστρεβλώσεις,καταχρήσεις, ρωμαϊκές επιρροές. Στα 1618 ο Λούκαρης, όπως φαίνεται από την αλληλογραφία του με τον Ολλανδό έμπορο David de Wilhelm le Leu, γπητέυθηκε από την προτεσταντική αρχή του αποκλειστικού προορισμού ενώ θεωρούσε ως βάσεις της μεταρρύθμισης την ταπεινοφροσύνη, την απλότητα και όχι τη δεισιδαιμονία,την περιφρόνηση προς τα εγκόσμια.<ref>Gunnar Hering,Οικουμενικό Πατριαρχείο και ευρωπαϊκή πολιτική 1620-1638,μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ, Αθήνα, 1992, σελ38</ref>Επίσης εξομοιώνει την εικονολατρία με την ειδωλολατρία και απορρίπτει την μεσολάβηση και τα θαύματα των αγίων.<ref>Gunnar Hering,Οικουμενικό Πατριαρχείο και ευρωπαϊκή πολιτική 1620-1638,μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ, Αθήνα, 1992, σελ39</ref> |
|||
{{S-start}} |
{{S-start}} |
||
{{S-rel|or}} |
{{S-rel|or}} |
||
| Γραμμή 41: | Γραμμή 136: | ||
{{s-aft|μετά=[[Γεράσιμος Α΄ Αλεξανδρείας|Γεράσιμος Α΄]]}} |
{{s-aft|μετά=[[Γεράσιμος Α΄ Αλεξανδρείας|Γεράσιμος Α΄]]}} |
||
{{s-bef|πριν=[[Νεόφυτος Β΄]]}} |
{{s-bef|πριν=[[Νεόφυτος Β΄]]}} |
||
{{s-ttl|τίτλος=[[Κατάλογος Πατριαρχών της Κωνσταντινούπολης|'' |
{{s-ttl|τίτλος=[[Κατάλογος Πατριαρχών της Κωνσταντινούπολης|''Τοποτηρητής'' του Πατριαρχικού θρόνου]] |
||
|έτη=Οκτ.-Νοέμ 1612 ''(1<sup>η</sup> θητεία)''}} |
|||
{{s-aft|μετά=[[Τιμόθεος Μαρμαρηνός|Τιμόθεος Β΄]]}} |
{{s-aft|μετά=[[Τιμόθεος Μαρμαρηνός|Τιμόθεος Β΄]]}} |
||
{{s-bef|πριν=[[Τιμόθεος Μαρμαρηνός|Τιμόθεος Β΄]]}} |
{{s-bef|πριν=[[Τιμόθεος Μαρμαρηνός|Τιμόθεος Β΄]]}} |
||
{{s-ttl|τίτλος=[[Κατάλογος Πατριαρχών της Κωνσταντινούπολης|Οικουμενικός Πατριάρχης |
{{s-ttl|τίτλος=[[Κατάλογος Πατριαρχών της Κωνσταντινούπολης|Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως]]|έτη=4 Νοεμβ 1620- 12 Απρ. 1623 ''(2<sup>η</sup> θητεία)''}} |
||
{{s-aft|μετά=[[Γρηγόριος Δ΄ Στραβοαμασείας|Γρηγόριος Δ΄]]}} |
{{s-aft|μετά=[[Γρηγόριος Δ΄ Στραβοαμασείας|Γρηγόριος Δ΄]]}} |
||
{{s-bef|πριν=[[Άνθιμος Β΄]]}} |
{{s-bef|πριν=[[Άνθιμος Β΄]]}} |
||
{{s-ttl|τίτλος=[[Κατάλογος Πατριαρχών της Κωνσταντινούπολης|Οικουμενικός Πατριάρχης |
{{s-ttl|τίτλος=[[Κατάλογος Πατριαρχών της Κωνσταντινούπολης|Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως]]|έτη=22 Σεπτ. 1623- 4 Οκτ. 1633 ''(3<sup>η</sup> θητεία)''}} |
||
{{s-aft|μετά=[[Κύριλλος Β΄ Κονταρής|Κύριλλος Β΄]]}} |
{{s-aft|μετά=[[Κύριλλος Β΄ Κονταρής|Κύριλλος Β΄]]}} |
||
{{s-bef|πριν=[[Κύριλλος Β΄ Κονταρής|Κύριλλος Β΄]]}} |
{{s-bef|πριν=[[Κύριλλος Β΄ Κονταρής|Κύριλλος Β΄]]}} |
||
{{s-ttl|τίτλος=[[Κατάλογος Πατριαρχών της Κωνσταντινούπολης|Οικουμενικός Πατριάρχης |
{{s-ttl|τίτλος=[[Κατάλογος Πατριαρχών της Κωνσταντινούπολης|Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως]]|έτη=11 Οκτ.1633- 25Φεβρ. 1634 ''(4<sup>η</sup> θητεία)''}} |
||
{{s-aft|μετά=[[Αθανάσιος Γ΄ Πατελάρος|Αθανάσιος Γ΄]]}} |
{{s-aft|μετά=[[Αθανάσιος Γ΄ Πατελάρος|Αθανάσιος Γ΄]]}} |
||
{{s-bef|πριν=[[Αθανάσιος Γ΄ Πατελάρος|Αθανάσιος Γ΄]]}} |
{{s-bef|πριν=[[Αθανάσιος Γ΄ Πατελάρος|Αθανάσιος Γ΄]]}} |
||
{{s-ttl|τίτλος=[[Κατάλογος Πατριαρχών της Κωνσταντινούπολης|Οικουμενικός Πατριάρχης |
{{s-ttl|τίτλος=[[Κατάλογος Πατριαρχών της Κωνσταντινούπολης|Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως]]|έτη=αρχές Απρ. 1634-αρχές Μαρτ 1635 ''(5<sup>η</sup> θητεία)''}} |
||
{{s-aft|μετά=[[Κύριλλος Β΄ Κονταρής|Κύριλλος Β΄]]}} |
{{s-aft|μετά=[[Κύριλλος Β΄ Κονταρής|Κύριλλος Β΄]]}} |
||
{{s-bef|πριν=[[Νεόφυτος Γ΄]]}} |
{{s-bef|πριν=[[Νεόφυτος Γ΄]]}} |
||
{{s-ttl|τίτλος=[[Κατάλογος Πατριαρχών της Κωνσταντινούπολης|Οικουμενικός Πατριάρχης |
{{s-ttl|τίτλος=[[Κατάλογος Πατριαρχών της Κωνσταντινούπολης|Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως]]|έτη=5 Μαρτ. 1637-20 Ιουν. 1638 ''(6<sup>η</sup> θητεία)''}} |
||
{{s-aft|μετά=[[Κύριλλος Β΄ Κονταρής|Κύριλλος Β΄]]}} |
{{s-aft|μετά=[[Κύριλλος Β΄ Κονταρής|Κύριλλος Β΄]]}} |
||
{{S-end}} |
{{S-end}} |
||
==Η εκπαιδευτική στρατηγική του Λούκαρη== |
|||
Ο Λούκαρης, σύμφωνα με τον Πατηνιώτη, απσοκοπούσε στην συγκρότηση «μιας ισχυρής συλλογικής ταυτότητας των ορθοδόξων πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας» και να τους καταστήσει «[...]μια διακριτή πολιτισμική ενότητα στο μεταίχμιο μεταξύ ισλαμικής Ανατολής και Καθολικής Δύσης»<ref>Μανώλης Πατηνιώτης, Απόπειρες διαμόρφωσης επιστημονικού λόγου στον ελληνικό χώρο του 18ου αιώνα. Αρχές της φυσικής φιλοσοφίας στο έργο τον Ευγένιου Βούλγαρη, και του Νικηφόρου Θεοτόκη, Διδακτορική Διατριβή, τΜΉΜΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΊΑΣ,ΙΣΤΟΡΊΑΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΊΑΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΉΜΗΣ ΕΚΠΑ ΤΜΉΜΑ ΕΦΑΡΜΟΣΜΈΝΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΏΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΉΣ ΕΠΙΣΤΉΜΗΣ ΕΜΠ ,Αθήνα,2001, σελ.73</ref> |
|||
== Κρίσεις == |
|||
Ο [[Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος]] στην ''Ιστορία του Ελληνικού Έθνους'' αναφέρει σχετικά με τον Λούκαρι: «Ουδέποτε ίσως το αξίωμα του οικουμενικού πατριάρχη ανεδείχθη λαμπρότερο ή επί Κυρίλλου Α΄ του Λουκάρεως επί δώδεκα περίπου έτη εκ διαλειμμάτων πατριαρχήσαντος». |
|||
Κάποιοι υποστηρίζουν πως κατέφυγε προς τους Διαμαρτυρόμενους μόνο για να τους έχει σύμμαχους εναντίον των Καθολικών, χωρίς να απομακρυνθεί από την Ορθόδοξη γραμμή. Χαρακτηριστικά είναι όσα ο ίδιος είχε πει στον πρεσβευτή της [[Γαλλία]]ς ντε Μαρσεβίλ: «''... στο ζήτημα των πεποιθήσεών μου δε θα υπακούσω ούτε στο βασιλιά της Γαλλίας ούτε σε κανέναν άλλο στον κόσμο αλλά θα ακολουθήσω αυστηρά τις υπαγορεύσεις της συνειδήσεώς μου''». Αντίθετα άλλοι τον θεωρούν ως τον Πατριάρχη που προσπάθησε να μεταρρυθμίσει την [[Ορθόδοξη Εκκλησία]], και μάλιστα η [[Ελληνική Ευαγγελική Εκκλησία]] υποστηρίζει πως είναι η πνευματική συνέχεια του έργου του.<ref>''Η Θρησκευτική Μεταρρύθμιση του Δέκατου Έκτου Αιώνα'', Γεώργιος Χατζηαντωνίου, Εκδόσεις «ο Λόγος», 1995</ref> |
|||
Ο Λούκαρις υπήρξε κορυφαία μορφή του Ελληνισμού. Προσπάθησε με κάθε τρόπο να ανυψώσει το ελληνικό γένος. Στις πράξεις και τις ενέργειές του βλέπουμε την τάση του Ελληνισμού για να έρθει σε επαφή με το δυτικό πολιτισμό. Φρόντισε για την παιδεία του Μητροφάνη Κριτόπουλου και μετέφερε το [[1627]] στην [[Κωνσταντινούπολη]] το τυπογραφείο του Κεφαλλονίτη μοναχού Νικόδημου Μεταξά, για να φωτιστεί το έθνος με ελληνικά έντυπα. Όπως και ο Πηγάς, ο Λούκαρις κήρυττε στη [[Δημοτική γλώσσα|δημοτική]]. Προλόγισε μάλιστα τη μετάφραση της [[Καινή Διαθήκη|Καινής Διαθήκης]] από το [[Μάξιμος Καλλιπολίτης|Μάξιμο Καλλιπολίτη]] στη λαϊκή γλώσσα, τονίζοντας τη σημασία της μετάφρασης των [[Ευαγγέλιο|Ευαγγελίων]]. |
|||
== Υποσημειώσεις == |
|||
{{Βικιθήκη|Σύντομος Ομολογία περί της Ορθοδόξου Πίστεως|Σύντομος Ομολογία περί της Ορθοδόξου Πίστεως}} |
|||
{{παραπομπές}} |
|||
== Πηγές == |
|||
* [http://www.ec-patr.org/list/index.php?lang=gr&id=205 Οικουμενικό Πατριαρχείο] |
|||
* Ελληνική Ευαγγελική Εκκλησία: [http://www.gec.gr/history/KLoukaris.htm Κύριλλος Λούκαρις] |
|||
* {{Cite book |
|||
| author = [[Κωνσταντίνος Σάθας]] |
|||
| title = Νεοελληνική Φιλολογία: Βιογραφία των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων, από της καταλύσεως της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι της Ελληνικής εθνεγερσίας (1453-1821) |
|||
| publisher = Τυπογραφείο των τέκνων Ανδρέου Κορομηλά |
|||
| location = Αθήνα |
|||
| year = 1868 |
|||
| pages = |
|||
| url = http://www.archive.org/details/neoellnikphilol01sathgoog |
|||
|accessdate = 15 Οκτωβρίου 2009 |
|||
}} |
|||
*Μανώλης Πατηνιώτης, Απόπειρες διαμόρφωσης επιστημονικού λόγου στον ελληνικό χώρο του 18ου αιώνα. Αρχές της φυσικής φιλοσοφίας στο έργο τον Ευγένιου Βούλγαρη, και του Νικηφόρου Θεοτόκη, Διδακτορική Διατριβή, ΤΜΉΜΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΊΑΣ,ΙΣΤΟΡΊΑΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΊΑΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΉΜΗΣ ΕΚΠΑ ΤΜΉΜΑ ΕΦΑΡΜΟΣΜΈΝΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΏΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΉΣ ΕΠΙΣΤΉΜΗΣ ΕΜΠ ,Αθήνα,2001[http://users.uoa.gr/~mpatin/Patiniotis%20Dissertation.pdf] |
|||
*Gunnar Hering,Οικουμενικό Πατριαρχείο και ευρωπαϊκή πολιτική 1620-1638,μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ, Αθήνα, 1992 |
|||
*Νίκος Σκιαδάς, «Το πρώτο Ελληνικό τυπογραφείο της Πόλης. Ο Πατριάρχης Κύριλλος Λόυκαρης και ο Νικόδημος Μεταξάς», Νέα Εστία, τομ.,81, τ/χ.956 (1967),σελ.604-609 [http://www.ekebi.gr/magazines/ShowImage.asp?file=109208&code=5376] |
|||
*Θωμάς Παπαδόπουλος, «Βιβλία καθολικών και βιβλία Ορθοδόξων», Ο Ερανιστής, τομ.19 (1993), σελ.37-65[http://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/eranistis/article/view/1626/1617] |
|||
*Βασίλειος Τσακίρης,«Ο ρόλος του τυπογραφείου του Λούκαρη στην ίδρυση του Ελληνικού τυπογραφείου της Propaganda Fide», Ο Ερανιστής, τομ.27(2009), σελ.53-67[http://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/eranistis/article/viewFile/1454/1453.pdf] |
|||
{{Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως}} |
{{Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως}} |
||
{{Πατριάρχες Αλεξανδρείας}} |
{{Πατριάρχες Αλεξανδρείας}} |
||
{{Authority control}} |
{{Authority control}} |
||
{{livepedia|Κύριλλος_Λούκαρης_ή_Λούκαρις}} |
|||
{{DEFAULTSORT:Λουκαρις Κυριλλος}} |
{{DEFAULTSORT:Λουκαρις Κυριλλος}} |
||
| Γραμμή 105: | Γραμμή 169: | ||
[[Κατηγορία:Πατριάρχες Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής]] |
[[Κατηγορία:Πατριάρχες Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής]] |
||
[[Κατηγορία:Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως]] |
[[Κατηγορία:Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως]] |
||
[[Κατηγορία:Επίσκοποι του 17ου αιώνα]] |
|||
[[Κατηγορία:Χριστιανοί μάρτυρες του 17ου αιώνα]] |
|||
Τρέχουσα έκδοση από την 19:21, 23 Μαρτίου 2024
| Κύριλλος Λούκαρις | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Κύριλλος Λούκαρις (Ελληνικά) |
| Γέννηση | 13 Νοεμβρίου 1572 Ηράκλειο |
| Θάνατος | 27 Ιουνίου 1638 Βόσπορος |
| Χώρα πολιτογράφησης | Μολδαβία |
| Θρησκεία | Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός Ορθόδοξη Εκκλησία |
| Eορτασμός αγίου | 27 Ιουνίου |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | νέα ελληνική γλώσσα[1] |
| Σπουδές | Πανεπιστήμιο της Πάδοβας |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | ιερέας |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1620–1623) Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής (1601–1612) |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Κύριλλος Λούκαρις, συχνά και Λούκαρης (13 Νοεμβρίου 1572–27 Ιουνίου 1638) ή και Κύριλλος ο Κρης, ήταν Πατριάρχης Αλεξανδρείας (ως Κύριλλος Γ΄) και Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης (ως Κύριλλος Α΄).
Βιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Γεννήθηκε στο Χάνδακα, σημερινό Ηράκλειο Κρήτης το 1572.[2] Ο πατέρας του μάλλον ήταν ιερέας.[3] Στην αρχή μαθήτευσε κοντά στο Μελέτιο Βλαστό και ύστερα, χάρις στη μέριμνα του θείου και μέντορά του Μελέτιου Πηγά, πήγε στη Βενετία όπου σπούδασε κοντά στο Μάξιμο Μαργούνιο ο οποίος του έμαθε ελληνικά, λατινικά, ιταλική γλώσσα και θεολογία. Στη συνέχεια σπούδασε στην Πάδοβα κοντά στον Παύλο Σάρπα και τον Τσεζάρε Κρεμονίνι,[4] ενώ αργότερα επισκέφτηκε τη Γενεύη, την Ολλανδία, και τη Γερμανία. Επιστρέφοντας στον ελλαδικό χώρο μετέβη στον θείο του Μελέτιο Πηγά, στην Αλεξάνδρεια, όπου το 1593 έγινε μοναχός και πήρε το όνομα Κύριλλος.[4] Ο Πηγάς τον έκανε πρωτοσύγκελο του Πατριαρχείου και τον έστειλε έξαρχο στην Πολωνία με σκοπό να αποτρέψει την ένωση των ορθόδοξων Ουκρανών και Λευκορώσων με τη Ρώμη. Όμως, αν και ανάπτυξε σημαντική δράση γι' αυτό το σκοπό, τελικά απέτυχε.[5]
Πατριάρχης Αλεξανδρείας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Από το 1594 ο Πηγάς προετοίμαζε τον Λούκαρι για διάδοχό του στον Πατριαρχικό θρόνο Αλεξανδρείας. Το 1601, μετά το θάνατο του θείου του, ο Λούκαρις τον διαδέχτηκε σε ηλικία 29 ετών.[6] Από τη θέση αυτή καλλιέργησε σχέσεις με τους πρεσβευτές Προτεσταντικών χωρών στην Κωνσταντινούπολη και με τους Αγγλικανούς θεολόγους. Μετέφερε την έδρα του Πατριαρχείου στο Κάιρο και ξεκίνησε αγώνα κατά της Δυτικής Εκκλησίας. Έτσι, μία από τις πρώτες ενέργειές του ήταν η συνοδική καταδίκη των Λατίνων. Μετέβη στην Κύπρο στα 1605 με σκοπό να μεσολαβήσει για την αποσόβηση εσωτερικής κρίσης που έπληττε την Εκκλησία της Κύπρου.[7] Το 1608 μετέβη στα Ιεροσόλυμα συμμετέχοντας στη χειροτονία του Πατριάρχη Ιεροσολύμων Θεοφάνους.[8] Δρομολόγησε την επισκευή ναών και λόγω των χρεών του Πατριαρχείου οργάνωσε ζητεία (έρανο) η οποία όμως δεν ευοδώθηκε.[9] Ο Λαυρέντιος Σιναίου επιθυμούσε να εγκαταστήσει την επισκοπική έδρα του στην επαρχία του Λούκαρι λειτουργώντας διασπαστικά. Ο Λούκαρις μετέβη στην Κωνσταντινούπολη προς ρύθμιση του ζητήματος.[10]
Το φθινόπωρο του 1608 έστειλε επιστολή προς τον Πάπα Παύλο Ε΄. Για τον μελετητή Χρυσόστομο Παπαδόπουλο οι θέσεις που ο Λούκαρις διατυπώνει σε αυτήν για τον Παπικό θρόνο, ότι "θέλει να ζήσει και να πεθάνει κάτω από την παπική εξουσία", δεν μπορεί να ευσταθούν ως πραγματικές πεποιθήσεις του Λούκαρι, γι' αυτό και απορρίπτει την ομολογία του αυτή ως ψευδολουκάρειο.[11] Όμως ο Gunnar Hering ισχυρίζεται πως πουθενά σε αυτήν την επιστολή δεν δέχεται το δικαιοδοτικό πρωτείο του Πάπα ή τη Σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας. Την ένωση δεν τη δέχεται όπως οι Λατίνοι. Η σύνταξη της επιστολής αυτής έγινε με την προσδοκία, πως η Ρώμη θα εκτιμούσε τη διαλλακτικότητα του Λούκαρι και δεν θα προχωρούσε σε βίαιη διείσδυσή της στην Ανατολή.[12]
Τοποτηρητής του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά την εκτόπιση του οικουμενικού Πατριάρχη Νεόφυτου Β' στη Ρόδο (Φεβρουάριος 1602-Ιανουάριος 1603 και Οκτώβριος 1609-Οκτώβριος 1612), το 1612 ο Λούκαρις τοποθετήθηκε, με την ιδιότητά του ως πατριάρχης Αλεξανδρείας και επομένως ιεραρχικά αρχαιότερος αξιωματούχος, επίτροπος για είκοσι μία ημέρες στον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης.[13]
Επιβλήθηκε όμως ως Πατριάρχης ο λατινόφρων Τιμόθεος Β' και ο Λούκαρις αποσύρθηκε στο Άγιο Όρος και από εκεί στη Βλαχία. Δεν εγκατέλειψε τους αγώνες του εναντίον των Καθολικών. Έτσι, στο διάλογό του Ζηλωτής και Φιλαλήθης επιτίθεται εναντίον των Ιησουϊτών, που είχαν αναπτύξει έντονη προπαγάνδα σε βάρος της Ορθόδοξης εκκλησίας. Στον αγώνα του κατά των Ιησουιτών αναζήτησε στήριξη και σε προτεσταντικούς κύκλους με τους οποίους αλληλογραφούσε και συζητούσε. Αυτό υπήρξε και η αιτία να κατηγορηθεί ως οπαδός του Λουθήρου ή του Καλβίνου. Για να δημιουργήσει στενότερους δεσμούς του με τους διαμαρτυρόμενους και να γνωρίσει καλύτερα την εκκλησία τους έστειλε στα 1617 στην Αγγλία, ανταποκρινόμενος σε παράκληση του αρχιεπισκόπου του Canterbury George Abbot, τον ευφυή και φιλομαθή πρεσβύτερο Μητροφάνη Κριτόπουλο (1589–1639) από τη Βέροια, που τον είχε γνωρίσει ως μοναχό στο Άγιον Όρος.[14]
Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στις αρχές Νοεμβρίου 1620 διαδόθηκε η είδηση για τον ξαφνικό θάνατο του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Τιμόθεου Β'. Θεωρήθηκε πως είχε δολοφονηθεί και πως ηθικός αυτουργός για το έγκλημα αυτό ήταν ο Λούκαρις, ανένδοτος εχθρός του Τιμόθεου. Στις 4 Νοεμβρίου 1620 ο Λούκαρις εκλέχτηκε Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης γεγονός που δικαίωνε όσους διέδιδαν τις φήμες πως ο Τιμόθεος είχε δηλητηριαστεί με δική του εντολή.[15]
Απομάκρυνσή από τον Πατριαρχικό θρόνο και επάνοδος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τον Απρίλιο του 1623 ο Λούκαρις απομακρύνθηκε από τον θρόνο με την επέμβαση του πρεσβευτή της Γαλλίας Fhillippe de Cesy. Είχαν προηγηθεί διαβήματα του αποστολικού νούντσιου στο Παρίσι στον βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο ΙΓ’. Συγκεκριμένα, ο μεγάλος βεζύρης Μερέ Χουσεΐν δωροδοκήθηκε από τον Cesy 40.000 τάλληρα για να ενεργήσει παράτυπα, δηλαδή χωρίς την έγκριση της Ιεράς Συνόδου. Στις 17 Απριλίου 1623 ο Λούκαρις δραπέτευσε με σκοπό να αποφύγει τη σύλληψη από το στρατιωτικό απόσπασμα που εισέβαλε στο κτίριο του Πατριαρχείου. Ο Cecy δεν έμεινε ικανοποιημένος από την καθαίρεση του Λούκαρι. Πληροφορούμενος ότι ο Λούκαρις κρυβόταν στην Κωνσταντινούπολη, πλήρωσε 3.000 σκούδα για να εκδοθεί εναντίον του ένταλμα σύλληψης. Έτσι συνελήφθη και οδηγήθηκε με φρεγάτα εξόριστος στη Ρόδο.[16] Στη θέση του εκλέχθηκε στις 28 Μαΐου ο Αμασείας Γρηγόριος, «λατινόφρων», ο επονομαζόμενος «Στραβοαμασείας» και μετά από ένα μήνα, στις 25 Ιουνίου, ο Μητροπολίτης Άνθιμος. Όμως στις 2 Οκτωβρίου ο Λούκαρις ανέβηκε και πάλι στον θρόνο χάρις στην υποστήριξη των πρεσβευτών Ολλανδίας Cornells Haga και της Αγγλίας Sir Thomas Roe. Εκείνη την εποχή στην Ευρώπη μαίνονταν οι θρησκευτικοί πόλεμοι και Καθολικοί και Προτεστάντες προσπαθούσαν να προσεταιριστούν την Ορθόδοξη Εκκλησία και ειδικά τον πατριάρχη.
Στις αρχές Φεβρουαρίου 1626 μερικοί ιεράρχες, υποκινημένοι από τον Γάλλο πρεσβευτή, κατάγγειλαν τον Λούκαρι στην Πύλη ότι ευθυνόταν για την υπερχρέωση του Πατριαρχείου και ότι διοικούσε τυραννικά την εκκλησία. Όμως για το πρώτο ζήτημα δεν ευθυνόταν ο ίδιος επειδή είχε παραλάβει αυτό το χρέος από τον προκάτοχό του. Για το δεύτερο ζήτημα, αν και είχε επιχειρήσει να απομακρύνει τους διαφωνούντες προς αυτόν, τον Ιωάσαφ Χαλκηδόνος και τον Κορίνθου Νεόφυτο, τους καθαίρεσε η σύνοδος.[17] Ο Λούκαρις κατέφυγε στην ολλανδική πρεσβεία για να αποφύγει τα χειρότερα και ο Άγγλος πρέσβης Roe μεσολάβησε στην Πύλη για την προστασία του.[18] Επίσης και η Βενετική Γερουσία επιθυμούσε την παραμονή του Λούκαρι στον πατριαρχικό θρόνο γι' αυτό ήταν έτοιμη να δωροδοκήσει με 1.000 ρεάλια Τούρκους αξιωματούχους.[19]
Το τυπογραφείο του Λούκαρι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αρχικά ο Λούκαρις είχε στείλει στο Λονδίνο τον Νικόδημο Μέταξα για να σπουδάσει την τυπογραφική τέχνη. Εκείνος επέστρεψε στα μέσα του 1627 με κάσες γεμάτες τυπογραφικά στοιχεία.[20] Το τυπογραφείο ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 1627 κοντά στην Αγγλική πρεσβεία. Το πρώτο βιβλίο που βγήκε από το πιεστήριό του ήταν μια αντιιουδαϊκή πραγματεία του Λούκαρη.[21] Στο τυπογραφικό του πρόγραμμα ήταν η έκδοση όλων των παλιότερων και νεώτερων αντικαθολικών βιβλίων που είχαν γράψει ορθόδοξοι θεολόγοι.[22] Η δραστηριότητα του τυπογραφείου προκάλεσε την έντονη αντίδραση των Καθολικών. Στις 27 Οκτωβρίου 1627 ο φιλοκαθολικός επίσκοπος Παροναξίας Ιερεμιας Βαρβαρήγος εισηγήθηκε στη Propaganda Fide το κλείσιμο του τυπογραφείου.[23] Τον Νοέμβριο του 1627 συνεδρίασε η Propaganda Fide η οποία εισηγήθηκε να πειστούν οι Τούρκοι να κλείσουν το τυπογραφείο.[24] Τον Ιανουάριο του 1628, οι μηχανορραφίες και καταγγελίες είχαν ως αποτέλεσμα να διακοπούν οι εργασίες του και να να κατασχεθεί προσωρινά ο εξοπλισμός του από τους Τούρκους.[25]
Το τέλος του Λούκαρι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Λίγους μήνες αργότερα, η αναχώρηση του Roe από την Κωνσταντινούπολη στέρησε τον Λούκαρι από έναν ισχυρό προστάτη. Πιστεύεται ότι ο πατριάρχης του έδωσε ως δώρο προς τον βασιλιά Κάρολο Α’ τον περίφημο «Αλεξανδρινό κώδικα», κτήμα τώρα της Βρετανικής Βιβλιοθήκης[26]. Τέλος, οι καθολικοί κατήγγειλαν τον Λούκαρι ότι ετοίμαζε, με τη βοήθεια των Ρώσων, επανάσταση των Ελλήνων. Οι Τούρκοι τον έκλεισαν σε κάποιο φρούριο του Βόσπορου και τον στραγγάλισαν στις 27 Ιουνίου 1638. Το πτώμα του ρίχτηκε στη θάλασσα όπου το βρήκαν ψαράδες και το έθαψαν. Οι εχθροί του όμως ξέθαψαν το σώμα του και το ξανάριξαν στη θάλασσα, αλλά βρέθηκε και πάλι. Τελικά ετάφη στη Μονή Καμαριώτισσας στη Χάλκη[27].
Πιστεύεται ότι ο Λούκαρις, όταν έγινε πατριάρχης Κωνσταντινούπολης, πήρε μαζί του τον Αλεξανδρινό Κώδικα —έναν από τους σημαντικότερους ελληνικούς Βιβλικούς Κώδικες που σώζονται έως σήμερα— και αργότερα τον έστειλε ως δώρο στον Βασιλιά Ιάκωβο Α' της Αγγλίας.[28] Ο Βασιλιάς Ιάκωβος ήταν εκείνος που έδωσε εντολή να γίνει μια νέα μετάφραση της Βίβλου στην Αγγλική, η οποία ξεκίνησε το 1607 και ολοκληρώθηκε το 1611 και η οποία έγινε γνωστή ως «Μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου» King James Version ή Authorized Version).[29] Ο Ιάκωβος πέθανε πριν του παραδοθεί ο Κώδικας κι έτσι τον παρέλαβε ο διάδοχός του Κάρολος Α' το 1627.
Η πνευματική εξέλιξή του
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Λούκαρις ήταν γαλουχημένος με τις εκκλησιαστικές παραδόσεις της ανατολικής ορθόδοξης Εκκλησίας και άρχισε τη δράση του ως συντηρητικός ορθόδοξος.[30] Αυτό τεκμηριώνεται από το περιεχόμενο και τον προσανατολισμό που έδωσε στα πρώτα βήματα της δράσης του ως έξαρχου στην Πολωνία. Στη διαμάχη με τους ενωτικούς ανέπτυξε τα παραδοσιακά επιχειρήματα της ορθοδοξίας,[5] ενώ σε επιστολή του προς τον Λατίνο επίσκοπο Λεμβέργης Δημήτριο Solikowski προβάλει τις επτά πρώτες Οικουμενικές Συνόδους ως κοινής αποδοχής και από τις δύο Εκκλησίες και αποσιωπά τη Σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας.[31] Ωστόσο άρχισε να έρχεται σε επαφή με τη Μεταρρυθμισμένη θεολογία από την εποχή που σπούδαζε στην Ιταλία, όταν αλληλογραφούσε με τους μεταρρυθμιστές διανοούμενους David Hoeschel και Friedrich Sylbourg.[30]
Όταν πια ήταν Πατριάρχης Αλεξανδρείας άρχισε να μελετά πιο συστηματικά δυτικοευρωπαίους θεολόγους και φιλόσοφους, όπως μαρτυρούν επιστολές του και σημειώσεις σε προσχέδια κηρυγμάτων του.[32] Καθώς η λατινική προπαγάνδα σε βάρος των ορθοδόξων οξυνόταν, το αντιλατινικό μέτωπο ήταν πιο δεκτικό στα μεταρρυθμιστικά επιχειρήματα. Όμως το κοινό μέτωπο ορθοδόξων και καλβινιστών έναντι της Ρώμης έκανε τον Λούκαρι να σκέφτεται να αξιοποιήσει την Καλβινιστική διδασκαλία για την αποκάθαρση της ορθόδοξης πίστης από διαστρεβλώσεις, καταχρήσεις, ρωμαϊκές επιρροές. Στα 1618 ο Λούκαρις, όπως φαίνεται από την αλληλογραφία του με τον Ολλανδό έμπορο David de Wilhelm le Leu, γοητεύτηκε από την προτεσταντική αρχή του αποκλειστικού προορισμού ενώ θεωρούσε ως βάσεις της μεταρρύθμισης την ταπεινοφροσύνη, την απλότητα και όχι τη δεισιδαιμονία, την περιφρόνηση προς τα εγκόσμια.[33] Επίσης εξομοιώνει την εικονολατρία με την ειδωλολατρία και απορρίπτει τη μεσολάβηση και τα θαύματα των αγίων.[34]
Η εκπαιδευτική στρατηγική του
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Λούκαρις, σύμφωνα με τον Πατηνιώτη, αποσκοπούσε στη συγκρότηση «μιας ισχυρής συλλογικής ταυτότητας των ορθοδόξων πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας» και να τους καταστήσει «[...]μια διακριτή πολιτισμική ενότητα στο μεταίχμιο μεταξύ ισλαμικής Ανατολής και Καθολικής Δύσης»[35]
Κρίσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους αναφέρει σχετικά με τον Λούκαρι: «Ουδέποτε ίσως το αξίωμα του οικουμενικού πατριάρχη ανεδείχθη λαμπρότερο ή επί Κυρίλλου Α΄ του Λουκάρεως επί δώδεκα περίπου έτη εκ διαλειμμάτων πατριαρχήσαντος». Κάποιοι υποστηρίζουν πως κατέφυγε προς τους Διαμαρτυρόμενους μόνο για να τους έχει σύμμαχους εναντίον των Καθολικών, χωρίς να απομακρυνθεί από την Ορθόδοξη γραμμή. Χαρακτηριστικά είναι όσα ο ίδιος είχε πει στον πρεσβευτή της Γαλλίας ντε Μαρσεβίλ: «...στο ζήτημα των πεποιθήσεών μου δε θα υπακούσω ούτε στο βασιλιά της Γαλλίας ούτε σε κανέναν άλλο στον κόσμο αλλά θα ακολουθήσω αυστηρά τις υπαγορεύσεις της συνειδήσεώς μου». Αντίθετα άλλοι τον θεωρούν ως τον Πατριάρχη που προσπάθησε να μεταρρυθμίσει την Ορθόδοξη Εκκλησία, και μάλιστα η Ελληνική Ευαγγελική Εκκλησία υποστηρίζει πως είναι η πνευματική συνέχεια του έργου του.[36]
Ο Λούκαρις υπήρξε κορυφαία μορφή του Ελληνισμού. Προσπάθησε με κάθε τρόπο να ανυψώσει το ελληνικό γένος. Στις πράξεις και τις ενέργειές του φαίνεται η τάση του Ελληνισμού για να έρθει σε επαφή με το δυτικό πολιτισμό. Φρόντισε για την παιδεία του Μητροφάνη Κριτόπουλου και μετέφερε το 1627 στην Κωνσταντινούπολη το τυπογραφείο του Κεφαλλονίτη μοναχού Νικόδημου Μεταξά, για να φωτιστεί το έθνος με ελληνικά έντυπα. Όπως και ο Πηγάς, ο Λούκαρις κήρυττε στη δημοτική. Προλόγισε μάλιστα τη μετάφραση της Καινής Διαθήκης από το Μάξιμο Καλλιπολίτη στη λαϊκή γλώσσα, τονίζοντας τη σημασία της μετάφρασης των Ευαγγελίων.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Identifiants et Référentiels». (Γαλλικά) IdRef. Agence bibliographique de l'enseignement supérieur. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2020.
- ↑ «Κύριλλος Α´ Λούκαρις». Οικουμενικόν Πατριαρχείον. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2017.
- ↑ Hering, σελ. 30, υποσ. 1.
- ↑ 4,0 4,1 Hering, σελ. 31.
- ↑ 5,0 5,1 Hering, σελ. 32.
- ↑ Παπαδόπουλος Χ. (1939α), σελ. 80.
- ↑ Παπαδόπουλος Χ. (1939α), σελίδες 81–83.
- ↑ Παπαδόπουλος Χ. (1939α), σελ. 83.
- ↑ Παπαδόπουλος Χ. (1939β), σελίδες 97–98.
- ↑ Παπαδόπουλος Χ. (1939β), σελίδες 98–99.
- ↑ Παπαδόπουλος Χ. (1939β), σελ. 99.
- ↑ Hering, σελίδες 34–35.
- ↑ Hering, σελ. 43.
- ↑ Βακαλόπουλος, Απόστολος (1968). Ιστορία του Νέου Ελληνισμού. τ.Γʹ. Θεσσαλονίκη.[Χρειάζεται σελίδα]
- ↑ Hering, σελ. 45.
- ↑ Hering, σελίδες 103–104.
- ↑ Hering, σελ. 133.
- ↑ Hering, σελ. 134.
- ↑ Hering, σελ. 136.
- ↑ Παπαδόπουλος Θ., σελ. 38.
- ↑ Σκιαδάς, Νίκος (1967). «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Νέα Εστία 81 (956): σελ. 605. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-04-10. https://web.archive.org/web/20160410133807/http://www.ekebi.gr/magazines/flipbook/showissue.asp?file=109165&code=2106. Ανακτήθηκε στις 2017-10-22.
- ↑ Παπαδόπουλος Θ., σελ. 39.
- ↑ Παπαδόπουλος Θ., σελ. 37.
- ↑ Hering, σελ. 138· Τσακίρης, σελ. 61.
- ↑ Το τυπογραφείο του Λούκαρι, το οποίο μετά την κατάσχεσή του επιστράφηκε από τους Τούρκους στον Μεταξά, ο Ολλανδός πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη θέλησε να το πάρει στην κατοχή του, όμως ο Μεταξάς αρνήθηκε να του το παραχωρήσει (Τσακίρης, σελ. 58, υποσ. 18).
- ↑ «Codex Alexandrinus». British Library. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουλίου 2021.
- ↑ Σιδηράς, Ιωάννης. «Παναγία Καμμαριώτισσα». Φως Φαναρίου. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2021.
- ↑ Καθολική Εγκυκλοπαίδεια (The Catholic Encyclopedia, Τόμ 4ος, 1908), "Codex Alexandrinus".
- ↑ «King James Version (KJV)». Zondervan Publications. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαΐου 2008.".
- ↑ 30,0 30,1 Hering, σελ. 35.
- ↑ Hering, σελ. 33.
- ↑ Hering, σελ. 36.
- ↑ Hering, σελ. 38.
- ↑ Hering, σελ. 39.
- ↑ Πατηνιώτης, Μανώλης (2001). Απόπειρες διαμόρφωσης επιστημονικού λόγου στον ελληνικό χώρο του 18ου αιώνα. Αρχές της φυσικής φιλοσοφίας στο έργο τον Ευγένιου Βούλγαρη, και του Νικηφόρου Θεοτόκη (Διδακτορική διατριβή). Αθήνα: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Τμήμα Μεθοδολογίας. Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης. σελ. 73. doi:10.12681/eadd/12751
.
- ↑ Χατζηαντωνίου, Γεώργιος (1995). Η Θρησκευτική Μεταρρύθμιση του Δέκατου Έκτου Αιώνα. Ο Λόγος.[Χρειάζεται σελίδα]
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Hering, Gunnar (1992). Οικουμενικό Πατριαρχείο και ευρωπαϊκή πολιτική 1620–1638. Μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ. Μτφρ. Δημοσθένης Κούρτοβικ. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης. ISBN 960-250-056-5.
- Παπαδόπουλος, Θωμάς Ι. (1993). «Βιβλία Καθολικών και βιβλία Ορθοδόξων». Ο Ερανιστής (Όμιλος Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού) 19: 36–65. doi:. https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/eranistis/article/view/1626/1617.
- Παπαδόπουλος, Χρυσόστομος (1939α). «Ὁ Κύριλλος Λούκαρις ὡς Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας (Α´)». Θεολογία ΙΖ´ (1): 58–83. http://www.ecclesia.gr/greek/press/theologia/material/1939_1_5_xrysostomos.pdf.
- Ρενιέρης, Μάρκος (1859). Κύριλλος Λούκαρις, ο Οικουμενικός Πατριάρχης. Αθήνα.
- Σάθας, Κωνσταντίνος (1868). Νεοελληνική Φιλολογία: Βιογραφία των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων, από της καταλύσεως της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι της Ελληνικής εθνεγερσίας (1453-1821). Αθήνα: Τυπογραφείο των τέκνων Ανδρέου Κορομηλά. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2009.
- Τσακίρης, Βασίλειος (2009). «Ο ρόλος του τυπογραφείου του Λούκαρη στην ίδρυση του Ελληνικού τυπογραφείου της Propaganda Fide». Ο Ερανιστής (Όμιλος Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού) 27: 53–67. doi:. https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/eranistis/article/view/1454/1453.
