Dwór obronny w Niwnicach

Dwór obronny w Niwnicach

Burg Neuland - Cunzendorf

nr rej. dwór 621/J z 3.04.1980 r.
Ruiny dworu
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Niwnice
Typ budynku	dwór
Ukończenie budowy	1597 r.
Ważniejsze przebudowy	1647, XIX w.
Położenie na mapie gminy Lwówek Śląski Dwór obronny w Niwnicach
Położenie na mapie Polski Dwór obronny w Niwnicach
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Dwór obronny w Niwnicach
Położenie na mapie powiatu lwóweckiego Dwór obronny w Niwnicach
51°06′51″N 15°29′06″E/51,114167 15,485000
Multimedia w Wikimedia Commons

Dwór obronny w Niwnicach (niem. Burg Neuland - Cunzendorf^[1], pol. Dwór Bartniki) – zabytkowy^[2] dwór wybudowany w Niwnicach (dawniej w Bartnikach)^[3][4].

Zbudowany w 1597 z kamienia, na planie prostokąta jest otoczony fosą przez którą przerzucono kamienny most. Prawdopodobnym fundatorem dworu był ród von Salza będący przed 1547 właścicielem okolicznych dóbr, choć budowę dworu przypisuje się również rodowi von Redernów. Według Krzysztofa Eysymontta pierwszy renesansowy dwór wzniesiono w Bartnikach w latach dwudziestych lub trzydziestych XVI w., a więc w czasie kiedy miejscowość należała jeszcze do rodziny von Redern. Do chwili obecnej zachowały się fragmenty murów wraz z oknami w kamiennych obramowaniach. Dwór został częściowo uszkodzony w trakcie walk o Lubań w 1945 r.^[5], zdewastowany po roku 1975^[6].

Dwór położony jest przy drodze powiatowej nr 2515D w Niwnicach – wsi sołeckiej w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie lwóweckim, w gminie Lwówek Śląski^[7]. Dwór leży w środkowej części łańcuchowej wsi Niwnice, w pobliżu kościoła św. Jadwigi. Dwór otacza zaniedbany park naturalistyczny w stylu angielskim wpisany do rejestru zabytków o nrze rej. 621/J z 3.04.1980 r.^[8]

Budowla murowana z kamienia na rzucie prostokąta, zbudowana w obronnym miejscu, na półwyspie stawu. Obecnie w ruinie z zachowanymi ścianami. Dwór, pierwotnie jedno lub dwuskrzydłowy, był wielokrotnie przebudowywany. Około 1547 r. za rządów rodziny von Salza dokonano gruntownej przebudowy dworu. Odtąd rezydencja składała się z trzech skrzydeł rozłożonych wokół dziedzińca zamkniętego od zachodu murem kurtynowym. Ostatnia przebudowa miała miejsce w XIX w. Budynek murowany z kamienia, potynkowany, pokryty był dekoracją sgraffitową. Skrzydła dwukondygnacyjne, podpiwniczone, nakrywały niezachowane wielospadowe dachy. Park otaczający dwór pochodzi z końca XIX wieku, a kamienny most nad fosą z XVI wieku. Zamieszkany do lat 30. XX w. Częściowo uszkodzony w trakcie bitwy o Lubań pomiędzy 2 a 5 marca 1945 r. w rejonie Niwnic niemiecka Führer Begleit Division toczyła walki z oddziałami radzieckiej 3. Armii Pancernej Gwardii. W czasach Polski Rzeczypospolitej Ludowej dwór nie został odbudowany i powoli niszczał^[9][10][11].

W łuku portalu wejściowego budynku gospodarczego dworu znajdują się herby von Salza i von Redern oraz data 1579. Reden był właścicielem wsi w połowie XVI w. a do początków XVII w. rodzina von Salza^[12].

Dwór jest częścią zespołu dworskiego, w skład którego wchodzą: budynek gospodarczy z czwartej ćwierci XIX w.^[13], most kamienny z drugiej połowy XVI w.^[14] i park dworski z końca XIX w.^[15][16]

Do współczesności zachowały się fragmenty murów wraz z pochodzącymi z XVI w. oknami w kamiennych obramowaniach, pozostałości znacznego wykusza. Główny portal typu fortecznego z herbami rodów szlacheckich uległ częściowemu zdewastowaniu. Staw z dworem otoczony jest pozostałościami dawnego parku. Od północnej strony dworu stoją zabudowania folwarczne, a nieco dalej kościół św. Jadwigi^[17].