Gorlice

Gorlice

miasto i gmina
Kolaż Gorlic: panorama, ratusz, pierwsza na świecie uliczna lampa naftowa, Dwór Karwacjanów, ul. 3 maja
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	gorlicki
Data założenia	1354
Prawa miejskie	1354
Burmistrz	Rafał Kukla
Powierzchnia	23,56 km²
Wysokość	274 – 441 m n.p.m.
Populacja (30.06.2023) • liczba ludności • gęstość	25 682[1] 1090,07 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 18
Kod pocztowy	38-300, 38-301, 38-302, 38-320
Tablice rejestracyjne	KGR
Położenie na mapie Polski Gorlice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Gorlice
Położenie na mapie powiatu gorlickiego Gorlice
49°39′16″N 21°09′33″E/49,654444 21,159167
TERC (TERYT)	1205011
SIMC	0959903
Hasło promocyjne: Gorlice – miasto światła
Urząd miejski Rynek 2 38-300 Gorlice
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Gorlice (rusiń. Ґорлиці, trb. Gorłyci) – miasto w województwie małopolskim, siedziba gminy wiejskiej Gorlice i powiatu gorlickiego^[2].

Gorlice leżą w dolinie Ropy i jej dopływu Sękówki, na północnej granicy Beskidu Niskiego. Przyległą zachodnią część Beskidu Niskiego powszechnie nazywa się Beskidem Gorlickim. Najwyższy szczyt Gorlic stanowi wzgórze nazywane Łysą Górą (441 m n.p.m.) 49°39′55″N 21°07′31″E/49,665278 21,125278.

Według danych GUS z 30 czerwca 2023 r. miasto liczyło 25 682 mieszkańców^[1]. Składa się z 12 osiedli, które są jednostkami pomocniczymi gminy.

Pod względem historycznym Gorlice położone są w Małopolsce, na wschodnim skraju dawnej ziemi krakowskiej^[3].

Miasto Gorlice zajmuje obszar 23,56 km² (2002)^[4], w tym:

• użytki rolne: 61%
• użytki leśne: 10%

Miasto stanowi 2,44% powierzchni powiatu.

Dane z 30 czerwca 2012 r.^[5]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	28 628	100	13 734	48	14 894	52
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	1215		583		632

• Piramida wieku mieszkańców Gorlic w 2014 roku^[6].

Etymologia nazwy miasta jest niejasna. Próby jej ustalenia podjął Józef Barut w swym opracowaniu monograficznym na temat Gorlic. Najstarsza nazwa odnotowana przez Długosza brzmi Gardlicza. Marcin Kromer w swej kronice nazywa miasto Gorlicza^[7] i łączy jej powstanie z osadnikami ze Zgorzelca (niem. Görlitz). Według Baruta w zachowanych w Archiwum Miejskim w Gorlicach wyciągach z ksiąg ziemskich i grodzkich bieckich, sądeckich i czchowskich od 1401 r. nazwa Gorlicza przeważa liczebnie nad Gorlice. Większość późniejszych źródeł powiela wersję Marcina Kromera, ale pojawiają się też opinie, że choć do miasta przybyli osadnicy ze Zgorzelca to nazwa jest jednak miejscowego pochodzenia, a nie przeniesiona (a więc ponowiona) przez Niemców przybyłych z łużyckiego Zgorzelca. Powołując się na teksty Wacława Potockiego, Barut sugeruje, że pierwotnie nazwa była rodzaju żeńskiego podobną do okolicznych (Ropica, Moszczenica, Nowica, Banica, Osobnica). Uległa ona zatem późniejszej pluralizacji, dając dzisiejsze Gorlice. W nazewnictwie rusińsko-łemkowskim nazwa Gorlic to Ґорлиці - Horłycia, czyli ‘gardło’^[8].

Data powstania miasta jest niepewna. Kromer podaje rok 1355. Prawdopodobnie miasto początkowo osadzone na prawie polskim, od 1417 r. na prawie niemieckim.
Według kronik Marcina Kromera z 1354 r. Dersław I Karwacjan^[9] otrzymał od króla Kazimierza Wielkiego przywilej utworzenia miasta Gorlic u zbiegu rzek Ropy i Sękówki. Zgodnie z zapiskami zawartymi w tych kronikach pierwsi osadnicy przybyli z miasta Görlitz na Łużycach. W drugiej połowie XVI w. dziedzicami Gorlic została rodzina Pieniążków herbu Odrowąż. W 1625 r. połowę miasta wykupiła rodzina Rylskich będących w czasie Potopu po stronie najeźdźcy, natomiast Pieniążkowie byli stronnikami króla Jana Kazimierza. Pod władaniem Pieniążków i Rylskich Gorlice były jednym z ważnych ośrodków kalwinizmu w Polsce^[10]. Miasto Gorlice szybko stało się ośrodkiem rzemieślniczo-handlowym. Gorlice uzyskały prawo składu w 1659 roku^[11].

W XIX w. region gorlicki stał się kolebką przemysłu naftowego. W latach 1853–1858 pracownię miał Ignacy Łukasiewicz, farmaceuta, konstruktor lampy naftowej, ojciec przemysłu naftowego.

W Gorlicach w 1892 r. powstało Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” ze zebranych funduszy w 1906 wybudowano przy ulicy Władysława Jagiełły gmach z dużą salą ze sceną, gdzie prowadzono ćwiczenia gimnastyczne, urządzano zebrania i przedstawienia. „Sokół” posiadał także bibliotekę z czytelnią, propagował rozwój kulturalny oraz aktywność fizyczną w różnych dyscyplinach sportowych^[12]. W 1895 r. założyciele spółki „Bergheim i Mac Garvey”, Kanadyjczyk William Henry Mac Garvey i austriacki bankier Johan Bergheim uzyskali koncesję na założenie Galicyjskiego Karpackiego Naftowego Towarzystwa Akcyjnego z siedzibą w Gliniku Mariampolskim, a ich zakład zaczął funkcjonować jako samodzielna Fabryka Maszyn i Narzędzi Wiertniczych w Gliniku Mariampolskim^[13].

W 1865 r. Gorlice stały się miastem powiatowym. Od tego czasu wyraźnie widoczny staje się proces rozwoju miasta, przejawiający się m.in. założeniem Parku Miejskiego (jeden z najstarszych parków miejskich w Polsce, powstał w latach 1899–1900 z inicjatywy burmistrza – Wojciecha Biechońskiego, otwarcie w 1900 r., ponad 20 ha powierzchni^[14]), powstaniem szpitala i pierwszych szkół średnich (Seminarium Nauczycielskie dla dziewcząt – 1904 r., gimnazjum – 1906 r.).

Rozwój miasta przerwała I wojna światowa. Pod Gorlicami, po wielkiej bitwie 2 maja 1915 r., został przerwany front rosyjski. Gen. Tadeusz Rozwadowski, dowódca 12 Brygady Artylerii w 12 „Krakowskiej” Dywizji Piechoty odegrał jedną z kluczowych ról w tej majowej bitwie.
Za główne źródło sukcesu 12 DP w pierwszym dniu bitwy uznano współdziałanie artylerii z piechotą. Dokonany przez artylerię 12 DP wyłom w linii obronnej wroga zaczął rozszerzać się, co umożliwiło zdobycie Gorlic. Rozwadowski zastosował nowy sposób użycia artylerii i należy do prekursorów tzw. Ruchomej zasłony ogniowej, w której ogień artyleryjski postępował tuż przed atakującą piechotą. Metoda ta szybko weszła na trwałe do niemieckiego regulaminu walki jako Feuerwalze, a do francuskiego jako barrage roulant, zastępując stosowane wcześniej wielogodzinne ostrzeliwanie pozycji wroga, po których następował pochłaniający liczne ofiary szturm wojsk. 17 maja pod Jarosławiem Rozwadowski takim samym systemem, jaki zastosował pod Gorlicami, powstrzymał kontrnatarcie Rosjan. Wprawiło to w zachwyt cesarza niemieckiego Wilhelma II.
Jednak na skutek samej bitwy, a także trwających 126 dni poprzedzających ją walk pozycyjnych, zniszczeniu uległa większość zabudowy Gorlic.

W okresie międzywojennym Gorlice należały do województwa krakowskiego.

7 września 1939 r. na obszar powiatu gorlickiego wkroczyły wojska niemieckie. Burmistrzem Gorlic został w tym czasie Andrzej Kwaskowski, aktywny członek ruchu oporu. Mieszkańcy Gorlic zostali dotknięci różnymi formami represji ze strony okupanta. Już 21 sierpnia 1940 r. zorganizowana została pierwsza uliczna łapanka w której zostało aresztowanych 60 mieszkańców miasta, wywiezionych następnie do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. W 1942 r. zatrzymano, a następnie wywieziono do III Rzeszy uczniów byłego gimnazjum. Tragiczny los spotkał gorlickich Żydów. Byli oni wywożeni do obozów koncentracyjnych drogą kolejową. W październiku 1941 r. zostało utworzone getto, które zlikwidowane ostatecznie zostało w sierpniu 1942 r. Jednocześnie nie zabrakło wśród ludzi woli samozorganizowania się w zbrojny opór przeciwko hitlerowskiemu okupantowi. W 1939 r. powstał obwód Gorlice Związku Walki Zbrojnej, natomiast w 1942 r. powstaje Sztab Obwodu AK Gorlice. Na terenie działały również Bataliony Chłopskie. Równocześnie odbywały się Tajne komplety. 28 kwietnia 1942 roku hitlerowcy dokonali aresztowań działaczy podziemnych lewicowych organizacji (PPR i PPS), których wywieziono do obozów koncentracyjnych (w 1962 roku na ul. Waryńskiego 100 odsłonięto tablicę upamiętniającą ten fakt). 16 stycznia 1945 roku miasto zostało zdobyte przez jednostki IV Frontu Ukraińskiego (w 1965 roku na budynku Urzędu Miasta odsłonięto tablicę upamiętniającą ten fakt)^[15]. W bezpośrednich walkach o miasto zginęło 60 czerwonoarmistów.

Po zakończeniu II wojny światowej Gorlice weszły w skład nowo utworzonego województwa rzeszowskiego.

Powstały Zakłady Maszyn Wiertniczych i Górniczych „Glinik”, Gorlickie Zakłady Przemysłu Drzewnego, Zakłady Materiałów Izolacyjnych i Ceramiki Budowlanej^[16]. W 1965 roku przy Zakładowym Domu Kultury „Górnik” powstał Regionalny Zespół Taneczny „Pogórzanie”^[17].

Gorlice w 1969 roku brały udział w Telewizyjnym Turnieju Miast, turniej o formule zawodów emitowany był na żywo w Telewizji Polskiej, w tym turnieju Gorlice rywalizowały z miastem Sanok.

W latach 1975–1998 miasto należało do województwa nowosądeckiego.

Doliny Ropy i Sękówki były częścią szlaków handlowych, o czym świadczyć mogą znaleziska archeologiczne. Jedną z najwcześniejszych osad tych terenów jest Stróżówka, pochodząca z czasów Bolesława Chrobrego, położona na północny zachód od miasta. Przypuszcza się, że mogła ona powstać w ramach umacniania granicy z Czechami.

Według Marcina Kromera w 1354 r. Dersław I Karwacjan otrzymał od króla Kazimierza Wielkiego przywilej utworzenia miasta Gorlice u zbiegu rzek: Ropy i Sękówki. Zgodnie z zapiskami zawartymi w kronikach pierwsi osadnicy przybyli z miasta Görlitz na Łużycach.

W 1816 r. Tomasz Święcki, a następnie Adam Tadeusz Naruszewicz (wyd. z 1836) pisali, że „całe Podgórze Ruskie i Małopolskie, tudzież inne miejsca pograniczne, różnych teraz rzemieślników pełne, są to osady pierwiastkowe tego dobroczynnego króla (Kazimierza Wielkiego). Język tych ludzi nieco przygrubszy, a jakieś ze Szląskiem, Morawskiem, Czeskim i Pruskim podobieństwem mający, dowodem jest pierwszej ich ojczyzny. Stąd też poszły owe zniemczone od nowych osadników, lub na nowo nadane miastom Polskim i Ruskim, Lambergi, Frawensztadu, Łańcuta, Pilsna, Gorlicy, i tym podobne nazwiska”^[18].

W 1869 r. okolice Gorlic opisał m.in. Wincenty Pol: „Na obszarze Wisłoki uderza nas fakt inny; całą tę okolicę, którą obszar Wisłoki, Ropy, Jasły, Jasełki i średniego Wisłoka zajmuje, osiedli tak zwani Głuchoniemcy od dołów Sanockich począwszy, to jest od okolicy Komborni, Haczowa, Trześniowa aż po Grybowski dział: Gorlice, Szymbark i Ropę od wschodu na zachód, ku północy aż po ziemię Pilźniańską, która jest już ziemią województwa Sandomierskiego. Cała okolica Głuchoniemców jest nowo-siedlinami Sasów; jakoż strój przechowali ten sam co węgierscy i siedmiogrodzcy Sasi. Niektóre okolice są osiadłe przez Szwedów, ale cały ten lud mówi dzisiaj na Głuchoniemcach najczystszą mową polską dialektu małopolskiego, i lubo z postaci odmienny i aż dotąd Głuchoniemcami zwany, nie zachował ani w mowie ani w obyczajach śladów pierwotnego swego pochodzenia, tylko że rolnictwo stoi tu na wyższym stopniu, a tkactwo jest powołaniem i głównie domowem zajęciem tego rodu”^[19].

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[20]

Miasto jest ośrodkiem przemysłu naftowego, maszynowego i drzewnego. W Gorlicach mieści się obszar przemysłowy podlegający Specjalnej Strefie Ekonomicznej Euro-park Mielec^[22].

Lista przedsiębiorstw w mieście których obrót roczny wynosi powyżej 25 milionów złotych:

• Grupa Kapitałowa „Glinik” S.A.^[23]
• Przedsiębiorstwo Materiałów Izolacyjnych „Matizol” S.A. (wchodzi w skład Grupy Selena)
• FOREST Gorlice sp. z o.o.^[24] - wyrób użytkowych przedmiotów drewnianych, przede wszystkim wieszaków, stanowiących znaczną część produkcji firmy.
• SEVERT Polska Sp. z o.o.^[25] - obróbka metali oraz obróbką-skrawaniem CNC.
• Gór-Stal sp. z o.o. produkcja płyt warstwowych oraz paneli termoizolacyjnych^[26]
• TLC Architectural Metalwork^[27] - TLC zajmuje się produkcją rozmaitego gatunku schodów.
• Saint-Gobain Adfors Polska – produkcja oraz sprzedaż tkanin i dzianin z włókna szklanego dla budownictwa.

W Gorlicach od 1870 r. funkcjonuje bank spółdzielczy (zob. Bank Spółdzielczy w Gorlicach).

• Droga krajowa nr 28: Zator – Wadowice – Nowy Sącz – Gorlice – Biecz – Jasło – Krosno – Sanok – Medyka.
• Droga wojewódzka nr 977: Tarnów – Gromnik – Gorlice – Konieczna.
• Droga wojewódzka nr 993: Gorlice – Folusz – Nowy Żmigród – Dukla.
• Droga wojewódzka nr 979: Gorlice – Moszczenica.

Linie kolejowe:

• Linia kolejowa nr 108: Stróże – Krościenko
• Linia kolejowa nr 110: Gorlice Zagórzany – Gorlice, w całości położona na terenie miasta

Stacje kolejowe:

• Gorlice Zagórzany
• Gorlice
• Gorlice Glinik

W okresie PRL Miejską Komunikację Samochodową obsługiwało Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej. Utrzymywano m.in. linie:

• 1 Gorlice – Zagórzany – Libusza – Biecz (15 połączeń na dobę w dni powszednie oraz 2 w dni targowe, 10 w dni świąteczne),
• 2 Ropica Górna – Sękowa – Siary – Gorlice (15 połączeń na dobę w dni powszednie oraz 1 w dni targowe, 7 w dni świąteczne, przy czym z Ropicy 3 w dni powszednie i 2 w dni świąteczne, a z Siar dodatkowo 6 kursów w dni robocze),
• 3 Gorlice – Zagórzany stacja kolejowa (7 połączeń w dni robocze i 8 w dni świąteczne, w tym kursy nocne o 2:05, 3:40 i 23:04),
• 4 Gorlice – Sokół – Dominikowice – Kryg (10 połączeń na dobę w dni powszednie oraz 3 w dni świąteczne)^[28]

W październiku 2019 roku Miejski Zakład Komunikacyjny przeszedł gruntowne zmiany oraz modernizację. Tabor został zasilony jedenastoma niskopodłogowymi autobusami marki Solaris, dostosowanymi do komfortu podróży osób starszych, kobiet w ciąży, oraz osób poruszających się na wózkach inwalidzkich.

Z momentem uruchomienia połączenia kolejowego Kraków – Stacja Zagórzany, powstała nowa linia autobusowa, która poprowadzona została od Zajezdni MZK, przez Krytą pływalnię do stacji kolejowej w Zagórzanach. Linia ta jest bezpłatna dla wszystkich pasażerów. Gorlicki MZK oferuje darmowe przejazdy na wszystkich swoich liniach podczas "Dnia bez samochodu".

W 2022 r. Gorlicki Dworzec Autobusowy został zlikwidowany. Funkcję dworca spełnia przystanek autobusowy przy ulicy Bardiowskiej.

W 2012 r. przy ul. Węgierskiej otworzono sanitarne lądowisko dla śmigłowców Lotniczego Pogotowia Ratunkowego.

• Miejska Biblioteka Publiczna
• Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Nowym Sączu, filia w Gorlicach

• Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów – oddział Galeria Sztuki „Dwór Karwacjanów” – ul. Wróblewskiego 10^[30];
• Muzeum Regionalne PTTK im. Ignacego Łukasiewicza – ul. Wąska 7/9;
• Muzeum Gorlickiego Kopalnictwa Naftowego – kopalnia „Magdalena”, ul. Lipowa

• W Gorlicach od 1999 roku odbywa się festiwal muzyki elektronicznej ambient pod nazwą „Międzynarodowe Prezentacje Multimedialne „Ambient Festival”, podczas którego odbywają się koncerty różnych odmian muzyki elektronicznej oraz występują znani artyści polscy i zagraniczni.
• Od września 2015 roku w Gorlicach z inicjatywy pisarza Andrzeja Stasiuka organizowany jest Festiwal im. Zygmunta Haupta^[32].
• Regionalny Zespół Taneczny „Pogórzanie”^[33].

• Regionalna Telewizja Gorlicka
• Telewizja internetowa Gorlice.TV

• 

  Szlak zielony: Gorlice – Ożenna – od stacji PKP w Gorlicach przez: Wapienne, Magurę Wątkowską, Nowy Żmigród
• Szlak niebieski: Bartne – Szalowa

– od stacji PKP w Gorlicach przez: Łysą Górę do Szalowej

– od stacji PKP w Gorlicach przez: Magurę Małastowską do Bartnego

• Szlak żółty: Gorlice stacja PKP – Bartnia Góra (góra) – Bielanka – Miejska Góra – Ropa – Wawrzka – Florynka – Jamnica
• od ul. Korczaka – cmentarz nr 91 – Stróżówka (szlak cmentarny poprowadzony tak jak szlak niebieski)

• Chrześcijańska Wspólnota Ewangeliczna:
  • placówka misyjna w Gorlicach^[39]
• Ewangeliczna Wspólnota Zielonoświątkowa:
  • zbór w Gorlicach^[40]
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego:
  • zbór w Gorlicach^[41]
• Kościół greckokatolicki:
  • parafia Przemienienia Pańskiego^[42]
• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny^[43]
  • parafia św. Andrzeja Boboli^[44]
  • parafia św. Jadwigi Królowej^[45]
  • parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy^[46]
  • parafia św. Wawrzyńca Diakona i Męczennika w Zagórzanach (diecezja tarnowska)^[47]:
    • kaplica filialna pw. Niepokalanego Serca Matki Bożej – os. Skrzyńskich w Gorlicach^[48]
• Kościół Zielonoświątkowy:
  • zbór „Syloe”^[49]
• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny:
  • parafia katedralna Świętej Trójcy^[50]
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór w Golicach, Sala Królestwa ul. Stróżowska 56^[51]

Od 2009 r., w Gorlicach ma swoją siedzibę prawosławny biskup Paisjusz (Martyniuk), sufragan diecezji przemysko-nowosądeckiej PAKP (od 2016 ordynariusz diecezji przemysko-gorlickiej). W związku z tym cerkiew gorlicka została podniesiona do rangi katedry biskupiej (soboru). W soborze katedralnym spoczywają relikwie św. Maksyma Sandowicza. Znajduje się także cząstka św. Krzyża oraz relikwie Apostoła Andrzeja, św. Pantelejmona i św. Łazarza. Proboszczem parafii jest ks. dr kanonik Roman Dubec.

Od 2015 patronką miasta jest Matka Boża Niepokalana^[52].

Nad miastem góruje cmentarz nr 91 na Górze Cmentarnej, a w okolicach Gorlic znajduje się wiele rozrzuconych po lasach i wzgórzach cmentarzy wojskowych z okresu I wojny światowej. Niektóre to prawdziwe arcydzieła architektury cmentarnej.

Cmentarze z I wojny w ramach „gniazda Gorlice”

• nr 87 (Cmentarz Na Pocieszce) – ul. Łokietka ( żółty szlak turystyczny do Bielanki)
• nr 88 – Gorlice-Sokół – ( zielony szlak turystyczny do Wapiennego)
• nr 89 – ul. Kopernika (nieistniejący, szczątki żołnierzy przeniesiono, w latach 1961–1962, na cmentarz na Górze Cmentarnej).
• nr 90 – na zachodnim stoku Góry Cmentarnej (nieistniejący), znajdujący się na terenie cmentarza żydowskiego.
• nr 91 – na szczycie Góry Cmentarnej
• nr 98 – Gorlice-Glinik.
• cmentarz wojenny z II wojny światowej – ul. Wincentego Pola.

Miasta partnerskie Gorlic^[53]:

• Bardejov, Słowacja
• Kałusz, Ukraina
• Nyíregyháza, Węgry
• Pápa, Węgry
• Sosnowiec, Polska

• Antoni Reichenberg (ur. 7 czerwca 1825 w Gorlicach, zm. 23 stycznia 1903 w Tarnopolu) – polski ksiądz, jezuita, artysta.
• Ewa Wachowicz (ur. 19 października 1970 w Gorlicach) – polska producentka, dziennikarka i prezenterka telewizyjna. Miss Polonia 1992, sekretarz prasowy premiera Waldemara Pawlaka w latach 1993–1995.

• Synagoga w Gorlicach
• Synagoga w Gorlicach (ul. Strażacka)

• Władysław Boczoń: Za ziemię ojców. Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej, 1989. Brak numerów stron w książce
• Józef Barut: Gorlice. Studium historyczno-urbanistyczne miasta. Brzozów, Muzeum Regionalne PTTK Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego im. Adama Fastnachta, zlec. Muzeum Regionalne PTTK im. Ignacego Łukasiewicza w Gorlicach, 1991. ISBN 83-900130-2-9. Brak numerów stron w książce
• Michał Klimecki: Gorlice 1915. Warszawa, „Bellona”, 1991. ISBN 83-11-07938-2. Brak numerów stron w książce
• Bronisław Świeykowski: Z dni grozy w Gorlicach, od 25 IX 1914 do 2 V 1915. Kraków, Druk. Narodowa, 1991. Brak numerów stron w książce

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Gorlice

• Gorlice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 718 .
• Miasto Gorlice. gorlice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-21)]. – oficjalna strona WWW
• Historia Żydów w Gorlicach na portalu Wirtualny Sztetl
• Wizerunek miasta w czasie I wojny światowej