Zakliczyn

Zakliczyn
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Ratusz
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	tarnowski
Gmina	Zakliczyn
Prawa miejskie	1557
Burmistrz	Dawid Chrobak
Powierzchnia	4,02 km²
Populacja (2022); • liczba ludności; • gęstość	; 1583; 394 os./km²
Strefa numeracyjna	14
Kod pocztowy	32-840
Tablice rejestracyjne	KTA
	Położenie na mapie Polski Zakliczyn
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Zakliczyn
	Położenie na mapie powiatu tarnowskiego Zakliczyn
	Położenie na mapie gminy Zakliczyn Zakliczyn
	49°51′22″N 20°48′50″E/49,856111 20,813889
TERC (TERYT)	1216144
SIMC	0837436
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Zakliczyn – miasto^[2] i siedziba gminy Zakliczyn w powiecie tarnowskim (województwo małopolskie) na prawym brzegu Dunajca. Zakliczyn leży na Pogórzu Rożnowskim w dolinie (206–250 m n.p.m.) na płaskim, szerokim i otwartym w kierunku północnym terenie, między dolnymi biegami potoków Paleśnianka i Wolanka w otoczeniu zalesionych wzgórz o wysokości od 300 do 503 m n.p.m.^[3]

Zakliczyn jest ośrodkiem administracyjno-usługowym dla okolicznych miejscowości. W miejscowości znajduje się rozległy, drugi co do wielkości^{[potrzebny przypis]} w województwie rynek (170 na 100 m) z odrestaurowanym ratuszem i kilkunastoma kamienicami. Z narożników rynku odchodzi 7 ulic o łańcuchowej zabudowie jednorodzinnej, która także zdecydowanie przeważa wokół pozostałych 20 ulic niegdyś „Białego Miasteczka”, zamieszkanego obecnie przez około 1700 mieszkańców.

Historia

W latach 1557–1934 był miasteczkiem; lokację miejską, za sprawą Spytka Wawrzyńca Jordana, nadał mu w 1557 r. król Zygmunt II August^[4]. Prywatne miasto szlacheckie, własność kasztelanowej krakowskiej Anny z Sieniawskich Jordanowej, położone było w 1595 roku w powiecie sądeckim województwa krakowskiego^[5]. Z praw miejskich rajcowie miejscy zrezygnowali w 1934 r. W latach 1975–1998 Zakliczyn administracyjnie należał do woj. tarnowskiego. Pod koniec lipca 2005 Rada Ministrów podjęła decyzję o przywróceniu praw miejskich Zakliczynowi z dniem 1 stycznia 2006 roku^[2].

Z Zakliczyna pochodził Mikołaj Jordan (słow. Mikuláš Jordán), od 19 lutego 1506 starosta spiski. Zygmunt Scypion Tarło, kasztelan sądecki, z grupą wybitniejszych osobistości pisał do papieża Grzegorza XV, aby pozwolił franciszkanom reformatom osiedlić się w Polsce. Gdy ci przybyli do kraju, jako pierwszy wystąpił w 1621 roku z propozycją wystawienia im klasztoru w Zakliczynie nad Dunajcem. Zakonnicy przybyli 19 czerwca 1622 roku wprowadzeni przez syna fundatora Andrzeja Tarłę. Pierwsze zabudowania klasztorne były drewniane. W latach 1645–1651 drugi syn fundatora, Zygmunt Aleksander Tarło^[6], kasztelan przemyski, razem z żoną Elżbietą z Kostków (krewną św. Stanisława), polecił wystawić murowany kościół i klasztor pw. Matki Boskiej Anielskiej.

W czasie II wojny światowej Niemcy założyli w Zakliczynie getto żydowskie^[7].

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Zakliczyna w 2014 roku

Zabytki

Kościół parafialny pw. św. Idziego Opata w Zakliczynie

Zabytkowy dom na ulicy Adama Mickiewicza

Widok z wieży kościelnej na Zakliczyn sprzed 1939

Do rejestru zabytków nieruchomych wpisane są obiekty^[8]:

układ urbanistyczny, XVI–XIX w., nr rej.: A-21 z 9.09.1976. st. rej. nr 253 z 19.08.1948

Cechą Zakliczyna, która przez wieki nadawała miastu oryginalny charakter, była zabudowa drewnianymi, parterowymi domami o specyficznej konstrukcji przysłupowej, ze ścianami konstrukcji zrębowej, stawiane szczytami do drogi, zwieńczone dachami naczółkowymi z okapami wydatnie wysuniętymi nad chodniki. W domach tych cały ciężar dachów, pierwotnie krytych gontem, wspierał się nie na zrębie ścian, lecz na systemie owych słupów stawianych na zewnątrz budynku. Dzięki temu można było co jakiś czas łatwo wymieniać poszczególne belki w ścianach lub nawet zmieniać układ ścian bez naruszania więźby dachowej. Zabudowa taka dominowała w mieście w XVIII i XIX w., a szereg drewnianych domów z tamtych czasów można jeszcze zobaczyć przy Rynku oraz przy ul. Malczewskiego, Piłsudskiego, Różanej i Mickiewicza (w tym dom „Pod Wagą”). Większość z nich ma obecnie ściany bielone, otynkowane lub szalowane deskami, a dachy kryte eternitem, dachówką lub blachą. Niektóre nowo budowane domy świadomie nawiązują bryłą i szczegółem architektonicznym do zabudowy historycznej.

kościół parafialny pw. św. Idziego z cmentarzem przykościelnym, 1739-68, nr rej.: A-316 z 22.11.1971, st. rej. nr 213 z 13.10.1947
zespół klasztorny reformatów, poł. XVII–XIX w. (w którym przebywał pod koniec życia i zmarł w 1881 r. werbownik ochotników do powstania 1863 r., powstaniec, więzień, ks. Euzebiusz Teofil Chojnacki – ojciec Alojzy), w tym kościół parafialny pw. MB Anielskiej, z fundacji w latach 1645–1651 Zygmunta Aleksandra Tarły^[9], nr rej.: A-317 z 22.11.1971, st. rej. nr 353 z 20.03.1934,
cmentarz wojenny nr 293, 1915-16, nr rej.: A-135/M z 28.03.2008,
cmentarz wojenny nr 294, 1915-16, nr rej. A-1172/M z 12.11.2009,
ratusz, pocz. XIX w., nr rej.: A-270 z 25.10.1985,
dom („Pod Wagą” w Zakliczynie), ul. Mickiewicza 23, drewn., 1763, nr rej.: A-271 z 25.10.1985,
dom, ul. Mickiewicza 12, drewn., 1858, nr rej.: A-235 z 28.09.1981,
dom (dawna szkoła parafialna), ul. Mickiewicza 35, drewn., 1817, nr rej.: A-361 z 6.10.1993.

Sport

LKS Dunajec Zakliczyn – klub piłkarski z Zakliczyna w województwie małopolskim. Powstał w 1973 roku. Od sezonu 2008/2009 zespół seniorów klubu grał w V lidze tarnowsko-nowosądeckiej. W sezonie 2009/2010 zajął 2. miejsce w tabeli i ponownie – po 18 latach – uzyskał awans do IV ligi małopolskiej. Po rundzie jesiennej obecnego sezonu zajmuje 15. miejsce z dorobkiem 12 pkt. Klub posiada także drużyny młodzieżowe – juniorów młodszych i starszych, trampkarzy młodszych i starszych. Działa też przy nim zespół oldboyów. Trenerem seniorów Dunajca jest Wacław Maciosek. Prezesem – od lipca 2010 – Jacek Świderski. Trenerem juniorów – Mariusz Lasota. Szkoleniowcem trampkarzy – Łukasz Oświęcimski. Klub posiada własny stadion sportowy składający się z trzech boisk piłkarskich (głównego i 2 treningowych) oraz hali sportowej wraz z zapleczem. W październiku 2010 oddana do użytku została kryta trybuna na 366 miejsc.

Dwukrotnie (w czerwcu 2008 r. oraz w maju 2012 r.) w Zakliczynie odbyły się mistrzostwa Polski w podnoszeniu ciężarów mężczyzn.

Panorama miasta

Zakliczyn – widok ze zbocza wsi Roztoka

Ludzie związani z Zakliczynem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Zakliczynem.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .
↑ ^a ^b Dz.U. z 2005 r. nr 141, poz. 1185.
↑ Pogórze Rożnowskie. Mapa 1:50 000. Kraków: Compass, 2004. ISBN 83-89165-72-4.
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 84–85.
↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 108.
↑ Jerzy Antoni Kostka: Kostkowie herbu Dąbrowa. Koszalin: Z.P. POLIMER, 2010, s. 80, 252, 253. ISBN 978-83-89976-40-6.
↑ Historia Żydów w Wojniczu. (ang.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 160 [dostęp 2015-10-07] .
↑ Materiały do biografii genealogii i historii rodu Kostków herbu Dąbrowa, zeszyt nr 2, praca zbiorowa pod red. Barbary Fabiszewskiej. Wyd. Stowarzyszenie Rodu Kostków, Białystok-Koszalin 2012, ISBN 978-83-927099-0-9, s. 36, 37, 38, 39, 40.

Linki zewnętrzne

Zakliczyn (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 296 .

[gus2022-1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .

[zerosześć-2] Dz.U. z 2005 r. nr 141, poz. 1185.

[compass-3] Pogórze Rożnowskie. Mapa 1:50 000. Kraków: Compass, 2004. ISBN 83-89165-72-4.

[4] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 84–85.

[5] Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 108.

[6] Jerzy Antoni Kostka: Kostkowie herbu Dąbrowa. Koszalin: Z.P. POLIMER, 2010, s. 80, 252, 253. ISBN 978-83-89976-40-6.

[7] Historia Żydów w Wojniczu. (ang.).

[8] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 160 [dostęp 2015-10-07] .

[9] Materiały do biografii genealogii i historii rodu Kostków herbu Dąbrowa, zeszyt nr 2, praca zbiorowa pod red. Barbary Fabiszewskiej. Wyd. Stowarzyszenie Rodu Kostków, Białystok-Koszalin 2012, ISBN 978-83-927099-0-9, s. 36, 37, 38, 39, 40.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Miasta na prawach powiatu	Kraków Nowy Sącz Tarnów
Miasta powiatowe	Bochnia Brzesko Chrzanów Dąbrowa Tarnowska Gorlice Limanowa Miechów Myślenice Nowy Targ Olkusz Oświęcim Proszowice Sucha Beskidzka Wadowice Wieliczka Zakopane
Miasta gminne	Alwernia Andrychów Biecz Bobowa Brzeszcze Bukowno Chełmek Ciężkowice Czarny Dunajec Czchów Dobczyce Grybów Jordanów Kalwaria Zebrzydowska Kęty Koszyce Krynica-Zdrój Krzeszowice Książ Wielki Libiąż Maków Podhalański Mszana Dolna Muszyna Niepołomice Nowe Brzesko Nowy Wiśnicz Piwniczna-Zdrój Rabka-Zdrój Radłów Ryglice Skała Skawina Słomniki Stary Sącz Sułkowice Szczawnica Szczucin Świątniki Górne Trzebinia Tuchów Wojnicz Wolbrom Zakliczyn Zator Żabno

Miasta	Ciężkowice Radłów Ryglice Tuchów Wojnicz Zakliczyn Żabno
Gminy miejsko-wiejskie	Ciężkowice Radłów Ryglice Tuchów Wojnicz Zakliczyn Żabno
Gminy wiejskie	Gromnik Lisia Góra Pleśna Rzepiennik Strzyżewski Skrzyszów Szerzyny Tarnów Wierzchosławice Wietrzychowice

Przynależność wojewódzka	woj. krakowskie (1920–39) woj. krakowskie (1945–75)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Brzesko (od 1934)
Miasteczka (1920–34)	Brzesko (→) Czchów Wojnicz Zakliczyn
Gminy miejskie (1920–39 → i 1945–75)	Brzesko Wojnicz (do 1934)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39 →, 1945–54 i 1973–75)	Borzęcin Brzesko (od 1973) Czchów Dębno Gnojnik (od 1973) Iwkowa Okocim (do 1954) Radłów (do 1954) Szczepanów Szczurowa Uszew (do 1954) Wojnicz Zabawa (od 1973) Zakliczyn
Gromady (1954–72)	Biadoliny Radłowskie (1954–61) Biadoliny Szlacheckie (1961–72) Bielcza (1954–61) Biesiadki (1954–60) Biskupice Melsztyńskie (1954–61) Borzęcin (1954–72) Brzesko (1954–56) Brzesko (1962–72) Charzewice (1954–72) Czchów (1954–72) Dębno (1954–72) Doły (1954–72) Filipowice (1954–61) Gnojnik (1954–72) Górka (1954–59) Iwkowa (1954–72) Jadowniki (1956–72) Jasień (1954–68) Jurków (1961–72) Łysa Góra (1954–72) Marcinkowice (1954–61) Mokrzyska (1954–61) Niedzieliska (1954–59) Okocim (1954–62) Olszowa (1954–61) Olszyny (1954–60) Paleśnica (1961–72) Porąbka Iwkowska (1954–72) Poręba Spytkowska (1954–61) Przyborów (1954–61) Rudka (1954–59) Strzelce Wielkie (1954–60) Sufczyn (1954–61) Szczepanów (1954–72) Szczurowa (1954–72) Tymowa (1954–61) Uszew (1954–68) Wał-Ruda (1954–61) Wesołów (1954–59) Wielka Wieś (1954–68) Wojnicz (1954–72) Wola Przemykowska (1954–59) Zabawa (1961–72) Zaborów (1954–72) Zakliczyn (1954–72) Zdonia (1954–59)

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948, od 2025)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)