Jodłowa (gmina)

Jodłowa

gmina wiejska
Urząd Gminy w Jodłowej
Herb
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	dębicki
TERC	1803052
Siedziba	Jodłowa
Wójt	Jan Janiga
Powierzchnia	59,86 km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności	5359[1]
• gęstość	90 os./km²
Nr kierunkowy	14
Kod pocztowy	39-225
Tablice rejestracyjne	RDE
Adres urzędu: Jodłowa 1a 39-225 Jodłowa
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 7[2][3] Liczba miejscowości 5[3]
Położenie na mapie Polski Jodłowa
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Jodłowa
Położenie na mapie powiatu dębickiego Jodłowa
49°53′N 21°18′E/49,876111 21,303611
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Jodłowa – gmina wiejska w województwie podkarpackim, w powiecie dębickim z siedzibą w Jodłowej.

Pierwsze wzmianki o miejscowościach dzisiejszej gminy pochodzą z XIV wieku, w czasach I Rzeczypospolitej teren ten był częścią powiatu bieckiego w województwie krakowskim oraz powiatu pilzneńskiego w województwie sandomierskim^[4].

Województwo	Miejscowość
krakowskie	Dębowa
	Jodłowa
sandomierskie	Dęborzyn
	Dzwonowa
	Zagórze

W wyniku rozbiorów ziemie te zostały włączone do państwa Habsburgów^[5], gdzie po reformie w 1773 były częścią dystryktu Tarnów w cyrkule pilzneńskim(niem. Kreis Pilzno)^{[potrzebny przypis][6]}. Reforma administracji z 1782 roku zaliczyła je do cyrkułu Dukla(od 1791 cyrkuł Jasło)^{[potrzebny przypis][7]}. Po kolejnej dużej reformie z 1850 stały się częścią Bezirk Brzostek w Kreis Jaslo, a w 1867 Kreis Pilzno^{[potrzebny przypis]}.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości gmina byłą częścią powstałego na bazie Kreis Pilzno powiatu pilźnieńskiego znajdującego się w granicach województwa krakowskiego^[8]. Po zniesieniu powiatu pilzneńskiego w 1932 roku gmina stała się częścią powiatu jasielskiego^[9].

Administracja niemiecka w Generalnym Gubernatorstwie na tych terenach ustanowiła powiat jasielski(niem. Landkeris Jaslo) w dystrykcie krakowskim(niem. Distrikt Krakau)^[10].

Po zakończeniu II wojny światowej gmina weszła w skład powiatu jasielskiego w utworzonym województwie rzeszowskim^[11].

W 1954 na podstawie reformy reorganizującej administrację wiejską zlikwidowano gminy, a w ich miejsce powołano gromady. Obszar zajmowany przez ówczesną gminę został podzielony pośród trzy gromady: Jodłowa, Zagórze(włączona do gromady Jodłowa w 1960) oraz Błażkowa(w 1969, w wyniku likwidacji jednostki, do gromady Jodłowa włączono wieś Dębowa).

W rezultacie reformy administracji w 1973 ponownie utworzono gminę Jodłowa, która znajdowała się w ówczesnym powiecie jasielskim. Między 1975 a 1999 gmina należała do województwa tarnowskiego. Od czasu utworzenia 16 województw gmina leży w powiecie dębickim w województwie podkarpackim.

Gmina znajduje się na Pogórzu Ciężkowickim; jej obszar rozciąga się pomiędzy garbami okalającymi dolinę rzeki Jodłówki wpadającej do Wisłoki.

Podział administracyjny sytuuje gminę na zachodnich rubieżach województwa podkarpackiego; od zachodu graniczy ona z gminami województwa małopolskiego.

Według danych z roku 2002^[12] gmina Jodłowa ma obszar 59,86 km², w tym:

• użytki rolne: 69%
• użytki leśne: 21%

Gmina stanowi 7,71% powierzchni powiatu.

W skład gminy wchodzi 5 miejscowości podzielonych na 7 sołectw^[2].

Sołectwo	Wieś	Mieszkańcy	Powierzchnia [ha]
Dęborzyn		386	415,5
Dębowa		579	813,82
Dzwonowa		343	373,61
Jodłowa Dolna	Jodłowa	2539	2044[13]
Jodłowa Górna		986	1358[14]
Jodłowa Wisowa		466	680[15]
Zagórze		296	306,19

Na koniec roku 2019 gminę zamieszkiwało 5359 mieszkańców, z czego na każdą kobietę przypadało 1,03 mężczyzny. Gęstość zaludnienia wyniosła 90 osób/km²^[1].

W roku 2019 gmina odnotowała ujemny wskaźnik przyrostu naturalnego(-10 osób) oraz ujemne saldo migracji(-30 osób) – od roku 1995 gmina straciła 4,78% mieszkańców^[16].

Średni wiek mieszkańców wyniósł 39,7 roku(2019), a dystrybucje ludności w grupach wiekowych ukazuje poniższy wykres(2014)^[1].

Średni dochód na mieszkańca w roku 2002 wyniósł 1210,09 zł^[12].

Przed II wojną światową działała gmina żydowska, która posiadała drewnianą synagogę na jodłowskim rynku oraz cmentarz w Jodłowej-Wisowej. Synagoga została zniszczona podczas II wojny światowej, a większość społeczności żydowskiej zamordowano^[17].

Obecnie teren gminy znajduje się w diecezji tarnowskiej kościoła katolickiego; teren ten dzielą między siebie trzy parafie dekanatu Pilzno:

• Parafia św. Stanisława – kościół parafialny w Jodłowej Dolnej oraz kościoły filialne w Dębowej i Jodłowej Wisowej,
• Parafia Trójcy Przenajświętszej – kościół parafialny w Jodłowej Górnej,
• Parafia w Przeczycy – kościół filialny w Zagórzu.

Na terenie gminy działa 6 publicznych placówek oświatowych: 5 szkół podstawowych oraz zespół szkół ponadpodstawowych^[18].

Gminne Centrum Kultury i Czytelnictwa zajmuje się organizacją okolicznościowych konkursów, wystaw oraz spotkań z twórcami kultury, a także wydarzeń sportowych. Stałymi grupami działającymi przy GCKiCz są: kapela „Jodłowianie”, Orkiestra Dęta OSP oraz Klub Seniora. W ramach placówki działa biblioteka publiczna oraz Centrum Edukacji Ekologicznej^[19][20].

Kultywowanie rodzimych tradycji podtrzymuje pięć kół gospodyń wiejskich^[21], które zajmują się organizacją festynów oraz popularyzowaniem wiedzy o zwyczajach ludowych^[19].

Rejestr zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wyróżnia następujące zabytki nieruchome na terenie gminy Jodłowa^[22]:

• Kościół pw św. Stanisława BM wraz z
  • dzwonnicą,
  • ogrodzeniem,
  • cmentarzem kościelnym;
• drewniana kaplica przydrożna – XX-wieczny zabytek architektury sakralnej;
• drewniana chałupa – nieistniejący już zabytek architektury wiejskiej z XIX wieku.

Ponadto na terenie gminy znajdują się inne obiekty historyczne warte odnotowania:

• cmentarz wojenny nr 230 w Dęborzynie,
• cmentarz wojenny nr 231 w Jodłowej,
• cmentarz wojenny nr 232 w Jodłowej,
• cmentarz żydowski w Jodłowej-Wisowej,
• kościół pw. bpa Mikołaja – XIX-wieczna kaplica cmentarna.

Na obszarze obejmującym ok. 42% terenu gminy znajduje się część Parku Krajobrazowego Pasma Brzanki^[23].

Przez gminę prowadzi Szlak Trzech Pogórzy – prowadzący z Siedlisk do Dynowa przez trzy pogórza: Ciężkowickie, Strzyżowskie i Dynowskie^[24].

Brzostek, Brzyska, Pilzno, Ryglice, Szerzyny

• Oficjalna witryna Gminy Jodłowa