Fruktosa

Fruktosa
Irudi gehiago
Formula kimikoa	C6H12O6
SMILES kanonikoa	2D eredua
SMILES isomerikoa	C([C@H]([C@H]([C@@H](C(=O)CO)O)O)O)O
MolView	3D eredua
Konposizioa	karbono, hidrogeno eta oxigeno
Aurkitzailea	Augustin-Pierre Dubrunfaut (mul)
Aurkitze data	1847
Mota	ketohexose (open form) (en)
Estereoisomeroa	keto-L-sorbose (en) , Psikosa, keto-D-sorbose (en) , tagatosa, keto-L-tagatose (en) , keto-L-fructose (en) eta L-psicose (en)
Ezaugarriak
Fusio-puntua	103 °C
Masa molekularra	180,063 Da
Arriskuak
GHS arriskua	baliorik ez
Arrisku motak	baliorik ez
Prekauzio motak	baliorik ez
Identifikatzaileak
InChlKey	BJHIKXHVCXFQLS-UYFOZJQFSA-N
CAS zenbakia	57-48-7
ChemSpider	5764
PubChem	5984
Reaxys	1239004
Gmelin	48095
ZVG	36320
EC zenbakia	200-333-3
ECHA	100.000.303
CosIng	33960
MeSH	D005632
UNII	02T79V874P eta 6YSS42VSEV
KEGG	D00114
PDB Ligand	FUD

Fruktosa bere molekulan 6 karbono atomo dituen gluzidoa da (hexosa bat), fruta askotan eta eztian dagoena. Glukosarekin elkartzen denean sakarosa izeneko disakaridoa sortzen du, azukre arrunta hain zuzen ere.

Glukosaren formula bera du (${\displaystyle {\ce {C6H12O6}}}$) baina egitura desberdina. Izan ere, glukosa aldosa bat da (COH taldea du lehenengo karbonoan) eta fruktosa zetosa bat (zetona taldea duelako).

Eskuineko irudian fruktosaren formula lineala ikus daiteke. Ur-disoluzioan, berriz, gluzido guztien antzera egituraz aldatzen du, molekula bereko zetona eta alkoholaren arteko erreakzioa dela eta. Horrela, molekula barnean hemizetal bat sortzen da, eta molekulak egitura ziklikoa hartzen du. Haworthen formularen bidez marrazten dira egitura zikliko hauek (beheko irudietan).

• 
  alfa-D-fruktosa
• 
  beta-D-fruktosa

Organismoek dietaren bitartez bereganatzen du fruktosa, eta baita sakarosaren hidrolisi entzimatikoaren bitartez.

Sakarosa hidrolisatuz eta ondoren glukosa isomerizatuz lortzen da fruktosa. Metodo honekin artoaren jarabea egiten da pisuaren %42an fruktosa duena eta hau industrialki ekoizten da. Portzentai handiagoa duten jarabeak ere lortu izan dira, adibidez %55-ekoak edari freskagarriak egiteko. Fruktosak sakarosak baino 1'2 eta 1'8 aldiz gozotasun gehiago du baina fruktosaren indize gluzemikoa txikiagoa da^[1]. Konparazio batera sakarosaren indizea 68 da eta fruktosarena 24. Horren arrazoia da degradatzeko duen bide metabolikoa sakarosa edo glukosaren baino konplexuagoa dela. Diabetesa duten gaixoentzat egokia da beraz eta gozagarri edo edulkoratzaile gisa erabiltzen da.

Fruktosa askea ere azaltzen da naturan, mahats, sagar eta madarietan gehienbat, baina bereziki aipagarria da piku lehortuetan.

• Fruktooligosakaridoak: 10-20 fruktosa molekulatako kateak dira. Konposatu gozoak dira eta edulkoratzaile gisa erabiltzen dira, jarabetan bereziki. Oso ugariak dira fruita eta barazkietan.
• Inulina: Fruktosaz osaturiko polisakaridoak dira. Hau 250 fruktosatako katea izatera irits daiteke.

• Fruktosarekiko jasanezintasun hereditarioa