INTRODUKSYON SA PAGSASALINGWIKA

- 1 -
Kahulugan sa Pagsasalin, Pagsasalin ng Kahulugan: ilang PraKtiKal na MungKahi, uPang
MaPadali ang Paghuli sa Kadalasa’y MailaP na salita sa ibang salita
Reynaldo T. Candido, Jr.
Pagsasalin at Kamalayang Panlipunan
Kung ang “Father of Hermeneutics” na si Friedrich Scheiermacher (1992: 36-37) ang paniniwalaan natin, lahat tayo ay nagsasalin sa
araw-araw nating pamumuhay.
Halimbawa:
- Ang pagsasalin ng guro ng mahihirap na konsepto sa antas o lebel ng pagkaunawa sa kanyang mga mag-aaral.
- Isang magulang na nagpapaliwanag sa isang apat o limang taong gulang na anak tungkol sa pagsisimula ng buhay, ang “hiwaga ng
buhay” gamit ang mga salita o pahayag na aangkop at mauunawaan ng apat o limang taong gulang na bata.

Naging ambag ng pagsasalin sa ating kasaysayan:

- Hindi matagumpay ang ekspedisyon noong Panahon ng Midyibal at Renasimyento kung walang taga-salin o interpreter ang mga
nabegante o manlalakbay.
- Tiyak na malaking gulo ang nangyari kung hindi kasama nina Ferdinand Magellanes ang katutubo mula sa Moluccas na
pinangalanan nilang Enrique.

Larangan ng Pilosopiya at Panitikan

- Hindi magiging tanyag sa buong daigdig ang mga gaya nina Homer, Socrates, Plato, Aristotle, Shakespear, Dante, Pythagoras at iba
pa, kung hindi dahil sa pagsasalin. Tiyak na hindi natin makikilala ang mga higanteng ito sa larangan ng pilosopiya’t panitikan kung
nanatili lamang sa sarili nilang wika ang kanilang mga isinulat.

Wika sa Pagsasalin
Sa pagsasalin, hindi sapat ang tanong na “Ano ang kahulugan ng salita?” bagkus, ang dapat na tanong ay “Ano ang kahulugan ng
salita ayon sa pagkakagamit (konteksto) nito?”

Ayon kay Eugene Nida (1975: 146), matagal nang pinag-aralan ang tungkulinng wika sa lipunan. Bunga ng mga pag-aaral na ito,
marami ring lumalabas na mga klasipikasyon ng gamit ng wika, na aniya, unang-una’y maibabatay natin sa:
- gamit ng wika sa loob ng iba’t ibang konteksto (halimbawa: edukasyon, paglilitis, mga dekreto ng pamahalaan, negosyo, relihiyon,
atbp.)
- iba’t ibang antas ng katayuan nito (halimbawa: opisyal, pambansa, pantribo)
- mga antas ng paggamit (halimbawa: kolokyal, pampanitikan, bulgar, islang) o
- pagkakaiba-iba ng historical na setting (halimbawa: makaluma, tradisyonal, hindi na ginagamit, lipas na at makabago)

Pangkalahatang Gamit ng Wika sa Komunikasyon

Ang Wika sa Loob-ng-Grupo. Ginagamit ng tao sa anumang lipunang kanyang kinabibilangan na karaniwang malapit ang
relasyon sa isa’t isa. Nagaganap ito halimbawa sa pakikipag-usap sa Tagalog ng kapwa niya Tagalog.
Ang Wika sa Labas-ng-Grupo. Ginagamit ito ng tao sa labas ng kanyang nakagisnang wika sa loob-ng-grupo. Halimbawa: sa
Lungsod ng Baguio, para makabenta ng paninda ang mga negosyante, bagaman Ilokano sila, kinakailangan nilang makapagsalita
ng wikang Filipino o Ingles para sa mga mamimiling gayon ang nalalamang wika.
Ang Wika ng Espesyalisadong Impormasyon. Ang teknikal na wikang ginagamit ng tao sa partikular na larangan, halimbawa’y
edukasyon, politika, negosyo, atbp. Halimbawa: ang isang mag-aaral na ang wika sa loob-ng-grupo ay Chavacano, na gumagamit
ng Tagalog sa kanyang trabaho bilang working student ay kinakailangan pang matuto ng isa pang wika, halimbawa’y Ingles, para
sa mga klase niya sa Agham, Panitikan ng ibang bansa, Agham Panlipunan, atbp.

Antas ng Wika (Ayon kay Nida)

May limang (5) Antas ng Wika na tinukoy si Nida na tumulong upang mapadali ang pagsasalin.
Konsultatibo, Pormal, Kaswal, Intimeyt, Frozen

PAGSUBOK BILANG 1
Narito ang limang antas ng wika upang mas mapadali ang pagsasalin. Tukuyin sa Hanay B kung alin ang nagbibigay
pakahulugan sa mga salita sa Hanay A.
A B
1. Konsultatibo a. madalas na nagaganap sa pagitan ng mga taong magkakakilala at ang usapan ay
kaswal lamang.
2. Pormal b. ang anyo at nilalaman nito ay kadalasang madaling hulaan. Halimbawa nito ay ang wikang
ginagamit sa pagmimisa sa Simbahang Katoliko, mga eulohiya at sermon.
3. Kaswal c. ito ang antas ng wikang nagaganap sa pagitan ng mga taong hiindi magkakilala at ang paksang
pinag-uusapan ay tungkol sa isang bagay na neutral.
4. Intimeyt d. ginagamit ito sa pagitan ng ga taong hindi magkakakilala, sa isang pormal na kapaligiran gaya ng
bulwagan, awditoryum, atbp.
5. Frozen e. nagaganap ang ganitong wika sa mga taong malapit sa isa’t isa at marami nang pinagsamahang
karanasang lingguwistik at di-lingguwistik. Maipapahatid ang ibig sabihin ng mga usapan gamit ang
mga di-berbal na komunikasyon
INTRODUKSYON SA PAGSASALINGWIKA

Ang mga Bagay na Dapat Mabatid ng mga Tagasalin

1. Kahusayan sa dalawang wika (o higit pang kasangkot sa pagsasalin)
2. Kailangang sumusunod sa kabatiran: a. tunguhang wika, b. tipo ng teksto, c. simulaang wika, d. paksa; at e. gramatika
3. Dapat taglayin ng mga tagasalin ang mga sumusunod na kakayahang komunikatibo.
1. Gramatikal – tumutukoy sa kakayahan ng tagasalin na mabatid ang mga tuntunin sa paggamit ng wika, kabilang ang
bokabularyo, palabuuan ng salita, palabigkasan, pagbabaybay, estruktura ng pangungusap
2. Sosyolingguwistik – tumutukoy sa kabatiran at kakayahang magprodyus at umunawa ng mga pahayag na angkop sa
konteksto
3. Pandiskurso – tumutukoy sa kakayahang mapagsama ang anyo at kahulugan para mapagtagumpayan ang kaisahan ng
sinasalita o isinulat na teksto sa iba’t ibang genre;
4. Estratehiko – tumutukoy sa kahusayan sa mga estratehiyang pangkomunikasyon na maaaring magamit para mapagbuti
ang komunikasyon o para makatulong sa mga kahinaan ng mga kasangkot na wika.

Ang Anim na Hakbang sa Pagsasalin

PAGSUBOK BILANG 2
Pagsunod-sunurin ang hakbang sa Pagsasalin. Lagyan ng bilang 1 hanggang 6.
______ a. Pagsusuri ng Salin
 Maaaring papagpahingahin muna ng tagasalin ang teksto, pagkatapos ay bablikan upang madali niyang
masilip ang mga butas sa kanyang pagsasalin.
______ b. Masusing pagsusuri sa nilalaman at estilo
 Titimbangin ng tagasalin ang halaga ng teksto.
______ c. Pagrerepaso at Paghahambing
 Kailangang ipabasa ng tagasalin sa iba ang kanyang salin upang mapuna ang mga pagkakamali o
pagkukulang nito.
______ d. Panimulang Pagsusuri
 Dapat saguting ng tagasalin ang tanong na “Karapat-dapat bang isalin ang akdang ito?” at iba pang mga
kaugnay na tanong.
______ e. Pamilyarisasyon sa teksto
 Inaasahang nakailang ulit nang basahin ng tagasalin ang akda at lubusan nang nakilala ng tagasalin ang
akda kaya’t dito na magsisimula na ang akto ng pagsasalin
______ f. Muling Pormulasyon ng Teksto
 Ang hakbang na ito ang puso ng pagsasalin.

Mga Pagpapasyang Pampagsasalin ng mga Akda (ni Bienvenido N. Santos)

1. Hinggil sa mga Salitang Tagalog na Nakalangkap sa Ingles
- may mga Ingles na salita na ginamit na hindi na isinalin, dahil tanggap na ito sa ating wika at madalas nang gamitin, hal.
waiter, Christmas Tree, softdrinks, atbp.
- paglalarawan sa mga salitang Ingles upang maging madulas at purong nasa wikang Filipino, hal. sore eyes – mapupulang
mata
2. Hinggil sa Paraan ng Pagsasalita ng mga Karakter
- nakadepende sa karakter ang pagsasalin, hal. nagtatalumpati ang karakter sa kwento, isalin ang bawat linya gamit ang mga
pormal at magalang na salitang Filipino
3. Hinggil sa Pagsasalin ng Mahabang Pangungusap
- ginawang lipon ng mga pangungusap upang mas umangkop sa pandinig
4. Hinggil sa Pagsasalin ng mga Pamagat
- dapat nakapaloob sa pamagat ang nilalaman ng akda at dapat nang umalingawngaw ang paksa kung saan ito nakatuon.
Hindi gaanong mahirap sa mga pamagat na isinasalin lamang ng literal
5. Hinggil sa Sinadyang Pagmamali sa Pagbuo ng Ilang Pangungusap
- sinasadyang maliin ang gramatika ng ilang diyalogo o pangungusap dahil gayon ang hinihinigi ng daloy ng nasa orihinal
6. Hinggil sa Panghalip na Panao
- sa Ingles, maliwanag na kapag babae (she, her) o lalaki (he, him) ang nagsasalita, ngunit sa Filipino, “walang kasarian”
(siya, niya) ang ating panghalip. Kaya upang hindi magdulot ng kalituhan, inuulit ang pagbanggit ng pangngalan ng dalawang
tao (na kasangkot sa pangunggusap) kung kinakailangan.

PAGSUBOK BILANG 3
Isalin ang mga sumusunod.
A. Wikang Ingles - Wikang Filipino
1. The Last Great American Dynasty
2. Hoax
3. “Book, cleaverness? There are much more important thinigs… Friendship and Bravery.” Hermione Granger said.
4. “Numbing the pain for a while will make it worse when you finally feel it.” Albus Dumbledore mouthed.
5. “If you want to know what a man’s like, take a good look at how he treats his inferiors, not his equals.” Sirius Black uttered.
6. Rubeus Hagrid said, “There are some who’ll hold it against you, but they’re not worth botherin’ with.”
7. “She’s Dating The Gangster”
8. “Where law ends, these tyranny begins.” William Pitt
INTRODUKSYON SA PAGSASALINGWIKA

9. The truth can be hidden for a time, but it cannot be overcome.

10. Magnet
B. Wikang Filipino - Wikang Ingles
1. “Hindi pwedeng bigay lang nang bigay Kiko, mauubos ka niyan. Matutuo ka ring tumanggap.” ang tinuran ni Jackie.
2. Kapita-pitagang Gobernador Mohamad Ali Dimaporo, kagalang- galang na Pangalawang Pangulo Ali Macawaris, magandang gabi
po sa inyo.
3. Samantala, si Julia’y ibig ipakasal ng kanyang ina kay Miguel, isang binatang nakaririwasa.
4. Magasin
5. Salimpapawid
6. Halaw sa “Florante at Laura” ni Francisco Baltazar
7. Waring nalulungkot ang dalaga sa paglisan ng binata.
8. Nakalimutan Ko Nang Kalimutan Ka
9. Asul na kumot ang kanyang nilabhan.
10. matandang pilantropo

- 2 -
Patas ba ang WiKa ng batas?
(ilang ObserbasyOn sa salin ng “ang binagOng KOdigO Penal ng PiliPinas)
Florentino A. Iniego, Jr.

“Ang kawalang-muwang sa batas ay hindi katwiran upang labagin ito.” Samakatuwid, kailangang maunawaan ng mga mamamayan
ang batas.” Ito ay binanggit ni dating Chief Justice Andres Narvasa sa kanyang Paunang Salita sa salin ng Revised Penal Code of the
Philippines tungo sa wikang Filipino- Ang Binagong Kodigo Penal ng Pilipinas (1993).

Mga Estratehiya sa Pagsasalin ng Aklat sa Batas

Hangad na maisa-Filipino ang tekstong Ingles ng Batas-Filipino para sa mamamayang Filipino. Upang maisakatuparan ito, itinakda
ang mga sumusunod na panuntunan:
Una, maisalin nang matapat ang teksto at kahulugan ng orihinal.
Ikalawa, ang anyo at estilo ng pagkasulat, hangga’t maaari, ay hindi dapat malayo sa orihinal.
Ikatlo, ang salin ay dapat mag-angkin ng katiyakan sa kahulugan at kariktan sa himig at pagpapahayag.

Ngunit, umitaw ang tanging problema: ang kawalan ng sapat o tiyak na katumbas sa wikang Filipino ng mga katawagang batas sa
Latin, Espanyol, at/o Ingles. Upang maigpawan ang ganitong suliranin, nagbigay ng mga hakbang si Peralejo (tagasalin) batay sa
kanyang karanasan sa pagsasalin ng Kodigo Sibil ng Pilipinas.
1. Inangkin nang walang pagbabago ang tradisyonal na mga kataga at pariralang pambatas sa wikang Latin. Halimbawa nito
ang mga sumusunod na salita:
- guardian ad litem - per centum
- ex parte evidence - quo warranto
- prima facie evidence - custodia legis
- habeas corpus - reclusion perpetua
- en banc - mandamus
2. Inangkin nang walang pagbabago ang tradisyonal na mga kataga at parirala sa batas na nakasulat sa wikang Ingles.
Halimbawa nito ang mga sumusunod na salita:
- prejudicial question - parole
- preliminary investigation - conditional pardon
- recidivist - bond
- double jeopardy - probation
3. Maraming salita ang inangkin nang hindi binabago ang baybay ngunit nilapian tulad ng mag-plea, magmosyon, mag-execute,
i-appeal at mai-perfect.
4. Ang mga salitang Ingles o Espanyol ay ginawang pandiwa sa pamamagitan ng paggamit ng panlapi tulad ng:
- Execute eksekyut, mag-eksekyut, mai-eksekyut
- Dismiss nadismis, dinismis
- Plea mag-plea
- Notice mag-abiso
5. Gumamit ng mga talababa (footnotes) upang makadagdag sa lalong ikauunawa ng ilang mga sinaling salita o parirala sa
nilalaman ng aklat.

Ilang Obserbasyon sa Salin ng Binagong Kodigo Penal ng Pilipinas

PAGSUBOK BILANG 1
May mga ilang halimbawa ng mga salitang naisalin sa Binagong Kodigo Penal ng Pilipinas. Subukang isalin ang mga salita sa
Hanay A at ipagtambal ang wastong salita sa Hanay B.
INTRODUKSYON SA PAGSASALINGWIKA

1. Sa tulong ng talababa, mahusay na naiayon ng salin ang ilang terminong Kastila sa mas angkop na salita sa Tagalog at Filipino.
Halimbawa nito ang salitang Espanyol na delito na nangangahulugang _____. Bagama’t hindi inalis nang tuluyan ang salitang delito
bilang heading ng mga kabanata, ito’y maayos na nasuportahan ng paliwanag sa talataba.
1. DELITO a. kaso b. krimen
2. Gumamit ang salin ng mga terminong Tagalog tulad ng mga halimbawang parirala na sadyang malikhain at matulain ang taal na
pagdulog sa wikang Tagalog, ngunit kung walang talababa, hindi agad mauunawaan agad.
A B
2. in his own spontaneous desistance a. ligid-pangyayaring nagpapabigat
3. mitigating circumstances b. malinaw na pagkukuro
4. aggravating circumstances c. sa kanyang kusang pagpipigil
5. evident premeditation d. mapamimiliang mga ligid-pangyayari
6. alternative circumstances e. nagpapaagang ligid-pangyayari
7. sentimental value f. saklaw-bisa
8. retroactive effect g. pandamdamin kahalagahan
Mga salin na higit na kaaya-aya sa pandinig upang maunawaan ang kahulugang Filipino, narito ang kanilang salin sa paraang “kung
ano ang bigkas ay siyang baybay”.
- circumstances = sirkumstansya (batay sa Espanyol)
= sirkumstances (batay sa Ingles)
- sentimental value = sentimental na pagpapahalaga o sentimental balyu
- retroactive effect = retroaktibong epekto o retroaktibong bias

3. Mainam din na gamitin ang ilang salin na katanggap-tanggap hindi lamang sa pandinig kundi sa tunay nitong kahulugan sa wika at
damdaming Filipino.
A B
9. oral defamation a. panlilibak
10. slander by deed b. pagpipiit nang walang dahilan
11. arbitrary detention c. payak at malubhang kawalang-ingat
12. simple/reckless imprudence d. paninirang puri

4. Ang estilo ng panghihiram sa wikang Tagalog at ang tuwirang salin sa wikang nakabatay sa Espanyol o Ingles ay maaaring
alternatibong salita (alternate) na mailalapat sa ilang mga termino tulad ng mga sumusunod:
A B
13. act - akta a. pasimuno
14. artifice - artipisyo b. kasabwat
15. principal - principal c. pangangalulunya
16. espionage - espiyonahe d. pakikiapid
17. treason e. pagkilos
18. accessory - aksesorya f. aktibidad, gawain, pakana
19. felony - pelonya g. pag-eespiya, paniniktik
20. adultery - adulteriya h. kasalanan
21. concubinage i. pagtataksil sa bayan
*Tala: Ang mga salitang italiko ang ginamit ni Peralejo sa kanyang salin. Ang mga di-italiko (nagsilbing pagpipilian) ay ang mungkahi
ng papel na ito.

5. Paglalakip mismo ng kahulugan ng mga salitang Latin sa wikang Filipino hindi sa talababa kundi mismo sa katawan ng teksto.
A B
22. reklusyon perpetua a. may aral na pagkabilanggo
23. reklusyon temporal b. bilanggong panghabambuhay
24. prisyon korekyunal c. mahabang paglapiit
25. aresto mayor d. bilanggong pansamantala
26. prisyon mayor e.may katagalang pagkapiit

6. Mahalagang pansinin ang paggamit ng mga salitang may katangiang gender sensitive. Sa halip na gamitin ang salitang puta
(talababa: prostitutes) at pagbibili ng laman (talababa: white slave trade) dapat gumamit ang salin ng mga neutral na salitang hindi
lamang ikinakawing sa isang kasarian. Mungkahi gamitin na rito ang salitang prostitusyon upang katawanin ang mga taong kapwa
sangkot sa ganitong aktibidad.

7. May pagtatangkang maging “matimpi” ang salit ngunit lalong pinahihirap ang pagtuklas sa salita. Sa halip gamitin ang salitang
hango sa Espanyol na birgo (virgo) na may talababang doncella sa wikang Hispano pinakaangkop ng gamitin nang tuwiran ang
salitang ________.
27. birgo a. birhen b. biyak

8. Isang mahusay na pagtatangka ang paglalakip ng salitang bana-asawang lalaki mula sa wikang Bisaya. Ngunit mas mahusay
sanang humalaw pa ng iba pang mga salita mula sa ibang rehiyon upang mapagyaman ang wikang Filipino ng salin sa batas.
INTRODUKSYON SA PAGSASALINGWIKA

9. Dapat na ring iwasan ang pagsasalin ng mga salita sa ingles na nakabatay lamang sa Tagalog.
Halimbawa nito ang mga sumusunod:
A B
28. Malicious mischief a. pagwasak, sadyang pamiminsala
29. seduction b. panunudyo laban sa karangalan
30. Intriguing against honor c. panghihibo

PAGSUBOK BILANG 2
Isalin ang halimbawang tala na ito.

Pamantayan sa Pagmamarka
Simple at Madaling Maunawaan ang Salin - 35%
Wasto o Malapit ng Pagsasalin ng mga Salita - 35%
Gramatika saPagkakabuo ng Bagong Salin - 30%
KABUUAN - 100%
INTRODUKSYON SA PAGSASALINGWIKA

- 3 -
Pagsasalin sa Medisina: tuOn sa halaMang gaMOt

Halamang gamot o herbal food supplement sa Pilipinas

Isa sa mga lumalagong industriya sa Pilipinas ang halamang-gamot. Sa katunayan, napakarami ngayong nagsulputang
herbal food supplement na likha ng iba’t ibang kompanyang lokal at internasyonal at mabibili sa mga botika o mga awtorisadong dealer.
Nariyan ang mga patalastas sa telebisyon ng Optein, MemoPlus, Circulan, Liveraide, Lungcare, HeartVit, GluControl, Abs ampalaya
herbal capsule, Fern C at marami pang iba na mabibili sa merkado ngayon.

May pagpapaliwanag hinggil sa paglalagay ng label o tinatawag na “Labelling”. Ang labelling ay tumutukoy sa label tungkol sa
produktong kanilang binibili. Lalong mahalaga ito sa pakete ng gamot. Mahalagang taglayin ng pakete ng mga herbal supplement ang
impormasyon sa anyong leaflet na nakalakip sa kahon nito at dapat lamanin ang impormasyon gaya ng introduksiyon sa produkto,
brand name, dosis, therapeutic claim, kontent ng produkto, pormulasyon, tamang paggamit nito, indikasyon at kontraindikasiyon,
babala sa pag-inom kung kailangan, paraan ng pag-imbak, at iba pa. Ang pinakamahalaga, dapat ito ay nakasulat sa Ingles o
parehong Ingles at Filipino.

Kailangang Tandaan
Una - Hangga’t maaari’y pinili ang mga katumbas na salitang Filipino na simple at madaling maintindihan ng karaniwang Pilipino na
nagbabasa nito.
Ikalawa - Pinanatili ang mga terminong teknikal o hinanapan ng pinakamalapit na katumbas sa Filipino ang mga salita. Narito ang ilang
mga halimbawa:
Ingles Salin Ingles Salin
Amino acid Amino acid Immune system Immune system
anti-cholesterol anti-kolesterol Minerals Mga mineral
Beta-carotene Beta-carotene Rheumatism Rayuma
Concotion Pinaghalong timpla Rickets Rickets
Hypertenasion Hypertension Scurvy Scurvy
Diabetes Diabetes Therapeutic claims Patunay na
nakapagpapagaling
Ikatlo, hangga’t maaari, sinikap na sumunod sa proseso ng literal na pagsasalin upang maiwasang may mawala sa impormasyong
nasa orihinal na wika.

PAGSUBOK BILANG 1
Tukuyin kung ano ang katumbas na salitang Filipino ang mga sumusunod na termino sa Medisina.
1. Anemia 6. Storage
2. Cholesterol 7. Urinary Tract Infection
3. Concoction 8. Hypertension
4. Deficiency 9. Moringa
5. Formulation 10. Obesity

GAWAIN BILANG 1
Maghanap ng pakete ng anumang gamot, herbal food supplement, mga bitamina na matatagpuan sa inyong bahay (maaari ding
magsaliksik sa internet) na nasa wikang Ingles, kung maaari ay yaong wala pang salin sa wikang Filipino. Mula sa wikang Ingles,
isalin ito sa wikang Filipino.

PAMANTAYAN SA PAGMAMARKA
Simple at Madaling Maunawaan - 35%
Wasto o Malapit ng Pagsasalin ng mga Salita - 35%
Gramatika - 30%
KABUUAN - 100%

Gawin ito sa alinmang mga materyal na maaaring gamitin ninyo:

Bilang pansariling kopya - Kwaderno; Bond Paper; Pad Paper; Printed Copy
Upang maiwasto ng guro - Litrato ng ginawa, Soft-copy ng Dokumento (at ipadala sa alinmang sa ibaba)

Facebook Username : Ma’am Brenda

Facebook Account Link : https://facebook.com.madan.brenda.3
Contact Number : 0966-147-3737
Gmail Account : adornadobrenda@gmail.com