Laos

Coordinadas: 18°12′N 104°06′E / 18.2°N 104.1°E18.2; 104.1

Artìculu in LSC

Sa Repùblica Populare Democràtica de Laos est un'istadu de su sud-estu de s'Àsia inghiriadu dae Tailàndia, Birmània, Repùblica Populare de Tzina, Vietnam e Cambògia. Su riu Mekong dd'atraessat de su norte a su sud e is montes printzipales sunt sa Cadena Annamita e is Montes de Luang Prabang.

Geografia

Laos est un'istadu chene bessida a mare chi s'agatat in su sud-est de s'Àsia e su paesàgiu cunsistet mescamente in montes acutzos, su prus artu de is cales est Phou Bia cun 2820 metros de artària, cun carchi pranos e alturas. Tenet istèrrida de 236.800 km² e contat populatzione de unos 6.770.000 persones.

Su riu Mekong format una parte de sa làcana otzidentale cun sa Tailàndia, mentras chi is montes de sa Cadena Annamita formant sa parte majore de sa frontera cun su Vietnam.

Su clima locale est tropicale e caraterizadu dae monsones; b'at un'istajone proighinosa de su mese de maju a su de santandria, sighida dae un'istajone sica de su mese de nadale a su abrile.

Unu 65 % de sa subrafache est ammuntada dae vegetatzione. Sa capitale e sa tzitade prus manna de Laos est Vientiane. Sunt importantes fintzas Luang Prabang, Savannakhet e Pakse.

Istòria

S'istòria de Laos comente a istadu cun identidade pròpia comintzat in su de 14 sèculos cun sa fundatzione de su rennu de Lan Xang pro mèdiu de Faghet Ngum.

In su de 19 sèculos, durante s'època coloniale, su Laos est istadu incorporadu a s'Indotzina frantzesa che a 'Protetoradu'. A pustis de un'ocupatzione giaponesa curtza durante sa Segunda Guerra Mundiale, aiat decraradu s'indipendèntzia in 1945, ma is frantzesos aiant torradu a afirmare su cuntrollu issoro e petzi in 1950 su Laos aiat otentu una semiautonomia che "istadu assòtziadu" a intro de s'Unione Frantzesa. In prus, is frantzesos nd'aiant sighidu a tènnere su cuntrollu de facto fintzas a su 1954, cando su Laos aiat otentu s'indipendèntzia completa che una monarchia costitutzionale.

A metade de su de 20 sèculosu, pagu a pustis de s'indipendèntzia, in s'annu 1954, s'istadu fiat istadu imboligadu in sa Gherra de su Vietnam. Durante sa dècada de sos 1960 sa CIA aiat fatu una "gherra secreta" in su territòriu laotianu cun matantzas non decraradas abertamente chi aiant disistabilizadu su paisu. A cunsighèntzia de custa gherra bruta imposta dae sos Istados Unidos fiat iscopiada sa Gherra tzivile de Laos intre su guvernu monàrchicu istabilidu dae su Rennu de Laos e sas gherrillas comunistas de su Pathet Lao.

Sa gherra tzivile fiat acabada in s'annu 1975 cun s'abdicatzione de sa monarchia e s'istitutzione de unu guvernu de caratere marxista chi galu durat. Su re, sa reina, su prìntzipe erederi e is frades de su re sunt istados portados a unu "campu de reeducatzione" comunista a tesu de sa capitale, in ue fiant mortos pagu a pustis. Àteros membros de sa monarchia aiant isseberadu s'esìliu. Soulivong Savang est atualmente su cabu de sa famìlia reale Lao e bivet in s'esìliu in Frantza.

Demografia

Laos est un'istadu cun proportzione manna de populatzione rurale. Fintzas sa capitale, Vientiane (pronuntziadu "Viang-txan"), est una tzitade relativamente minore cun petzi unos 200.000 bividores. Luang Prabang (103.000 bividores) est sa segunda tzitade de s'istadu e s'antiga sede reale de Laos. In custas tzitades si respirat un'atmosfera de trancuillidade agradèssida meda, a su contràriu che in àteras capitales e tzitades de custa zona de Àsia in ue imperant su tràficu caòticu.

Su grupu ètnicu dominadore est su Lao. Sa paràula "Laos" benit dae su Frantzesu, in ue su "s" finale est muda.

Sa gente locale si nùmenant "Lao" e narant a sì'istadu issoro "Pathét Lao" (Paisu Lao). Tenent meda afinidade ètnica, linguìstica e culturale cun sos bividores de s'Isaan, zona a làcana in su nord-estu de Tailàndia, a s'àteru cantone de su riu Mekong.

Sa festa prus importante a totu Laos est su Pimay (annu nou), cando si festat s'annu nou Buddista. Sa gente essit a sas istradas a ghetare abba a sos àteros.

[Arm-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 Istadu cunsideradu fisicamente pro intreu asiàticu petzi dae unas cantas cunventziones geograficas

[2] Istados generalmente cunsiderados europeos suta perfilu antròpicu

[2]

[1]