Mosty Pomorskie
 nr rej. A/2494/340/Wm (środkowy), A/2495/341/Wm (północny), A/2496/342/Wm (południowy) z 15 października 1976[1]
| |
 mosty Pomorskie (po prawej stronie rysunku) na mapie Kępy Mieszczańskiej | |
| Poprzednie nazwy |
Werderbrücke |
|---|---|
| Państwo | |
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| most Pomorski Północny | |
| Przeszkoda | |
| Długość |
86,1 m |
| Szerokość: • całkowita • jezdni • chodników |
|
| Rozpiętość przęseł |
29,6 – 28,5 – 27,3 |
| Data budowy |
1929-1930 |
| Projektant | |
| most Pomorski Środkowy | |
| Przeszkoda |
Przekop Śluzy Mieszczańskiej |
| Długość |
17 m |
| Szerokość: • całkowita • jezdni • chodników |
|
| Rozpiętość przęseł |
nieregularne |
| most Pomorski Południowy | |
| Przeszkoda | |
| Długość |
68 m |
| Szerokość: • całkowita • jezdni • chodników |
|
| Rozpiętość przęseł |
19,3 – 22,3 – 19,3 (18,2 – 20, 2 – 18,2 w świetle) |
| Data budowy |
1904-1905 |
| Projektant |
Karl Klimm, Günthel |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′54,8″N 17°01′50,4″E/51,115222 17,030667
| |
w lewym górnym rogu – Północny
w centrum kadru – Południowy
pomiędzy nimi – środkowy
Mosty Pomorskie – zespół trzech wrocławskich mostów (Północny, Środkowy i Południowy) łączących północny i południowy brzeg Odry ze znajdującą się pomiędzy nimi Kępą Mieszczańską.
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Przez całą ich długość przeprowadzona jest dwukierunkowa jezdnia szerokości od 11 do 14,4 metrów, niosąca środkiem dwutorową linię tramwajową, oraz po obu stronach jezdni dwa chodniki szerokości od 3 do 3,5 metra.
Przeprawa z południowego brzegu Odry na Kępę Mieszczańską istniała w tym miejscu już w XIV wieku i związana była z wybudowanymi tu, na południowej odnodze Odry, młynami[a]. Aż do XIX wieku system jazów i tam, regulujący pracę znajdujących się w tym rejonie młynów, foluszy i innych zakładów przemysłowych wykorzystujących energię płynącej rzeki powiązany był z drewnianymi mostami, umożliwiającymi przemieszczanie się pomiędzy obydwu brzegami rzeki, a także dostarczanie surowców i odbiór produktów z tych młynów. Pod koniec wieku XIX system ten stał się już niewystarczająco wydolny i istniejącą w tym czasie przeprawę[b]. przebudowano. Najpierw, w roku 1879, zbudowano krótki jednoprzęsłowy most nad śluzą przy południowym brzegu Kępy Mieszczańskiej – dziś most ten nosi nazwę mostu Pomorskiego Środkowego.
W latach 1904[c]–1905 u wylotu ulicy Odrzańskiej przerzucono kamienny most Pomorski Południowy, dokładnie w osi mostu Środkowego. Jest to konstrukcja trójprzęsłowa, z murowanych z klinkieru łuków koszowych[2], opartych na klinkierowych przyczółkach i zagłębionych na ok. 4,5 m poniżej dna rzeki betonowych filarach. Filary licowane są w widocznej części okładziną granitową, zaś łuki przęseł piaskowcową. Budowniczy Karl Klimm nadał mostowi neoromańsko-secesyjną oprawę. Przy południowym przyczółku mostu, po obu stronach jezdni, ustawiono niewielkie pawilony mieszczące małe sklepiki lub zakłady usługowe; swą formą przypominają one strażnice, w których pobierano myto za przejazd mostem, choć roli strażnic nigdy nie pełniły. Koszt budowy mostu wyniósł 480 tys. marek, dalsze 90 tys. marek wydano na przebudowę skrzyżowań i dojazdów do mostu[2]; w związku ze znaczeniem komunikacyjnym rząd dofinansował budowę ponosząc 25% kosztów. Sześćdziesięciometrowa piaskowcowa balustrada mostu była ozdobiona trzema parami wieżyczek z latarniami w osiach filarów; spotkało się to z nasiloną krytyką lokalnej prasy, w której ubolewano nad brakiem tarasów widokowych przy filarach[3]. Wieżyczki te – pomimo że uzupełniały architekturę mostu – zostały po II wojnie światowej zlikwidowane, a później (w 1958 r.) na ich pilastrach od strony wschodniej podwieszono rury ciepłownicze[4][5], oszpecające wygląd budowli[d].
Most Północny, z Kępy Mieszczańskiej na północny brzeg Odry Północnej, powstał dopiero w roku 1930[6] nad jazem regulującym poziom wody dla zbudowanej tu pięć lat wcześniej Elektrowni Wodnej Wrocław II (Północnej). Zbudowany na podstawie projektu miejskiego radcy budowlanego Günthera Trauera most ma nitowaną stalową konstrukcję blachownicową, długość około 85 i szerokość 20 metrów[7]. Przy okazji jego budowy przebudowano (m.in. poszerzono) most Pomorski Środkowy. Koszt całej tej inwestycji zamknął się kwotą około 2 milionów marek[8].
Mosty Pomorskie (w odróżnieniu od sąsiednich Uniwersyteckich) przetrwały bez większych zniszczeń oblężenie Festung Breslau w 1945 pomimo że Północny został uszkodzony bezpośrednim trafieniem bombą lotniczą. W 1953 most Pomorski Północny przeszedł remont kapitalny, a w 1984 przebudowano jego chodniki i balustrady. Kolejny remont Mostów rozpoczął się w roku 2020 i trwał do 25 stycznia 2023[9].
-
Most południowy
-
Most środkowy
-
Most północny
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W finansowaniu budowy pierwszych młynów w tym miejscu uczestniczył, na mocy porozumienia zawartego w 1334 z wrocławskimi rajcami krakowski bankier Mikołaj Wierzynek[14].
- ↑ Przeprawa ta (na mapce – w ramce po prawej stronie, pierwszej od góry – jej położenie wskazane jest jako nr 17) nosiła w 1824 nazwę Mühlenplatz, tj. „plac Młyński”, choć tylko krótkimi odcinkami przebiegała po wysepkach na południe od Kępy, na terenie których mogła kojarzyć się z placem; przemianowano ją zatem na An den Mühlen Straße, tj. „ulicę Przy Młynach”, używana także była nazwa „Dolne Młyny”; po likwidacji młynów na początku XX wieku przeprawę zlikwidowano, ale nazwa „Dolne Młyny” pojawia się jeszcze na powojennych planach z 1946[11] i 1948[12] na określenie obu wysepek, na których stały niegdyś młyny, a obecnie działa elektrownia południowa, jaz i śluza.
- ↑ Prace ziemne rozpoczęto 16 czerwca 1904[10][2].
- ↑ Rury te usunięto podczas remontu w latach 2020–2023. W tym celu pod dnem Odry wykonano przewiert na głębokości 16,5 m i stworzono dwa mikrotunele o długości ok. 144 m każdy, w których ulokowano nowe rury ciepłownicze[5][13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 218 [dostęp 2022-07-05].
- ↑ a b c Ostdeutsche Bau-Zeitung 1906 ↓, s. 5.
- ↑ Ostdeutsche Bau-Zeitung 1906 ↓, s. 6.
- ↑ Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓, s. 531.
- ↑ a b Wojciech Kwinta: Wrocław: dzięki przewiertom z mostu Pomorskiego zniknie rura ciepłownicza. inzynieria.pl, 2021-09-23. [dostęp 2023-01-28].
- ↑ Steinwender, Trauer i Wendt 1930 ↓, s. 34.
- ↑ Steinwender, Trauer i Wendt 1930 ↓, s. 20.
- ↑ Steinwender, Trauer i Wendt 1930 ↓, s. 35.
- ↑ Błażej Organisty: Wrocław: Tramwaje próbne na mostach Pomorskich. transport-publiczny.pl, 2023-01-26. [dostęp 2023-01-27]. (pol.).
- ↑ Ostdeutsche Bau-Zeitung 1904 ↓, s. 182.
- ↑ Dolne Młyny na planie z 1946.
- ↑ Dolne Młyny na planie z 1948.
- ↑ marhol, UJ: Szpetne rury zniknęły z mostów Pomorskich po ponad 60 latach. wyborcza.pl, 2021-11-18. [dostęp 2023-01-28]. (pol.).
- ↑ Mosty Pomorskie, [w:] Grzegorz Bakuliński i inni, Trasy turystyczne dla m. Wrocławia. Otwarte (przestrzenne) Muzeum Techniki Wrocławia, t. 3, Wrocław: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2007, s. 8–10 [dostęp 2023-01-28] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Verschiedenes. Zum Neubau der Werderbrücke.. „Ostdeutsche Bau-Zeitung”. 2 (25), s. 182, 1904-06-22. (niem.).
- Die neue Werderbrücke in Breslau. „Ostdeutsche Bau-Zeitung”. 4 (2), s. 5–7, 1906-01-06. (niem.).
- Werner Steinwender, Günther Trauer, Heinrich Wendt: Der Ausbau des Werderbrückenzuges über die Stadtoder in Breslau. Breslau: Magistrat der Hauptstadt Breslau, 1930. [dostęp 2023-01-28]. (niem.).
- Maciej Łagiewski, Mosty Wrocławia. Wydawnictwo Ossolineum, s. 61, 1989 ISBN 83-04-02937-5.
- Encyklopedia Wrocławia. Wyd. I. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2000, s. 530–531. ISBN 83-7023-749-5. (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]