Grocholice (Bełchatów)

Ten artykuł dotyczy dzielnicy Bełchatowa. Zobacz też: inne miejscowości w Polsce o nazwie Grocholice.

Grocholice

Dzielnica Bełchatowa
Grocholice
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	bełchatowski
Miasto	Bełchatów
Data założenia	XI wiek
Prawa miejskie	1420-1870
W granicach Bełchatowa	1 lutego 1977[1]
Populacja (2009) • liczba ludności	2000
• gęstość	400 os./km²
Strefa numeracyjna	44
Kod pocztowy	97-400
Tablice rejestracyjne	EBE
Położenie na mapie Polski Grocholice
Położenie na mapie województwa łódzkiego Grocholice
Położenie na mapie powiatu bełchatowskiego Grocholice
Położenie na mapie Bełchatowa Grocholice
51°19′54″N 19°22′39″E/51,331667 19,377500
Multimedia w Wikimedia Commons

Grocholice – dzielnica Bełchatowa położona w południowej części miasta.

Leży nad rzeką Rakówką (prawy dopływ Widawki). W latach 1420–1870 miasto^[2]. W końcu XVI wieku jako miasto arcybiskupstwa gnieźnieńskiego należały do powiatu piotrkowskiego w województwie sieradzkim^[3].

Do 1953 roku siedziba gminy Łękawa. W latach 1953–1954 i 1973-1977 siedziba gminy Grocholice. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Grocholice. Od 1977 część Bełchatowa^[4].

Zabudowę Grocholic stanowią głównie domy jednorodzinne. Najdłuższą ulicą jest ul. Piotrkowska, która ciągnie się aż do ulicy Goetla niedaleko Osiedla Binków.

W skład dzielnicy wchodzą 3 osiedla mieszkalne:

• Grocholice-Śródmieście
• Nowe Grocholice
• Grocholice-Piotrkowska

Miejscowość jako wieś istniała już w XII wieku i wraz z okolicznymi terenami należała do tzw. „klucza” należącego do bogatych i rozległych dóbr arcybiskupa gnieźnieńskiego, co potwierdza pierwsza pisemna wzmianka o Grocholicach w bulli papieża Innocentego II wyłożonej w 1136 roku w Pizie. Miejscowość znajdowała się przy trakcie do Kamieńska nad rzeką Rakówką (dawniej zwaną Rakarką lub Rzonsawą). Bardzo starą metrykę miejscowości potwierdza też pierwsza fundacja kościelna pochodząca z lat 1220–1233 informująca, że został wybudowany z fundacji arcybiskupa gnieźnieńskiego kościół parafialny. Za zgodą Władysława Łokietka Grocholice przeniesiono w 1314 roku z prawa polskiego na niemieckie. Dzięki temu ich właściciel Wolimir (syn Oracza) otrzymał pełny immunitet gospodarczy na okres 30 lat. W 1336 roku Florian z Kazanowa zamienił Grocholice na inną wieś kościelną. Od tego czasu do końca XVIII wieku Grocholice należały do dóbr stołowych arcybiskupa gnieźnieńskiego i organizacyjnie włączone były do tenuty w Sędziejowicach dekanatu szadkowskiego, archidiakonatu uniejowskiego. W 1420 roku Grocholice otrzymały przywilej lokacyjny. Staraniem arcybiskupa gnieźnieńskiego Zbigniewa Oleśnickiego w 1485 roku Grocholice otrzymały prawa miejskie od króla Kazimierza Jagiellończyka. Akt erekcyjny podpisany został w zamku arcybiskupim w Łowiczu, a miasto miało należeć do majątku arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. W połowie XVII wieku zostało zniszczone przez wojska Szwedów w czasie potopu szwedzkiego. Odbudowane ponownie na przełomie XVII i XVIII wieku. Odbudowane spłonęło następnie w czasie wielkiego pożaru w 1781 roku. W 1806 miała tu miejsce epidemia cholery, w wyniku której zmarło 638 osób. W 1811 roku powstała szkoła początkowa. W 1827 roku było tu 109 domów i 650 mieszkańców, a w 1861 roku liczono już 170 domów i 1860 mieszkańców. W XVIII wieku pod bokiem Grocholic, które były miastem zamkniętym, wyznaniowym, mała osada magnacka Bełchatów przekształcała się w miasto otwarte, które przyjmowało kolonistów z zachodu i Żydów. W 1855 roku urodził się w Grocholicach Dominik Teofil Konopacki, syn Józefa i Józefy Skalskiej. Był właścicielem młyna wodnego na Rakówce. W 1857 miasteczko liczyło 1382 mieszkańców. W 1781 wybuchł pożar, który strawił 13 budynków wraz z zabudowaniami. W roku 1870 Grocholice utraciły prawa miejskie i zostały włączone do gminy Łękawa. Decyzja zaborczych władz rosyjskich spowodowała zubożenie miasteczka, a także utratę znaczenia administracyjnego. 23 maja 1914 r., w wyniku przypadkowo wywołanego pożaru, zniszczeniu uległo niemal całe miasteczko, wraz z okolicznymi osadami, m.in. Zamoście.^[5] Próbę odzyskania praw miejskich podjęto bezskutecznie w latach 1925–1927. W latach okupacji hitlerowskiej 1939–1945 Grocholice nazwano „Grauchel”^[6] lub też „Grocholitz” i wcielono je do III Rzeszy. Przez pierwsze pół roku należały one bowiem do Generalnego Gubernatorstwa. Dopiero na żądanie miejscowych Niemców z Bełchatowa zostały wcielone do Kraju Warty. Granica między Generalnym Gubernatorstwem a Krajem Warty przebiegała na wschód od miejscowości w gminie Woźniki i niejako oderwała Grocholice od okręgu piotrkowskiego. Miejscowość została przyłączona do powiatu łaskiego. W 1977 roku Grocholice zostały włączone do gwałtownie rozwijającego się Bełchatowa i obecnie stanowią jego najstarszą dzielnicę.

Przez miejscowość przechodził trakt z Piotrkowa Trybunalskiego na Śląsk.

• Kościół rzymskokatolicki pw. Wszystkich Świętych, gotycka świątynia wzniesiona została w początkach XIII wieku z fundacji arcybiskupa gnieźnieńskiego Wincentego z Czarnkowa (1220–1232), później wielokrotnie przebudowywany. Znacznie przekształcony w wyniku rozbudowy w latach 1898–1908 w stylu neogotyckim, na skutek czego ze średniowiecznej świątyni pozostały tylko fragmenty nawy i szkarpy. Parafię w Grocholicach erygowano ok. 1230 r. Przy kościele znajduje się skwer imienia ks. Teodora Kwarto – proboszcza parafii Grocholice z lat 1945–1956.

Zabytkowe wyposażenie kościoła:

• trzy gotyckie rzeźby św. Doroty, św. Magdaleny i św. Katarzyny z XIV wieku (ok. 1350)
• ołtarz główny pw. Matki Boskiej Szkaplerznej i św. Józefa z II połowy XVII wieku;
• chrzcielnica kamienna z XVIII wieku;
• ambona barokowa z XVIII wieku;
• trzy rzeźby krucyfiksy z XVII i XVIII wieku;

Do Grocholic dociera komunikacja miejska (MZK Bełchatów):

• Linia nr 1 (Rynek Grocholski – Zamoście – Osiedle Dolnośląskie – 9 maja – Kwiatowa – Włókniarzy – Szpital)
• Linia nr 2 (Rynek Grocholski – Wojska Polskiego – os. Dolnośląskie – Czyżewskiego – Plac Wolności – Mielczarskiego – Szpital)
• Linia nr 3 (Rynek Grocholski – Piotrkowska – Zdzieszulice – osiedle Binków – osiedle Okrzei – Pabianicka – Cegielniana – Szpital – Czapliniecka – Lipowa – Ludwików – Nowy Świat)
• Linia nr 10 (R. Grocholski – Piotrkowska – Zdzieszulice – Budryka – Staszica – 1 Maja – Dąbrowskiego – Kwiatowa – Piłsudskiego – Sienkiewicza – Pabianicka – Cegielniana – Czapliniecka – Włókniarzy – Wyszyńskiego – Os. Dolnośląskie).^[7]

• Klub Sportowy Grocholice-Bełchatów, Rynek Grocholski 8
• Szkoła Podstawowa nr 5 im. Żołnierzy Wojska Polskiego, ul. Szkolna 10
• Przedszkole Samorządowe nr 8, ul. Szkolna 18
• Ochotnicza Straż Pożarna Grocholice, ul. Szkolna 1
• Miejskie Centrum Kultury – oddział Grocholice, Rynek Grocholski 18
• Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna, Rynek Grocholski 18
• NZOZ „Wola-Med” ul. Częstochowska 28
• Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Archidiecezji Łódzkiej oddział w Grocholicach, Rynek Grocholski 5

• Mapa
• Encyclopedia of Jewish Grocholice
• Grocholice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 811 .