Bodzanów

Ten artykuł dotyczy dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia.

Bodzanów

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Centrum Bodzanowa
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	płocki
Gmina	Bodzanów
Prawa miejskie	1351–1870, 2023
Burmistrz	Jarosław Dorobek
Powierzchnia	4,82 km²
Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość	1135[1] 235 os./km²
Strefa numeracyjna	24
Kod pocztowy	09-470[2]
Tablice rejestracyjne	WPL
Położenie na mapie gminy Bodzanów Bodzanów
Położenie na mapie Polski Bodzanów
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Bodzanów
Położenie na mapie powiatu płockiego Bodzanów
52°30′06″N 20°01′43″E/52,501667 20,028611
TERC (TERYT)	1419024
SIMC	0560213
Urząd miejski Bankowa 7 09-470 Chodkowo
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
BIP

Bodzanów – miasto w Polsce położone nad Mołtawą w zachodniej części województwa mazowieckiego, w powiecie płockim, w gminie Bodzanów^[3][4].

Bodzanów był miastem duchownym^[5] założonym w 1351 roku, położonym w ziemi wyszogrodzkiej województwa mazowieckiego^[6]. Miasto rządowe Królestwa Kongresowego w 1827 roku położone było w powiecie płockim, obwodzie płockim województwa płockiego^[7]. 13 stycznia 1870 stracił prawa miejskie i został włączony do gminy Mąkolin^[8]. 30 sierpnia 1946 został siedzibą nowo utworzonej gminy Bodzanów^[9], w latach 1954–1972 gromady Bodzanów^[10] a od 1973 ponownie gminy Bodzanów^[11]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa płockiego. 1 stycznia 2021 siedzibę gminy Bodzanów przeniesiono do Chodkowa^[12].

Status miasta Bodzanów odzyskał 1 stycznia 2023 roku^[13]. MSWiA zastrzegło jednocześnie, że "Rada Gminy Bodzanów powinna uporządkować sprawę siedziby władz gminy Bodzanów, by ta była zlokalizowana w mieście Bodzanów, a nie w miejscowości Chodkowo"^[14]. Rozbieżność ta sprawiła, że zarządzający gminą nie mógł zostać burmistrzem, lecz pozostał wójtem przez cały 2023 rok (jedyna taka sytuacja w Polsce)^[15]. Dopiero 1 stycznia 2024 do Bodzanowa włączono serię działek o łącznej powierzchni 9,75 ha z obrębu ewidencyjnego Chodkowo^[16] wzdłuż ulicy Bankowej, w tym Urząd Gminy Bodzanów, spełniając zatem warunek zlokalizowania siedziby UG w granicach miasta^[17]. Oficjalna siedziba gminy nie została jednak zmieniona, przez co Chodkowo pozostaje nadal formalną siedzibą gminy Bodzanów, mimo że siedziba UG znajduje się według operatu katastralnego w granicach Bodzanowa od 2024 roku.

Bodzanów po raz pierwszy wymieniono w dokumentach z XII wieku. Wieś została nadana norbertankom płockim przez Olta, syna wojewody Żyry. W roku 1351, na wniosek przeoryszy norbertanek Grzymki (Grzymisławy) oraz prepozyta konwentu Stanisława, książę Bolesław III nadał osadzie prawa miejskie (na prawie chełmińskim). Mieszkańcy utrzymywali się z handlu płodami rolnymi i sprzedaży bydła oraz koni (Bodzanów słynął z końskich targów).

W 1415 roku książę mazowiecki Janusz I ustanowił w Bodzanowie jarmark na Zielone Świątki. Jego następca Bolesław IV potwierdził w roku 1436 przywilej lokacyjny miasta. W 1570 roku Bodzanów liczył już 400 mieszkańców. Przedmieście Bodzanowa położone na prawym brzegu Mołtawy była własnością prywatną i należało w XV wieku do kanclerza płockiego Andrzeja z Zakrzewa. Potop szwedzki poważnie osłabił znaczenie Bodzanowa. Miasto wyludniło się tak, iż pod koniec XVIII wieku mieszkało tu około 100 osób. Sytuację potęgowały pożary – największe około 1745 i przed rokiem 1775. Pod koniec XVIII wieku w mieście zaczynają się osiedlać Żydzi. W 1810 Bodzanów był ubogim miastem rządowym. Synagogę wybudowano dopiero pod koniec XIX wieku. Poza tym w mieście działało kilka żydowskich domów modlitwy, między innymi zwolenników cadyka z Góry Kalwarii oraz Aleksandrowa. Pierwszymi rabinami w XIX wieku byli Mendel Prajs i Henoch Henich Nawri. Od 1820 roku rozpatrywano odebranie praw miejskich. Stało się to w 1869 roku, Bodzanów utracił prawa miejskie i został osadą w Gminie Mąkolin, która istniała do 1939 roku. Mieszkańcom Bodzanowa pozostawiono prawo do podejmowania uchwał dotyczących osady. Około 1880 roku istniała tu szkółka elementarna, dom zajezdny, stacja pocztowa, odbywało się 6 jarmarków rocznie. Od 1907 roku w Bodzanowie istnieje straż ogniowa. W 1920 roku zarejestrowanych było 2000 osób uprawnionych do głosowania, w tym czasie Żydzi stanowili 70% ogółu mieszkańców.

Podczas I wojny światowej wojska rosyjskie zmusiły Żydów do opuszczenia Bodzanowa. Po szybkim powrocie założyli Żydowski Komitet Pomocy, który zapewniał ubogim, a zwłaszcza dzieciom, darmowe, gorące posiłki.

W 1922 roku oskarżono Żydów (jak się okazało po śledztwie bezpodstawnie) o wywołanie wielkiego pożaru miasta^[18].

Podczas II wojny światowej Niemcy urządzili w kościele magazyn zbożowy, księży wywieziono do niemieckiego obozu koncentracyjnego Soldau (KL) w Działdowie, bodzanowskich Żydów stracono w obozie zagłady w Treblince, a tutejsza synagoga została zniszczona. W obozie w Działdowie zamordowany został m.in. ks. Adam Goszczyński (1875–1941) – proboszcz parafii Bodzanów, organizator Ochotniczej Straży Pożarnej, kółka rolniczego oraz ochronki dla biednych dzieci. Miała tu też miejsce egzekucja 13 Polaków.

Niemcy utworzyli w mieście getto. W lutym i marcu 1941 roku wywieźli część mieszkańców do getta w Nowym Dworze, część wysiedlono do dystryktu radomskiego w Generalnym Gubernatorstwie. Większość znalazła się m.in. w obozie w Bielsku^[19].

Po II wojnie światowej Bodzanów został siedzibą nowo utworzonej gminy i zaczął się intensywny rozwój miejscowości.

28 października 2021 Rada Gminy Bodzanów przyjęła uchwałę o przeprowadzeniu z mieszkańcami gminy konsultacji społecznych w sprawie nadania statusu miasta miejscowości Bodzanów^[20]. W przeprowadzonych 8 grudnia 2021 konsultacjach udział wzięło 223 mieszkańców gminy, spośród 8004 osób uprawnionych. Z tej liczby 150 osób było za, 40 przeciw, 32 wstrzymało się od głosu, a jedna osoba nie głosowała^[21]. 1 stycznia 2023 doszło do przywrócenia statusu miasta^[13].

• gotycki kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP z XV wieku, przebudowany w XVII w. Wybudowany z cegły z użyciem kamieni polnych, w ściany wmurowane liczne koła młyńskie i kamienie polne. Kościół otynkowany, typu salowego, zamknięty trójbocznie bez oddzielnego prezbiterium. Wyposażenie barokowe, w typie manierystyczne. Kościół jest zabytkiem chronionym prawnie^[22].
• plebania wybudowana w latach 1890–1898, murowana z cegły, tynkowana, dach dwuspadowy kryty blachą.
• cmentarz otwarty w 1796 roku, zamknięty na początku XX wieku, przy drodze z Wyszogrodu do Płocka. Spośród innych wyróżnia się nagrobek w formie łuku triumfalnego z piaskowca. Pogrzebano tam Kassyldę Miszewską (zm. 1866 r.), właścicielkę Karwowa.
• cmentarz przykościelny czynny do 1796 roku. Otoczony murem. Tamże dwie kamienne kropielnice z XVI w. i krzyż misyjny.
• ślady po dwóch cmentarzach żydowskich. Pierwszy za Mołtawą koło wiatraka, gdzie pozostały fragmenty betonowego ogrodzenia. Miejsce po drugim, zlokalizowanym w południowej części Bodzanowa, porastają zarośla.
• ruiny młyna wodnego przy ul. Sierakowskiego.
• wiatrak na tzw. Łysej Górze, dawniej poruszany wiatrem, w ostatnich latach zamieniony na elektryczny.

15 stycznia 1976 powstał klub sportowy Huragan Bodzanów^[23], wywodzący się z założonego w 1946 LZS Bodzanów^[23]. W 1978 roku zespół występował w rozgrywkach Ligi Międzywojewódzkiej, która w tamtych latach była czwartą klasą rozgrywkową w Polsce. Od początku istnienia klub posiadał sekcję piłki nożnej, poza tym istniały również sekcje tenisa stołowego oraz kolarstwa^[24][25].

• Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Bodzanowie
• Kościół Starokatolicki Mariawitów
  • wierni należą do parafii Nawiedzenia św. Elżbiety przez Najświętszą Maryję Pannę w Pepłowie.
• Kościół Katolicki Mariawitów
  • wierni należą do parafii Trójcy Przenajświętszej w Felicjanowie.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Bodzanowem.

• Cmentarz żydowski w Bodzanowie

• Bodzanów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 273 .
• Urząd Gminy Bodzanów