Antoni Olechnowicz

Antoni Olechnowicz

Meteor, Kurkowski, Pohorecki, Kurcewicz, Michał, Krzysztof, Roman Wrzeski, Lawicz

podpułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia	13 czerwca 1905 Marguciszki, powiat święciański, gubernia wileńska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	8 lutego 1951 Warszawa, Polska
Przebieg służby
Lata służby	1930–1951
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Armia Krajowa
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa, kampania wrześniowa (bitwy nad Narwią i Bugiem), działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce
Odznaczenia

Antoni Olechnowicz ps. „Meteor”, „Kurkowski”, „Pohorecki”, „Lawicz”, „Krzysztof”, „Roman Wrzeski”, „Kurcewicz” (ur. 13 czerwca^[1] 1905 w Marguciszkach, zm. 8 lutego 1951 w Warszawie) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego.

Syn Ferdynanda i Felicji z Piecewiczów. Uczęszczał do Gimnazjum św. Kazimierza w Nowej Wilejce, które ukończył w 1926. W latach 1926–1929 był słuchaczem Oficerskiej Szkoły Piechoty w Komorowie-Ostrowi Mazowieckiej. 15 sierpnia 1929 mianowany został podporucznikiem i przydzielony do 5 pułku piechoty Legionów w Wilnie. Jednocześnie ukończył szkołę nauk politycznych. W latach 1935–1937 był słuchaczem Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Na stopień kapitana został awansowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1938 i 72. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[2]. Służył w 20 Dywizji Piechoty w Baranowiczach.

Kampanię wrześniową 1939 odbył na stanowisku kwatermistrza 33 Dywizji Piechoty (Rezerwowej). Walczył nad Narwią i Bugiem. Dostał się do niewoli radzieckiej, z której zbiegł i powrócił do Wilna.

W listopadzie 1939 wstąpił do konspiracyjnej organizacji Komisariat Rządu, która następnie weszła w skład Służby Zwycięstwu Polski. Wkrótce został szefem wydziału wojskowego w Związku Walki Zbrojnej. Jednocześnie pracował jako sanitariusz w szpitalu zakaźnym. Po zajęciu Wilna przez wojska niemieckie został mianowany komendantem konspiracyjnego garnizonu m. Wilna. Używał wówczas ps. „Pohorecki”, „Kurcewicz”, „Michał” oraz otrzymał awans do stopnia majora. Od 1943 pełnił funkcję inspektora Okręgu Wileńskiego AK. W kwietniu 1944 został dowódcą I Zgrupowania AK, na czele którego wziął udział w operacji Ostra Brama. Przewidując wrogą postawę Sowietów, w lipcu 1944 uniknął aresztowania. Przedostał się do Wilna, gdzie został szefem Oddziału II odtworzonej komendy Okręgu Wileńskiego AK, a następnie zastępcą i ostatecznie komendantem Okręgu. Używał wówczas ps. „Lawicz”. W 1945 przeprowadził demobilizację Okręgu Wileńskiego i Okręgu Nowogródzkiego, przenosząc ich struktury do centralnej Polski.

W 1945 po demobilizacji ewakuował się do centralnej Polski i podjął pracę na kolei w Leśnicy. Po spotkaniu 6 czerwca 1945 z płk. Janem Mazurkiewiczem ps. „Radosław” nie uznał zwierzchnictwa płk. Jana Rzepeckiego jako komendanta Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, a następnie WiN-u. Postanowił prowadzić samodzielną działalność konspiracyjną. W sierpniu 1945 nawiązał bezpośrednią łączność z emigracyjnym sztabem Naczelnego Wodza. Zgodnie z otrzymanymi rozkazami nakazał swoim podkomendnym ścisłą konspirację, utrzymując jednak z nimi kontakty organizacyjne i prowadząc akcje pomocy materialnej. W tym celu utworzył Ośrodek Mobilizacyjny Okręgu Wileńskiego AK. Na początku 1946 podporządkował mu się mjr Zygmunt Szendzielarz ps. „Łupaszko”, dzięki czemu zyskał zbrojne zaplecze dla swojego sztabu. Powstały wówczas dwie Brygady: 5 Wileńska Brygada – działająca na Pomorzu i 6 Wileńska Brygada – na Białostocczyźnie. Stanowiły one bazę dla żołnierzy Wileńskiego Okręgu AK, prowadziły walkę z komunistyczną władzą i administracją, chroniły ludność przed terrorem NKWD i UB. W lutym 1947 przedostał się do Paryża, skąd po otrzymaniu instrukcji powrócił do kraju. Kontynuował działalność niepodległościową dowodząc kadrowym Ośrodkiem Mobilizacyjnym Okręgu Wileńskiego AK.Od końca 1947 prowadził działalność wywiadowczą na rzecz władz emigracyjnych.

Latem 1948 MBP podjęło przeciw Wileńskiemu Okręgowi AK szeroko zakrojoną „Akcję X”, obserwacji poddano wszystkie osoby pochodzące z Wileńszczyzny. Ppłk Olechnowicz został aresztowany 26 czerwca 1948 we Wrocławiu, a 2 listopada 1949 przez WSR w Warszawie skazany razem z Henrykiem Borowskim i Lucjanem Minkiewiczem na karę śmierci^[3]. Prezydent Bierut nie skorzystał z prawa łaski.

Antoni Olechnowicz został stracony 8 lutego 1951 w więzieniu mokotowskim. Jego ciało zostało potajemnie i anonimowo pogrzebane przez MBP na tzw. „Łączce” na terenie Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie.

• podporucznik – 15 sierpnia 1929 ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1929 i 68. lokatą w korpusie oficerów zawodowych piechoty
• porucznik – 17 grudnia 1931 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932 i 104. lokatą w korpusie oficerów zawodowych piechoty
• kapitan
• major
• podpułkownik

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 12578

W 1994 i 1995 został zrehabilitowany wyrokami Sądu Wojskowego w Warszawie. Odznaczony Orderem Virtuti Militari V kl. Jego imieniem nazwano jedną z ulic w Gdyni.

28 lutego 2014, podczas uroczystości w Belwederze z udziałem prezydenta RP Bronisława Komorowskiego, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie i Instytut Pamięci Narodowej ogłosiły, że zidentyfikowano szczątki Antoniego Olechnowicza wśród ofiar pomordowanych przez organa bezpieczeństwa publicznego w latach 1945–1956, pochowanych w Kwaterze na Łączce przy murze cmentarnym Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie^[4][5][6]. Identyfikację szczątków odnalezionych na kwaterze „Ł” przeprowadzono w ramach Projektu Poszukiwań Miejsc Pochówku i Identyfikacji Ofiar Totalitaryzmów Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów.

27 września 2015 Antoni Olechnowicz został uroczyście pochowany w Panteonie – Mauzoleum Wyklętych – Niezłomnych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie^[7].

• Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 120, 535.
• Tadeusz Swat: Niewinnie Straceni 1945–56. Wyd. Fundacja Ochrony Zabytków, Warszawa 1991. Brak numerów stron w książce zob. też Straceni w Więzieniu mokotowskim.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
• Małgorzata Szejnert: Śród żywych duchów. Wyd. ANEKS, Londyn 1990. Brak numerów stron w książce
• Łupaszka w Sopocie.
• AIPN, Teczki więźniów 1951, Olechnowicz Antoni
• AWL, WSR w Warszawie, 118/91/3767–3779
• Informator o nielegalnych..., s. 22, 23, 35
• Informator o osobach skazanych..., według indeksu
• W. Minkiewicz, Mokotów, Wronki, Rawicz..., s. 107
• P. Niwiński, „Konspiracja i opór społeczny w Polsce...”, s. 325–329
• Od „Łupaszki”...
• H. Pająk, Oni...

• p
• d
• e

Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa

Komenda Główna	Biuro Finansów i Kontroli Biuro Informacji i Propagandy Biuro Inspekcji Kedyw Oddział I Oddział II Oddział III Oddział IV Oddział V Wojskowa Służba Kobiet Szefostwo Biur Wojskowych Szefostwo Komunikacji Wojskowych
Obszary	Białostocki Lwowski Warszawski Zachodni Południowy
Okręgi	Białystok Kraków Lublin Lwów Łódź Nowogródek Polesie Pomorze Poznań Radom-Kielce Stanisławów Śląsk Tarnopol Warszawa Wilno Wołyń
Korpusy	Kielecki Warszawski
Dywizje piechoty	2 DP 3 DP 5 DP 6 DP 7 DP 8 DP 9 DP 10 DP 11 DP 12 DP 21 DP 22 DP 24 DP 25 DP 26 DP 27 DP 28 DP 29 DP 30 DP 106 DP
Brygady	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 13 23 24 36 Gozdawa Kielecka KBKZ Zagłębiowska
Pułki piechoty	1 pspodh. 2 pp Leg. 3 pp Leg. 4 pp Leg. 5 pspodh. 6 psp 7 pp Leg. 8 pp Leg. 9 pp Leg. 10 pp 12 pp 13 pp 15 pp 15 pp 16 pp 17 pp 18 pp 19 pp 21 pp 22 pp 23 pp 24 pp 26 pp 27 pp 28 pp 30 pp 31 pp 32 pp 33 pp 34 pp 35 pp 36 pp 38 pp 39 pp 40 pp 41 pp 42 pp 43 pp 45 pp 48 pp 49 pp 50 pp 51 pp 52 pp 53 pp 72 pp 74 pp 77 pp 78 pp 82 pp 84 pp 112 pp 116 pp 120 pp
Pułki kawalerii	1 pszw 7 puł 8 pal 8 puł 8 psk 10 pal 10 kpa 14 puł 19 puł 21 puł 23 puł 27 puł
Akcje i operacje	Akcja Antyk Akcja „Burza” Akcja Getto Akcja Góral Akcja w Lidzie Akcja N Akcja Nieszpory Akcja Pensjonat Akcja w Pińsku Akcja pod Arsenałem Akcja Taśma Akcja w Końskich Akcja w Celestynowie Akcja Wilanów Akcja Wieniec Akcja Wiśnicz Operacja Hermann Operacja Memel Operacja „Ostra Brama” Powstanie iwienieckie Powstanie warszawskie Powstanie zamojskie Rozbicie więzienia w Kielcach Rozbicie więzienia w Pułtusku
Dywersja i sabotaż	Akcja Bielany Akcja Bollwerk Akcja na tartak w Piaskach Królewskich Akcja Nieszpory Akcja Nowy Rok Akcja Wieniec Mały sabotaż Wysadzenie pociągu w Choszczówce (1943) Wysadzenie pociągu w Piasecznie (1943) Zatopienie statku Tannenberg Zamach bombowy na dworcu kolejowym Friedrichstraße w Berlinie Zamach bombowy na kolej S-Bahn w Berlinie
Zamachy	Akcja Braun Akcja Bürkl Akcja „C” Akcja Durrfeld Akcja Europejska Akcja Główki Akcja Komitet Ukraiński Akcja Koppe Akcja Kośba Akcja Kretschmann Akcja Krüger Akcja „Kutschera” Akcja Leitgeber Akcja Milke Akcja Panienka Akcja Rodewald Akcja Stamm Akcja Topiel Akcja Za Kotarą Likwidacja Heinricha Krafta Likwidacja Hugo Dietza Likwidacja Nadwywiadu Rządu Londyńskiego Zamach na Hansa Franka Zamachy na Curta Hoffmanna Zamach na Maksa Petersa
Bitwy i potyczki	Bitwa o Skalbmierz Bitwa o Surkonty Bitwa w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej Bitwa na Porytowym Wzgórzu Bitwa pod Jaksicami (1944) Bitwa pod Kałużówką Bitwa pod Lasowcami Bitwa pod Murowaną Oszmianką Bitwa pod Mikuliszkami Bitwa pod Graużyszkami Bitwa pod Skorzowem Bitwa pod Wojdą Bój pod Pęcicami Potyczka pod Skroniowem Starcie pod Sucharami Starcie w Kamieniu Stołpeckim Wypad na Marianów Walki o Kowel i Włodzimierz Wołyński (1944) Wypad na Truskaw
Wywiad	Most I Most II Most III Operacja Synteza
Organizacje	AKO Cichociemni Polskie Państwo Podziemne Szare Szeregi ŚZŻ AK Grupy Szturmowe Republika Pińczowska Rzeczpospolita Iwonicka Rzeczpospolita Turgielska
Odznaczenia	Krzyż Armii Krajowej Odznaka „Krzyż Powstania Warszawskiego” Warszawski Krzyż Powstańczy