Leśnica (miasto)
50°25′45″N 18°10′52″E/50,429167 18,181111| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Rynek | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
1217 | ||||
| Burmistrz |
Łukasz Jastrzembski | ||||
| Powierzchnia |
14,51 km² | ||||
| Wysokość |
205 m n.p.m. | ||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
+48 77 | ||||
| Kod pocztowy |
47-150 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
OST | ||||
Położenie na mapie gminy Leśnica  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu strzeleckiego  | |||||
| 50°25′45″N 18°10′52″E/50,429167 18,181111
| |||||
| TERC (TERYT) |
1611044 | ||||
| SIMC |
0965714 | ||||
Urząd miejski ul. 1 Maja 947-150 Leśnica | |||||
| Strona internetowa | |||||
Leśnica (dodatkowa nazwa w j. niem. Leschnitz, śl. Leźńica) – miasto na Górnym Śląsku, w woj. opolskim, w powiecie strzeleckim, położone na południowo-wschodnim zboczu Góry Świętej Anny, na wysokości ok. 205 m n.p.m., siedziba gminy miejsko-wiejskiej Leśnica. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do starego woj. opolskiego.
Według danych GUS z 30 czerwca 2008, miasto liczyło 2897 mieszkańców[2].
Części miasta: Kowalików, Księża Wieś, Stoki.
Leśnica uzyskała lokację miejską w 1217 roku[3].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]
Według niemieckiego nauczyciela Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy las[5]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia nazwę miejscowości Leznitz podając jej znaczenie "Ort im Walde" czyli po polsku "Miejscowość w lesie"[5]. Po raz pierwszy Leśnicę wymieniono w dokumencie księcia opolskiego Kazimierza I z 1217 r. jako "Lesnicie".
W dziele "Silesiographia" autorstwa Mikołaja Henela z roku 1613 miejscowość opisana jest z nazwą łacińską Lesnitivm i z nazwą Leßnitz jako nazwą właściwą[6]. W Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae z roku 1650 miejscowość była wzmiankowana jako Leschnitz lub Leßnitz[7].
W pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku wydanym języku polskim w Berlinie przez Fryderyka Wielkiego jako nazwa polska miasta jest wymieniona Leśnice[8].
W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwą niemiecką Lesnitz oraz obecnie używaną, polską Leśnica[9]. Polską nazwę w formie Leźnica w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[10].
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wspomina miejscowość jako Leźnica, Leśnica oraz niemiecką nazwę Leschnitz[11].
W 1936 roku ze względu na polskie korzenie historycznej nazwy, nazistowska administracja III Rzeszy przemianowała zgermanizowaną nazwę Leschnitz na nową, całkowicie niemiecką - Bergstadt.
Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 12 listopada 1946[12].
Historia
[edytuj | edytuj kod]
W dokumencie księcia opolskiego Kazimierza I z 1217 r. udzielił Leśnicy, należącej do kapelana książęcego Sebastiana i jego brata Grzegorza, zwolnienia od ciężarów prawa książęcego na tych samych warunkach, jakie uzyskali "goście" (hospites), tzn. osadnicy niemieccy osiedleni poprzednio przez tego samego księcia w Opolu i Raciborzu. Prawo niemieckie poprzez mniejsze obciążenia i większe swobody umożliwiało szybszy rozwój miejscowości. We wspomnianym dokumencie mowa jest o Leśnicy jako osadzie targowej. Dokument ten pozwala uznać Leśnicę za jedną z najstarszych miejscowości w tej części Śląska. Książęta opolscy nadali miastu herb przedstawiający złotego orła górnośląskiego na błękitnym tle. Z dokumentu z 20 stycznia 1257 wydanego przez księcia Władysława I wynika, że istniał już wtedy w Leśnicy drewniany kościół parafialny pod wezwaniem Trójcy Świętej. W 1384 r. Leśnica była otoczona murami z trzema bramami: lichyńską, kozielską i żyrowską. W 1386 r. wójtostwo w Leśnicy oddano Pakoszowi z Bierawy. W tym samym roku wymieniono w dokumentach leśnicką łaźnię miejską, ławę piekarską, rzeźniczą i szewską.
W 1429 r. Leśnica została spalona przez husytów podczas ich wyprawy na Śląsk. Z dokumentu z 1439 r. wynika, że wójtem w Leśnicy był Strala. W 1451 r. spaliło się całe miasto wraz z kościołem i 17 domami poza miastem. Dopiero w 1498 r. wybudowano nowy kościół św. Marcina.
Od 1638 r. Leśnica stanowiła własność rodziny Promnitz. W latach 1650–1807 miasto należało do rodziny Colonna, która miała swoją siedzibę w Strzelcach Opolskich. W XVIII wieku Leśnica podlegała inspekcji podatkowej w Prudniku[13]. W 1807 r. Leśnica przestała być miastem prywatnym i uzyskała samorząd. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje, że w 1861 miasto liczyło 1413 mieszkańców oraz odnotowuje "Die Sprache der Einwohner ist deutsch und polnisch" czyli w tłumaczeniu na polski "Mową mieszkańców jest niemiecki i polski"[14].
W okresie I wojny światowej zginęło 165 mieszkańców Leśnicy, głównie mężczyzn walczących w szeregach armii niemieckiej. Kapitulacja Niemiec i proklamowanie państwowości polskiej w 1918 r. podniosły temat nowego wytyczenia granic na Górnym Śląsku. W Leśnicy, położonej na obszarze mieszanego etnicznie powiatu strzeleckiego, od 1919 r. działała komórka Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska pod kierownictwem Antoniego Pateroka. Wśród mieszkańców miasta wyraźnie przeważała jednak ludność niemiecka: w plebiscycie górnośląskim 20 marca 1921 r. 899 osób opowiedziało się za pozostaniem w granicach Niemiec, a 101 za przyłączeniem do Polski.
W trakcie III powstania śląskiego w maju i czerwcu 1921 Leśnica oraz sąsiednie miejscowości były miejscem krwawych walk. 7 maja 1921 r. została zdobyta przez baon strzelecki Pawła Dziewiora z podgrupy "Bogdan", po czym 9 maja odparto kontrnatarcie z rejonu Zdzieszowic. Gwardian z pobliskiej Góry Świętej Anny wspominał, że w tym czasie doszło w mieście do poważnych ekscesów ze strony powstańców - rabunków i kradzieży, które nie ominęły także miejscowego proboszcza[15]. 21 maja Leśnica została zdobyta przez niemieckie SSOS nacierające od strony Gogolina. Odzyskane przejściowo w krwawych walkach przez oddziały katowickiego pułku Walentego Fojkisa. Ostatecznie podział Górnego Śląska w 1922 r. pozostawił miasto po stronie niemieckiej.
W 1934 r. Leśnica uzyskała połączenie kolejowe z Kędzierzynem-Koźlem i Strzelcami Opolskimi. Wojna pociągnęła za sobą liczne ofiary spośród mieszkańców Leśnicy. W styczniu 1945 do miasta zbliżył się front, który przyniósł śmierć także wielu jego cywilnym mieszkańcom, m.in. żołnierze radzieccy zamordowali ok. 100 pacjentów zakładu leczniczego. Wiele budynków uległo wtedy zniszczeniu.
Po przejściu frontu pierwszym burmistrzem Leśnicy został Paweł Lelonek. Leśnica pozostając w cieniu potężnych przemysłowych sąsiadów, jak Kędzierzyn-Koźle i Zdzieszowice, przeżywała w okresie powojennym słaby rozwój. Brak przemysłu i upadek rzemiosła groził nawet w 1950 r. odebraniem jej praw miejskich.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Zmiany liczby mieszkańców
[edytuj | edytuj kod]Zmiana liczby mieszkańców na przestrzeni ostatnich 220 lat[potrzebny przypis]:
Struktura płci i wieku
[edytuj | edytuj kod]- Piramida wieku mieszkańców Leśnicy w 2014 roku[1].
Pomniki i zabytki
[edytuj | edytuj kod]Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[16]:
- osiedle zabytkowe, wypisane z księgi rejestru
- kościół par. pw. Świętej Trójcy, z 1717 r., 1843 r.
- kościół cmentarny pw. Najśw. Marii Panny, z XVI/XVII w., XIX w.
- mogiła zbiorowa Powstańców Śląskich, na cmentarzu par., z 1981 r.
- dworzec kolejowy, ul. Dworcowa 20-22, z l. 1933-36
- dom, ul. Bolesława Chrobrego 11, z poł. XIX w., nie istnieje
- dom, ul. Bolesława Chrobrego 15 (d. 17), z poł. XIX w.
- dom, ul. Ligonia 2, z pocz. XIX w.
- domy, ul. Ludowa 1, 3, 5, 7, 9, z poł. XIX w.
- dom, ul. Młyńska 2, z poł. XIX w. (nie istnieje)
- domy, Rynek 4, 7, 8, 12, 22 (nie istnieje), 23, 24, 25 (d. pl. Narutowicza), z XVIII/XIX w.
- dom, ul. Strzelecka 3, z pocz. XIX w., nie istnieje
- młyn wodny, ul. Porębska 6, z XIX w., nie istnieje
inne zabytki:
- pomnik Powstańców Śląskich wykuty z wapienia pińczowskiego stojący na placu Narutowicza[17]
- Pomnik ofiar I wojny światowej w postaci głazu narzutowego granitognejsu z inskrypcją[17]
- cmentarz żydowski
Sport i rekreacja
[edytuj | edytuj kod]W mieście od 1947 roku działa klub piłkarski LZS Leśnica, który po sezonie 2014/2015 wycofał się z rozgrywek klasy okręgowej[18].
Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]Ludzie związani z Leśnicą
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Leśnica w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2008 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008. ISSN 1734-6118. (pol.).
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 46-47.
- ↑ Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – „Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750”.
- ↑ a b Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 37, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ Silesiographia
- ↑ Europeana
- ↑ Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – "Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750"
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 958.
- ↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, str.29.
- ↑ Leźnica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 197.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Historia Powiatu Prudnickiego - Starostwo Powiatowe w Prudniku [online], www.powiatprudnicki.pl [dostęp 2020-11-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-16].
- ↑ Triest 1865 ↓, s. 288.
- ↑ Ewald Stefan Pollok: Góra Św. Anny. Śląska świętość. Kraków: Wydawnictwo Żyrowa, 2000, s. 166. ISBN 83-907364-0-3.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 116.
- ↑ a b Robert Niedźwiedzki, Joachim Szulc, Marek Zarankiewicz, 2012: Przewodnik geologiczny. Kamienne skarby Ziemi Annogórskiej. Wyd.: Stowarzyszenie Kraina św. Anny, strona 49-50. ISBN 978-83-63036-04-1
- ↑ LZS Leśnica. 90minut.pl. [dostęp 2009-05-25].
Literatura
[edytuj | edytuj kod]- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
- Felix Triest, Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117 (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona internetowa miasta
- Leźnica, Leśnica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 197.
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
