Raków (powiat kielecki): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Krokodyl58 (dyskusja | edycje) m →Historia: lit. |
Nie podano opisu zmian Znaczniki: Ręczne wycofanie zmian Wycofane VisualEditor |
||
Linia 26: | Linia 26: | ||
[[Plik:Market square in Rakow (1).jpg|thumb|Fragment rynku]] |
[[Plik:Market square in Rakow (1).jpg|thumb|Fragment rynku]] |
||
[[Plik:Dom ministra ariańskiego w Rakowie.JPG|thumb|Dom [[Minister (duchowny)|ministra]] [[Bracia polscy|ariańskiego]].]] |
[[Plik:Dom ministra ariańskiego w Rakowie.JPG|thumb|Dom [[Minister (duchowny)|ministra]] [[Bracia polscy|ariańskiego]].]] |
||
'''Raków''' – [[wieś]] w [[województwo świętokrzyskie|województwie świętokrzyskim]], w [[powiat kielecki|powiecie kieleckim]], w [[Raków (gmina)|gminie Raków]]{{r|rozp}}. Siedziba gminy Raków. Do końca 2015 roku była osadą{{r|rozp}} |
'''Raków''' – dawne [[miasto]], obecnie [[wieś]] w [[województwo świętokrzyskie|województwie świętokrzyskim]], w [[powiat kielecki|powiecie kieleckim]], w [[Raków (gmina)|gminie Raków]]{{r|rozp}}. Siedziba gminy Raków. Do końca 2015 roku była osadą{{r|rozp}}. W XVII wieku ważny ośrodek ruchu [[Bracia polscy|braci polskich]]. |
||
Raków jest położony nad rzeką [[Czarna (dopływ Wisły)|Czarną]] przy [[Chańcza (zbiornik wodny)|zalewie Chańcza]] w kierunku południowo-wschodnim od [[Kielce|Kielc]], w odległości 15 km na północny zachód od [[Staszów|Staszowa]]. |
Raków jest położony nad rzeką [[Czarna (dopływ Wisły)|Czarną]] przy [[Chańcza (zbiornik wodny)|zalewie Chańcza]] w kierunku południowo-wschodnim od [[Kielce|Kielc]], w odległości 15 km na północny zachód od [[Staszów|Staszowa]]. |
||
W latach 70. XVI wieku Raków był miastem prywatnym położonym w powiecie wiślickim [[województwo sandomierskie (I Rzeczpospolita)|województwa sandomierskiego]], własność kasztelana [[Jan Sienieński (wojewoda podolski)|Jana Sienieńskiego]]{{r|wojewodztwo}}. W [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|latach 1975–1998]] w [[Województwo kieleckie (1975–1998)|województwie kieleckim]]. |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
W XVII wieku ważny ośrodek ruchu [[Bracia polscy|braci polskich]]. |
|||
== Historia == |
== Historia == |
||
Miasto Raków założył w 1569 roku kasztelan [[Żarnów (powiat opoczyński)|żarnowski]] [[Jan Sienieński (wojewoda podolski)|Jan Sienieński]], członek wspólnoty [[bracia polscy|braci polskich]], ogłaszając w nim [[Tolerancja religijna|tolerancję religijną]], oraz wszystkim wyrażającym chęć zamieszkania w mieście zwolnienie z podatków<ref name="aria">{{Cytuj książkę | nazwisko = Gołaszewski | imię = Artur | tytuł = Bracia Polscy zwani Arianami | wydawca = Wydawnictwo Wimana | miejsce = Gdańsk | data =2018 | strony = 200 | isbn = 9788394314941 }}</ref> |
Miasto Raków założył w 1569 roku kasztelan [[Żarnów (powiat opoczyński)|żarnowski]] [[Jan Sienieński (wojewoda podolski)|Jan Sienieński]], członek wspólnoty [[bracia polscy|braci polskich]], ogłaszając w nim [[Tolerancja religijna|tolerancję religijną]], oraz wszystkim wyrażającym chęć zamieszkania w mieście zwolnienie z podatków<ref name="aria">{{Cytuj książkę | nazwisko = Gołaszewski | imię = Artur | tytuł = Bracia Polscy zwani Arianami | wydawca = Wydawnictwo Wimana | miejsce = Gdańsk | data =2018 | strony = 200 | isbn = 9788394314941 }}</ref> |
||
Nazwa miejscowości pochodzi od rodowego herbu [[Warnia]], (inaczej: ''Rak''), którym pieczętowała się Jadwiga |
Nazwa miejscowości pochodzi od rodowego herbu [[Warnia]], (inaczej: ''Rak''), którym pieczętowała się Jadwiga Gnoińskia, żona Jan Sienieńskiego. |
||
Raków w krótkim czasie stał się centrum życia [[Bracia polscy|braci polskich]] mieszkających w Polsce, jako że założyciele miasta byli wyznawcami ruchu [[reformacja|reformatorskiego]]. Pod koniec XVI wieku założono drukarnię braci polskich. Na początku XVII wieku wybrano Raków na ośrodek organizacyjny zboru braci polskich. Miasto szybko się rozwijało. Powstał w tym czasie przemysł tkacki, papierniczy, garncarski i browarniczy. Wybudowano także okazały ratusz i most na Czarnej<ref name="SgKP">{{SgKP|IX|507|Raków (6)}}</ref>. |
Raków w krótkim czasie stał się centrum życia [[Bracia polscy|braci polskich]] mieszkających w Polsce, jako że założyciele miasta byli wyznawcami ruchu [[reformacja|reformatorskiego]]. Pod koniec XVI wieku założono drukarnię braci polskich. Na początku XVII wieku wybrano Raków na ośrodek organizacyjny zboru braci polskich. Miasto szybko się rozwijało. Powstał w tym czasie przemysł tkacki, papierniczy, garncarski i browarniczy. Wybudowano także okazały ratusz i most na Czarnej<ref name="SgKP">{{SgKP|IX|507|Raków (6)}}</ref>. |
||
Linia 65: | Linia 65: | ||
== Sport == |
== Sport == |
||
W Rakowie działa klub [[Piłka nożna|piłki nożnej]], GTS Raków, występujący |
W Rakowie działa klub [[Piłka nożna|piłki nożnej]], GTS Raków, występujący obecnie (sezon 2019/20) w [[Klasa B w piłce nożnej|B klasie]], będącej ósmą, pod względem ważności klasą, męskich [[rozgrywki ligowe|ligowych rozgrywek]] piłkarskich w Polsce.{{fakt}} |
||
== Osoby związane z Rakowem == |
== Osoby związane z Rakowem == |
Wersja z 11:48, 28 lut 2021
wieś | |
Widok ogólny | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2008) |
1174 |
Strefa numeracyjna |
41 |
Kod pocztowy |
26-035 |
Tablice rejestracyjne |
TKI |
SIMC |
0265879 |
Położenie na mapie gminy Raków | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego | |
Położenie na mapie powiatu kieleckiego | |
50°40′25″N 21°02′44″E/50,673611 21,045556 | |
Strona internetowa |
Raków – dawne miasto, obecnie wieś w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w gminie Raków[1]. Siedziba gminy Raków. Do końca 2015 roku była osadą[1]. W XVII wieku ważny ośrodek ruchu braci polskich.
Raków jest położony nad rzeką Czarną przy zalewie Chańcza w kierunku południowo-wschodnim od Kielc, w odległości 15 km na północny zachód od Staszowa.
W latach 70. XVI wieku Raków był miastem prywatnym położonym w powiecie wiślickim województwa sandomierskiego, własność kasztelana Jana Sienieńskiego[2]. W latach 1975–1998 w województwie kieleckim.
Przez wieś przechodzi szlak turystyczny z Szydłowa do Widełek.
Historia
Miasto Raków założył w 1569 roku kasztelan żarnowski Jan Sienieński, członek wspólnoty braci polskich, ogłaszając w nim tolerancję religijną, oraz wszystkim wyrażającym chęć zamieszkania w mieście zwolnienie z podatków[3]
Nazwa miejscowości pochodzi od rodowego herbu Warnia, (inaczej: Rak), którym pieczętowała się Jadwiga Gnoińskia, żona Jan Sienieńskiego.
Raków w krótkim czasie stał się centrum życia braci polskich mieszkających w Polsce, jako że założyciele miasta byli wyznawcami ruchu reformatorskiego. Pod koniec XVI wieku założono drukarnię braci polskich. Na początku XVII wieku wybrano Raków na ośrodek organizacyjny zboru braci polskich. Miasto szybko się rozwijało. Powstał w tym czasie przemysł tkacki, papierniczy, garncarski i browarniczy. Wybudowano także okazały ratusz i most na Czarnej[4].
W latach 1602–1638 funkcjonowała w Rakowie Akademia Rakowska o międzynarodowej sławie, gdzie nauczanie prowadzono w oparciu o własne podręczniki, autorstwa wykładających w szkole profesorów.
W wyniku nasilającej się kontrreformacji, pod pretekstem zniszczenia przydrożnego krzyża przez młodzież braci polskich, 19 kwietnia 1638 roku sąd królewski zakazał dalszej działalności rakowskiego zboru, w tym także drukarni i szkoły oraz skazał na banicję nauczycieli[5]. Po wygnaniu braci polskich miasto podupadło i opustoszało. Jego rangi nie przywróciło ufundowanie przez biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika kościoła. W 1641 roku biskup osadził w Rakowie reformatów. Ich zadaniem było szerzenie katolicyzmu wśród pozostałych w mieście braci polskich i ich zwolenników. Zakonnicy opuścili miasto około 1649 roku. Pod koniec XVII wieku miasto liczyło 700 mieszkańców.
Po III rozbiorze Polski Raków znalazł się początkowo pod zaborem austriackim, potem rosyjskim. W 1820 roku Raków miał 926 mieszkańców, w 1864 roku liczba ich wzrosła do 2007, przy czym znaczną część stanowiła ludność żydowska[5]. Od początku XVII wieku działała w Rakowie drewniana synagoga[6], zniszczona podczas II wojny światowej i już nieodbudowana. W 1869 roku Raków, jak wiele innych polskich miast, w wyniku reformy carskiej utracił prawa miejskie.
Zabytki
- Układ urbanistyczny i zespół zabudowy małomiasteczkowej, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.453 z 28.04.1984)[7].
- Zespół kościoła parafialnego (nr rej.: A.454/1-3 z 2.10.1956, z 12.04.1957 i z 21.06.1967)[7]:
- Kościół parafialny pw. Świętej Trójcy z lat 1640–1650, przebudowany w 1947 roku,
- Dzwonnica z pierwszej połowy XVIII wieku,
- Dom ministra ariańskiego z przełomu XVI / XVII wieku.
- Poreformacki kościół pw. św. Anny z 1641 roku, przebudowany w XVIII wieku (nr rej.: A.455 z 5.10.1956 i z 21.06.1967)[7]
- Dom ariański zwany także Domem wójta z przełomu XVI / XVII wieku (nr rej.: 508 z 18.09.1957 oraz 456 z 15.04.1967)[7]
- Domy z przełomu XVI i XVII wieku; w niektórych zachowane izby sklepione kolebkowo z lunetami – Pl. Wolności 17 (bar „Arianka”) oraz Pl. Wolności 18 (sklep art. przemysłowe)[8].
- Luterska Górka – cmentarz braci polskich z XVI – XVII wieku.
-
Kościół św. Trójcy
-
Dom wójta
-
Poreformacki kościół św. Anny
Sport
W Rakowie działa klub piłki nożnej, GTS Raków, występujący obecnie (sezon 2019/20) w B klasie, będącej ósmą, pod względem ważności klasą, męskich ligowych rozgrywek piłkarskich w Polsce.[potrzebny przypis]
Osoby związane z Rakowem
Zobacz też
- Parafia Świętej Trójcy w Rakowie
- Zbór ariański w Rakowie
- Synagoga w Rakowie
- Cmentarz żydowski w Rakowie
- Herb Rakowa
- Dzionie rakowskie
Przypisy
- ↑ a b Dz.U. z 2015 r. poz. 0
- ↑ Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku. ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 108.
- ↑ Artur Gołaszewski: Bracia Polscy zwani Arianami. Gdańsk: Wydawnictwo Wimana, 2018, s. 200. ISBN 978-83-943149-4-1.
- ↑ Raków (6), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 507 .
- ↑ a b Stanisław Cynarski (red.), Raków ognisko ariznizmu, Kraków: PWN, 1968 .
- ↑ S. Malanowicz , Zabudowa miasta Rakowa, [w:] Stanisław Cynarski (red.), Raków ognisko arianizmu, Kraków 1968, s. 16 .
- ↑ a b c d Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 30 [dostęp 2015-11-13] .
- ↑ Ryszard Kuc: Serwis internetowy Gminy Szydłów. [dostęp 6 września 2009]. (pol.).
Linki zewnętrzne
- Raków (6), łac. Rakovia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 507 ., s. 507—508.