Nothing Special   »   [go: up one dir, main page]
Przejdź do zawartości

Kleszczele: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne redakcyjne
Nie podano opisu zmian
Znaczniki: VisualEditor Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
(Nie pokazano 41 wersji utworzonych przez 27 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{ISG|Kleszczele|Kleszczele}}
{{ISG|Kleszczele|Kleszczele}}
{{Inne znaczenia|miasta|[[Kleszczele (ujednoznacznienie)|inne znaczenia tego słowa]]}}
{{Inne znaczenia|miasta|[[Kleszczele (ujednoznacznienie)|inne znaczenia tego słowa]]}}
{{POL miasto infobox
{{Polskie miasto infobox
|nazwa = Kleszczele
|nazwa = Kleszczele
|dopełniacz nazwy = Kleszczel
|dopełniacz nazwy = Kleszczel
|zdjęcie = Kleszczele_Cerkiew_Zasniecie_front-side view.jpg
|zdjęcie = Kleszczele Cerkiew Zasniecie front-side view.jpg
|opis zdjęcia = [[Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Kleszczelach|Cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy]]
|opis zdjęcia = [[Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Kleszczelach|Cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy]]
|herb = POL Kleszczele COA.svg
|herb =
|flaga =
|flaga =
|dewiza =
|dewiza =
Linia 13: Linia 13:
|gmina = [[Kleszczele (gmina)|Kleszczele]]
|gmina = [[Kleszczele (gmina)|Kleszczele]]
|data założenia = XV wiek
|data założenia = XV wiek
|prawa miejskie = [[1523]]-[[1950]], [[1993]]
|prawa miejskie = [[1523]]–[[1950]], [[1993]]
|stanowisko zarządzającego =
|stanowisko zarządzającego =
|zarządzający = Aleksander Sielicki
|zarządzający = Mirosław Markiewicz
|powierzchnia = 46,71
|powierzchnia = 46,71
|wysokość =
|wysokość =
|rok = 30.06.2016
|rok = 01.01.2018
|liczba ludności = 1 308<ref name="populacja2016">[http://www.polskawliczbach.pl/Kleszczele http://www.polskawliczbach.pl/Kleszczele], w oparciu o dane GUS.</ref>
|liczba ludności = 1297<ref name=ludność2018>[https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2018-roku,7,15.html Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018 roku]</ref>
|gęstość zaludnienia = 28,0
|gęstość zaludnienia = 28
|strefa numeracyjna = + 48 (85)
|strefa numeracyjna = + 48 (85)
|kod pocztowy = 17-250
|kod pocztowy = 17-250
|tablice rejestracyjne = BHA
|tablice rejestracyjne = BHA
|stopniN = 52 |minutN = 34 |sekundN = 27
|plan miasta =
|kod mapy = Kleszczele (gmina)
|stopniE = 23 |minutE = 19 |sekundE = 33
|współrzędne = 52°34′27″N 23°19′33″E
|kod mapy = powiat hajnowski
|TERYT = 3202605074
|TERYT = 2005074
|SIMC = 0031727
|SIMC = 0031727
|slogan =
|hasło promocyjne =
|adres urzędu miasta = ul. 1 Maja 4,<br />17-250 Kleszczele
|adres urzędu miasta = ul. 1 Maja 4,<br />17-250 Kleszczele
|commons = Category:Kleszczele
|commons = Category:Kleszczele
|wikipodróże =
|wikinews =
|wikinews =
|wikicytaty =
|wikicytaty =
Linia 39: Linia 38:
|bip = http://bip.um.kleszczele.wrotapodlasia.pl/
|bip = http://bip.um.kleszczele.wrotapodlasia.pl/
}}
}}
'''Kleszczele''' ([[język białoruski|biał.]] Кляшчэлi, ''Klaszczeli'') – [[miasto]] w [[województwo podlaskie|województwie podlaskim]], w [[powiat hajnowski|powiecie hajnowskim]], nad rzeką [[Nurzec (rzeka)|Nurzec]], położone przy granicy z [[Białoruś|Białorusią]]. Siedziba [[Kleszczele (gmina)|gminy miejsko-wiejskiej Kleszczele]]. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miasto administracyjnie należało do [[Województwo białostockie (1975–1998)|woj. białostockiego]].
'''Kleszczele''' ({{fakt|data=2020-12|{{w języku|be|''Кляшчэлi''}}, ''Klaszczeli''}}) – [[miasto]] w [[Polska|Polsce]] w [[województwo podlaskie|województwie podlaskim]], w [[powiat hajnowski|powiecie hajnowskim]], nad rzeką [[Nurzec (rzeka)|Nurzec]], położone przy granicy z [[Białoruś|Białorusią]]. Siedziba [[Kleszczele (gmina)|gminy miejsko-wiejskiej Kleszczele]]. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miasto administracyjnie należało do [[Województwo białostockie (1975–1998)|województwa białostockiego]].


Przez miasto przebiega [[droga krajowa nr 66]] oraz dwie drogi wojewódzkie: [[droga wojewódzka nr 685|685]] i [[droga wojewódzka nr 693|693]]. Poprzez połączenia drogowe Kleszczele skomunikowane są z [[Białystok|Białymstokiem]], [[Hajnówka|Hajnówką]] i [[Siemiatycze|Siemiatyczami]], a poprzez linię kolejową (istnieje tu [[Kleszczele (przystanek kolejowy)|stacja kolejowa]]) z Białymstokiem i [[Brześć|Brześciem]].
Przez miasto przebiega [[Droga krajowa nr 66 (Polska)|droga krajowa nr 66]] oraz dwie drogi wojewódzkie: [[droga wojewódzka nr 685|685]] i [[droga wojewódzka nr 693|693]]. Poprzez połączenia drogowe Kleszczele skomunikowane są z [[Białystok|Białymstokiem]], [[Hajnówka|Hajnówką]] i [[Siemiatycze|Siemiatyczami]], a poprzez linię kolejową (istnieje tu [[Kleszczele (stacja kolejowa)|stacja kolejowa]]) z Białymstokiem i [[Brześć|Brześciem]].


== Historia ==
== Historia ==
[[Plik:Kleszczele pomnik Zygmunta Starego.jpg|thumb|left|upright|Pomnik króla [[Zygmunt I Stary|Zygmunta I Starego]]]]
[[Plik:Kleszczele pomnik Zygmunta Starego.jpg|thumb|left|upright|Pomnik króla [[Zygmunt I Stary|Zygmunta I Starego]]]]
Kleszczele założono z rozkazu [[Król Polski|króla]] [[Zygmunt I Stary|Zygmunta I Starego]] przez kanclerza i wojewodę wileńskiego [[Mikołaj Radziwiłł Amor|Mikołaja Radziwiłła]]. Było [[miasto królewskie|miastem królewskim]] [[Korona Królestwa Polskiego|Korony Królestwa Polskiego]]<ref>Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.</ref>, w [[starostwo kleszczelowskie|starostwie kleszczelowskim]] w [[ziemia bielska|ziemi bielskiej]] [[województwo podlaskie (I Rzeczpospolita)|województwa podlaskiego]] w [[1795]] roku<ref>Karol de Perthées , Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795</ref>.
Kleszczele założono z rozkazu [[Król Polski|króla]] [[Zygmunt I Stary|Zygmunta I Starego]] przez kanclerza i wojewodę wileńskiego [[Mikołaj Radziwiłł Amor|Mikołaja Radziwiłła]]. Było [[miasto królewskie|miastem królewskim]] [[Korona Królestwa Polskiego|Korony Królestwa Polskiego]]<ref>Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.</ref>, w [[starostwo kleszczelowskie|starostwie kleszczelowskim]] w [[ziemia bielska|ziemi bielskiej]] [[województwo podlaskie (I Rzeczpospolita)|województwa podlaskiego]] w 1795 roku<ref>Karol de Perthées, Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795.</ref>.

===Kalendarium===
=== Kalendarium ===
* 1506 – pierwsze prawo lokacyjne
* 1506 – pierwsze prawo lokacyjne
* 1525 – lokacja miasta królewskiego na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]<ref>Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich w XVI-XVIII w., w: Maria Kwapień; Józef Maroszek; Andrzej Wyrobisz, Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV-XVIII w.), Wrocław 1976, s. 95.</ref>
* 1525 – lokacja miasta królewskiego na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]<ref>Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich w XVI–XVIII w., w: Maria Kwapień; Józef Maroszek; Andrzej Wyrobisz, Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV–XVIII w.), Wrocław 1976, s. 95.</ref>
* 1544 – zbudowano kościół uposażony przez królową [[Bona Sforza|Bonę]]
* 1544 – zbudowano kościół uposażony przez królową [[Bona Sforza|Bonę]]
* 1560 – pierwsza wzmianka o parafialnych prawosławnych cerkwiach [[cerkiew św. Mikołaja w Kleszczelach|św. Mikołaja]] i [[cerkiew św. Jerzego w Kleszczelach|św. Jerzego]]; obydwie prawdopodobnie istniały już w momencie nadania Kleszczelom praw miejskich<ref>Ł. Bartoszuk, ''Historia parafii Zaśnięcia Matki Bożej w Kleszczelach'' [w:]''Kalendarz Prawosławny 2012'', Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, {{ISSN|1425-2171}}, s.227-229</ref>
* 1560 – pierwsza wzmianka o parafialnych prawosławnych cerkwiach [[cerkiew św. Mikołaja w Kleszczelach|św. Mikołaja]] i [[cerkiew św. Jerzego w Kleszczelach|św. Jerzego]]; obydwie prawdopodobnie istniały już w momencie nadania Kleszczelom praw miejskich<ref>Ł. Bartoszuk, ''Historia parafii Zaśnięcia Matki Bożej w Kleszczelach'', [w:] ''Kalendarz Prawosławny 2012'', Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, {{ISSN|1425-2171}}, s. 227-229.</ref>
* 1566 – miasto liczy 385 domów i zamieszkuje około 2310 osób
* 1566 – miasto liczy 385 domów i zamieszkuje około 2310 osób
* 1581 – Królowa Anna pozwoliła mieszczanom wybudować na rynku ratusz z szynkiem, wagą i postrzygalnią. W drugim przywileju nadała pieczęć i herb - baranek z chorągiewką i łacińskim napisem: Sygillum Civitatis Kleszczeleeviensis.
* 1581 – Królowa Anna pozwoliła mieszczanom wybudować na rynku ratusz z szynkiem, wagą i postrzygalnią. W drugim przywileju nadała pieczęć i herb – baranek z chorągiewką i łacińskim napisem: Sygillum Civitatis Kleszczeleeviensis.
* 1631 – ratusz w Kleszczelach spłonął
* 1631 – ratusz w Kleszczelach spłonął
* 1633 – cerkwie w Kleszczelach ''de facto'' przyjęły [[unia brzeska|unię]], siłą odebrane prawosławnym przez unickich duchownych przy pomocy starosty<ref>{{cytuj książkę |autor = A. Mironowicz| tytuł = Podlaskie ośrodki i organizacje prawosławne w XVI i XVII wieku| wydawca = Archidiecezja Prawosławna Białostocko-Gdańska i Uniwersytet Warszawski Filia w Białymstoku| miejsce = Białystok| rok = 1991| strony = 253}}</ref>
* 1633 – cerkwie w Kleszczelach ''de facto'' przyjęły [[unia brzeska|unię]], siłą odebrane prawosławnym przez unickich duchownych przy pomocy starosty<ref>{{cytuj książkę |autor = A. Mironowicz| tytuł = Podlaskie ośrodki i organizacje prawosławne w XVI i XVII wieku| wydawca = Archidiecezja Prawosławna Białostocko-Gdańska i Uniwersytet Warszawski Filia w Białymstoku| miejsce = Białystok| rok = 1991| strony = 253}}</ref>
*1648 - pod miastem zwołano podlaskie pospolite ruszenie<ref>{{Cytuj |autor = Karol Łopatecki |tytuł = Karol Łopatecki, Organizacja, prawo i dyscyplina w polskim i litewskim pospolitym ruszeniu (do połowy XVII wieku), Białystok 2013 |data dostępu = 2019-06-03 |url = https://www.academia.edu/10603201/Karol_%C5%81opatecki_Organizacja_prawo_i_dyscyplina_w_polskim_i_litewskim_pospolitym_ruszeniu_do_po%C5%82owy_XVII_wieku_Bia%C5%82ystok_2013 |język = en}}</ref>
* 1659 – miasto zniszczone przez wojska rosyjskie
* 1659 – w czasie [[Wojna polsko-rosyjska (1654–1667)|wojny z Carstwem Rosyjskim]] miasto zniszczone przez wojska rosyjskie
* lata 70. XVII wieku – po wojnach miasto zamieszkuje tylko około 200 osób
* lata 70. XVII wieku – po wojnach miasto zamieszkuje tylko około 200 osób
* 1777 – odbudowane miasto spłonęło w wyniku wielkiego pożaru po którym zostało tylko 13 domów.
* 1777 – odbudowane miasto spłonęło w wyniku wielkiego pożaru po którym zostało tylko 13 domów.
Linia 65: Linia 66:
* 1919 – w granicach [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]], powiat bielski w [[województwo białostockie (II Rzeczpospolita)|województwie białostockim]]
* 1919 – w granicach [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]], powiat bielski w [[województwo białostockie (II Rzeczpospolita)|województwie białostockim]]
* 1925 – Powstała Ochotnicza Straż Pożarna w Kleszczelach
* 1925 – Powstała Ochotnicza Straż Pożarna w Kleszczelach
* 1939 – we wrześniu początkowo [[okupacja niemiecka w Polsce 1939-1945|okupacja niemiecka]] po czym przekazanie miasta [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]
* 1939 – we wrześniu początkowo [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacja niemiecka]] po czym przekazanie miasta [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]
* 1939-1941 – w składzie [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej]], [[rejon kleszczelowski]] w [[obwód brzeski|obwodzie brzeskim]]
* 1939–1941 – w składzie [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej]], [[rejon kleszczelowski]] w [[obwód brzeski|obwodzie brzeskim]]
* 1941-1944 – [[okupacja niemiecka w Polsce 1939-1945|okupacja niemiecka]] (czerwiec 1941 – lipiec 1944), powiat bielski w [[Bezirk Białystok|okręgu białostockim]]
* 1941–1944 – [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacja niemiecka]] (czerwiec 1941 – lipiec 1944), powiat bielski w [[Bezirk Białystok|okręgu białostockim]]
* jesień 1941 Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2000 osób<ref name=":0">{{Cytuj |redaktor = Geoffrey P. Megargee |tytuł = Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945 |wolumin = II, part A |s = 908}}</ref>.
⚫
* 20 lipca 1944 roku Kleszczele zostały zajęte przez oddziały 65 Armii I Frontu Białoruskiego pod dowództwem gen. Pawła Batowa.
* 6 listopada 1942 – ostateczna likwidacja getta, Żydzi zostali przewiezieni do getta w Białymstoku, a stamtąd do [[Obóz zagłady w Treblince|obozu zagłady Treblinka II]]<ref name=":0" />.
⚫
* 20 lipca 1944 roku Kleszczele zostały zajęte przez oddziały 65 Armii 1 Frontu Białoruskiego pod dowództwem gen. Pawła Batowa.
* 23 lipca 1944 miasto zostało zajęte przez niemiecką 4 i 8 kompanię czołgów 5 ppanc SS Wiking, gdzie na moście doszło do spotkania dowódcy I/5 ppanc hauptsturmfuhrer Saumenichta z dowódcą [[4 Dywizja Pancerna (III Rzesza)|4 Dywizji Pancernej]] generałem Clemensem Betzelem.
* 23 lipca 1944 miasto zostało zajęte przez niemiecką 4 i 8 kompanię czołgów 5 ppanc SS Wiking, gdzie na moście doszło do spotkania dowódcy I/5 ppanc hauptsturmfuhrer Saumenichta z dowódcą [[4 Dywizja Pancerna (III Rzesza)|4 Dywizji Pancernej]] generałem Clemensem Betzelem.
* 1944 – w granicach [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|Polski]], powiat bielski w [[Województwo białostockie (1975–1998)|województwie białostockim]]
* 1944 – w granicach [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|Polski]], powiat bielski w [[Województwo białostockie (1975–1998)|województwie białostockim]]
* 1948 – powołano do życia Kasę Spółdzielczą przemianowaną w późniejszych latach na Bank Spółdzielczy.
* 1948 – powołano do życia Kasę Spółdzielczą przemianowaną w późniejszych latach na Bank Spółdzielczy.
* 1948 – powstało Koło Łowieckie "Cietrzew" w Kleszczelach
* 1948 – powstało Koło Łowieckie „Cietrzew” w Kleszczelach
* W latach 1948-1950 stacjonował tu [[sztab]] [[19 Batalion Ochrony Pogranicza|19 batalionu Ochrony Pogranicza]].
* W latach 1948–1950 stacjonował tu [[sztab]] [[19 Batalion Ochrony Pogranicza|19 batalionu Ochrony Pogranicza]].
* 1950 – utrata praw miejskich
* 1950 – utrata praw miejskich
* 1956 – powstał Państwowy Ośrodek Maszynowy, Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska", Spółdzielnia Kółek Rolniczych, Spółdzielnia Chemiczna "Betesca"
* 1956 – powstał Państwowy Ośrodek Maszynowy, Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, Spółdzielnia Kółek Rolniczych, Spółdzielnia Chemiczna „Betesca”
* 1983 – Powstało Państwowe Gospodarstwo Rolne
* 1983 – Powstało Państwowe Gospodarstwo Rolne
* 1 października 1993 – odzyskanie praw miejskich
* 1 października 1993 – odzyskanie praw miejskich
Linia 84: Linia 87:


== Demografia ==
== Demografia ==
W 1878 roku Kleszczele liczyły 1750 mieszkańców, z których 807 było wyznania prawosławnego, 518 katolickiego, 435 mojżeszowego<ref>[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/135 Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich], Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880-1914, tom IV, cz. 1, s. 135. </ref>.
W 1878 roku Kleszczele liczyły 1750 mieszkańców, z których 807 było wyznania prawosławnego, 518 katolickiego, 435 mojżeszowego<ref>[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/135 Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich], Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880-1914, tom IV, cz. 1, s. 135.</ref>.


Według [[Pierwszy Powszechny Spis Ludności|spisu ludności]] z 30 września 1921 roku w Kleszczelach mieszkało 1452 osób w 321 domach, 911 podało narodowość polską, 349 – białoruską, 147 – żydowską, 45 – rosyjską narodowość<ref name = biaman>[http://pbc.biaman.pl/dlibra/doccontent?id=27140&dirids=1 ''Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej : opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych'']. T. 5, Województwo białostockie, 1924, s. 19.</ref>. 263 osób było wyznania rzymsko-katolickiego, 567 osób było wyznania prawosławnego, 621 – wyznania mojżeszowego, 1 – bezwyznaniowiec{{r|biaman}}.
Według [[Pierwszy Powszechny Spis Ludności|spisu ludności]] z 30 września 1921 roku w Kleszczelach mieszkało 1452 osób w 321 domach, 911 podało narodowość polską, 349 – białoruską, 147 – żydowską, 45 – rosyjską<ref name=biaman>[http://pbc.biaman.pl/dlibra/doccontent?id=27140&dirids=1 ''Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych'']. T. 5, Województwo białostockie, 1924, s. 19.</ref>. 621 osób było wyznania mojżeszowego, 567 wyznania prawosławnego, 263 wyznania rzymskokatolickiego i 1 bezwyznaniowiec{{r|biaman}}.


Według danych z 30 czerwca 2012 miasto zamieszkiwało 1373 mieszkańców<ref name=autonazwa1>{{cytuj stronę|url=http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/l_ludnosc_stan_struktura_30062012.pdf|tytuł=GUS-Główny Urząd Statystyczny|opublikowany=stat.gov.pl|język=pl|data dostępu=2013-01-19}}</ref>.
Według danych z 1 stycznia 2018 miasto zamieszkiwało 1297 mieszkańców<ref name=ludność2018 />.


* Piramida wieku mieszkańców Kleszczel w 2014 roku<ref name="populacja2016"/>.
* Piramida wieku mieszkańców Kleszczel w 2014 roku<ref name="populacja2016">{{Polska w liczbach|id=Kleszczele|nazwa=Kleszczele w liczbach|data dostępu=11 stycznia 2016}}</ref>.
[[Plik:Piramida wieku Kleszczele.png|none|thumb|690x480px]]
[[Plik:Piramida wieku Kleszczele.png|thumb|none|690x480px]]


== Zabytki ==
== Zabytki ==
[[Plik:Kleszczele stacja kolejowa rotacja.jpg|thumb|250px|right|Zabytkowy budynek [[Kleszczele (stacja kolejowa)|dworca w Kleszczelach]]]]
[[Plik:Kleszczele stacja kolejowa rotacja.jpg|thumb|250px|Zabytkowy budynek [[Kleszczele (stacja kolejowa)|dworca w Kleszczelach]]]]
* układ przestrzenny, XVI wiek (nr rej.: 455 z 6 sierpnia 1979)
* układ przestrzenny, XVI wiek (nr rej.: 455 z 6 sierpnia 1979)
* [[Cerkiew św. Mikołaja w Kleszczelach|cerkiew pw. św. Mikołaja]] z 1709 (pierwotnie dzwonnica unicka), przeb. w XIX wieku, drewniana (nr rej. 157 (163) z 16 września 1959)
* [[Cerkiew św. Mikołaja w Kleszczelach|cerkiew pw. św. Mikołaja]] z 1709 (pierwotnie dzwonnica unicka), przeb. w XIX wieku, drewniana (nr rej. 157 (163) z 16 września 1959)
Linia 100: Linia 103:
* [[Kościół św. Zygmunta Burgundzkiego w Kleszczelach|kościół rzymskokatolicki pw. św. Zygmunta Burgundzkiego]], 1907-1910 (nr rej.: 696 z 11 marca 1988)
* [[Kościół św. Zygmunta Burgundzkiego w Kleszczelach|kościół rzymskokatolicki pw. św. Zygmunta Burgundzkiego]], 1907-1910 (nr rej.: 696 z 11 marca 1988)
* [[dworzec kolejowy]], ok. 1900 (nr rej.: 672 z 21 grudnia 1987)
* [[dworzec kolejowy]], ok. 1900 (nr rej.: 672 z 21 grudnia 1987)
* niewielka świątynia [[baptyzm|baptystów]]
* [[Cmentarz prawosławny w Kleszczelach|cmentarz prawosławny]]
* [[Cmentarz prawosławny w Kleszczelach|cmentarz prawosławny]]
* [[Cmentarz żydowski w Kleszczelach|cmentarz żydowski]]
* [[Cmentarz żydowski w Kleszczelach|cmentarz żydowski]]
Linia 111: Linia 113:
W mieście działa klub [[piłka nożna|piłki nożnej]], [[Orzeł Kleszczele]], grający w [[Klasa A w piłce nożnej|A klasie]].
W mieście działa klub [[piłka nożna|piłki nożnej]], [[Orzeł Kleszczele]], grający w [[Klasa A w piłce nożnej|A klasie]].


⚫
== Wspólnoty wyznaniowe ==
== Urodzeni w Kleszczelach==
⚫
[[Plik:Kleszczele kosciol katolicki front-side view.jpg|thumb|250px|[[Kościół św. Zygmunta Burgundzkiego w Kleszczelach|Kościół pw. św. Zygmunta Burgundzkiego]]]]
* [[Perec Hirszbejn]] - [[Żydzi|żydowski]] pisarz, dramaturg oraz reżyser teatralny
* [[Antoni Sosnowski (duchowny)|Antoni Sosnowski]] - polski duchowny [[Katolickie Kościoły wschodnie|greckokatolicki]] ([[Unia brzeska|unicki]])

⚫
== Kościoły i związki wyznaniowe ==
⚫
[[Plik:Kleszczele kosciol katolicki front-side view.jpg|250px|thumb|right|[[Kościół św. Zygmunta Burgundzkiego w Kleszczelach|Kościół pw. św. Zygmunta Burgundzkiego]]]]
Na terenie Kleszczel działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
Na terenie Kleszczel działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
* [[Kościół katolicki w Polsce|Kościół rzymskokatolicki]]
* [[Kościół katolicki w Polsce|Kościół rzymskokatolicki]]:
** [[Parafia św. Zygmunta w Kleszczelach|Parafia św. Zygmunta]]
** [[Parafia św. Zygmunta w Kleszczelach|parafia św. Zygmunta]]
* [[Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny]]
* [[Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny]]:
** [[Parafia Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Kleszczelach|Parafia Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy]]
** [[Parafia Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Kleszczelach|parafia Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy]]
* [[Kościół Chrześcijan Baptystów w RP|Kościół Chrześcijan Baptystów]]
* [[Kościół Chrześcijan Baptystów w RP|Kościół Chrześcijan Baptystów]]:
** [[Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów w Kleszczelach|Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów]]
** [[Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów w Kleszczelach|zbór w Kleszczelach]]
* [[Świadkowie Jehowy]]
* [[Świadkowie Jehowy]]:
** zbór Kleszczele ([[Sala królestwa|Sala Królestwa]] ul. Sosnowa 7)<ref>{{jw|data dostępu=2018-10-20}}</ref>
** [[Zbór#Zbór u Świadków Jehowy|zbór]] i [[Sala Królestwa]]<ref>Dane według [https://apps.jw.org/P_CONGSHARE?g=48101C75-087C-480F-BE68-6ADA21BBAC5B wyszukiwarki zborów] na oficjalnej stronie Świadków Jehowy (www.jw.org), dostęp z 2 stycznia 2015.</ref>


== Inne ==
== Inne ==
W miejscowości działało ''[[Państwowe Gospodarstwo Rolne]] Kleszczele''<ref>{{Dziennik Ustaw|1992|61|307}}</ref>. W 1993 po przekształceniu jako ''Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa Kleszczele''<ref>{{Dziennik Ustaw|1993|31|142}}</ref>. Po [[prywatyzacja|prywatyzacji]] jako gospodarstwo indywidualne ''Zenon Żwirowski''<ref>{{Dziennik Ustaw|1994|83|383}}</ref>.
W miejscowości działało ''[[Państwowe gospodarstwo rolne|Państwowe Gospodarstwo Rolne]] Kleszczele''<ref>{{Dziennik Ustaw|1992|61|307}}.</ref>. W 1993 po przekształceniu jako ''Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa Kleszczele''<ref>{{Dziennik Ustaw|1993|31|142}}.</ref>. Po [[prywatyzacja|prywatyzacji]] jako gospodarstwo indywidualne ''Zenon Żwirowski''<ref>{{Dziennik Ustaw|1994|83|383}}.</ref>.


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
* [[Starostwo kleszczelowskie]]
* [[Starostwo kleszczelowskie]]


== Przypisy ==
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}


Linia 141: Linia 140:
{{Powiat bielski podlaski (dawny)}}
{{Powiat bielski podlaski (dawny)}}
{{Powiat hajnowski}}
{{Powiat hajnowski}}
{{Gmina Kleszczele}}

{{Kontrola autorytatywna}}


[[Kategoria:Kleszczele| ]]
[[Kategoria:Kleszczele| ]]
[[Kategoria:Miasta królewskie I Rzeczypospolitej (województwo podlaskie)]]
[[Kategoria:Miasta królewskie I Rzeczypospolitej (województwo podlaskie)]]
[[Kategoria:Miasta lokowane przez Zygmunta I Starego‎]]
[[Kategoria:Miasta lokowane przez Zygmunta I Starego]]
[[Kategoria:Miasta polskie lokowane na prawie chełmińskim]]
[[Kategoria:Miasta polskie lokowane na prawie chełmińskim]]
[[Kategoria:Miasta w Polsce lokowane w XVI wieku]]
[[Kategoria:Miasta w województwie podlaskim]]
[[Kategoria:Miasta w województwie podlaskim]]
[[Kategoria:Starostwo kleszczelowskie]]
[[Kategoria:Starostwo kleszczelowskie]]

Wersja z 17:11, 8 maj 2024

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Kleszczele
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

hajnowski

Gmina

Kleszczele

Data założenia

XV wiek

Prawa miejskie

1523–1950, 1993

Burmistrz

Mirosław Markiewicz

Powierzchnia

46,71 km²

Populacja (01.01.2018)
• liczba ludności
• gęstość


1297[1]
28 os./km²

Strefa numeracyjna

+ 48 (85)

Kod pocztowy

17-250

Tablice rejestracyjne

BHA

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kleszczele”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Kleszczele”
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego
Mapa konturowa powiatu hajnowskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Kleszczele”
Położenie na mapie gminy Kleszczele
Mapa konturowa gminy Kleszczele, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Kleszczele”
Ziemia52°34′27″N 23°19′33″E/52,574167 23,325833
TERC (TERYT)

2005074

SIMC

0031727

Urząd miejski
ul. 1 Maja 4,
17-250 Kleszczele
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Kleszczele (biał. Кляшчэлi, Klaszczeli[potrzebny przypis]) – miasto w Polsce w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, nad rzeką Nurzec, położone przy granicy z Białorusią. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kleszczele. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego.

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 66 oraz dwie drogi wojewódzkie: 685 i 693. Poprzez połączenia drogowe Kleszczele skomunikowane są z Białymstokiem, Hajnówką i Siemiatyczami, a poprzez linię kolejową (istnieje tu stacja kolejowa) z Białymstokiem i Brześciem.

Historia

Pomnik króla Zygmunta I Starego

Kleszczele założono z rozkazu króla Zygmunta I Starego przez kanclerza i wojewodę wileńskiego Mikołaja Radziwiłła. Było miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[2], w starostwie kleszczelowskim w ziemi bielskiej województwa podlaskiego w 1795 roku[3].

Kalendarium

  • 1506 – pierwsze prawo lokacyjne
  • 1525 – lokacja miasta królewskiego na prawie chełmińskim[4]
  • 1544 – zbudowano kościół uposażony przez królową Bonę
  • 1560 – pierwsza wzmianka o parafialnych prawosławnych cerkwiach św. Mikołaja i św. Jerzego; obydwie prawdopodobnie istniały już w momencie nadania Kleszczelom praw miejskich[5]
  • 1566 – miasto liczy 385 domów i zamieszkuje około 2310 osób
  • 1581 – Królowa Anna pozwoliła mieszczanom wybudować na rynku ratusz z szynkiem, wagą i postrzygalnią. W drugim przywileju nadała pieczęć i herb – baranek z chorągiewką i łacińskim napisem: Sygillum Civitatis Kleszczeleeviensis.
  • 1631 – ratusz w Kleszczelach spłonął
  • 1633 – cerkwie w Kleszczelach de facto przyjęły unię, siłą odebrane prawosławnym przez unickich duchownych przy pomocy starosty[6]
  • 1648 - pod miastem zwołano podlaskie pospolite ruszenie[7]
  • 1659 – w czasie wojny z Carstwem Rosyjskim miasto zniszczone przez wojska rosyjskie
  • lata 70. XVII wieku – po wojnach miasto zamieszkuje tylko około 200 osób
  • 1777 – odbudowane miasto spłonęło w wyniku wielkiego pożaru po którym zostało tylko 13 domów.
  • 1795 – miasto znalazło się pod administracją zaboru pruskiego
  • 1807 – miasto znalazło się pod administracją zaboru rosyjskiego w powiecie bielskim obwodu białostockiego
  • 1839 – synod połocki: parafie unickie w Kleszczelach zostają włączone do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego
  • 1843 – 1915 likwidacja obwodu białostockiego i włączenie miasta do powiatu bielskiego w guberni grodzieńskiej
  • 1915 – miasto pod okupacją niemiecką (w wyniku działań wojennych)
  • 1919 – w granicach II Rzeczypospolitej, powiat bielski w województwie białostockim
  • 1925 – Powstała Ochotnicza Straż Pożarna w Kleszczelach
  • 1939 – we wrześniu początkowo okupacja niemiecka po czym przekazanie miasta ZSRR
  • 1939–1941 – w składzie Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, rejon kleszczelowski w obwodzie brzeskim
  • 1941–1944 – okupacja niemiecka (czerwiec 1941 – lipiec 1944), powiat bielski w okręgu białostockim
  • jesień 1941 Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2000 osób[8].
  • 6 listopada 1942 – ostateczna likwidacja getta, Żydzi zostali przewiezieni do getta w Białymstoku, a stamtąd do obozu zagłady Treblinka II[8].
  • 20 lipca 1944 roku Kleszczele zostały zajęte przez oddziały 65 Armii 1 Frontu Białoruskiego pod dowództwem gen. Pawła Batowa.
  • 23 lipca 1944 miasto zostało zajęte przez niemiecką 4 i 8 kompanię czołgów 5 ppanc SS Wiking, gdzie na moście doszło do spotkania dowódcy I/5 ppanc hauptsturmfuhrer Saumenichta z dowódcą 4 Dywizji Pancernej generałem Clemensem Betzelem.
  • 1944 – w granicach Polski, powiat bielski w województwie białostockim
  • 1948 – powołano do życia Kasę Spółdzielczą przemianowaną w późniejszych latach na Bank Spółdzielczy.
  • 1948 – powstało Koło Łowieckie „Cietrzew” w Kleszczelach
  • W latach 1948–1950 stacjonował tu sztab 19 batalionu Ochrony Pogranicza.
  • 1950 – utrata praw miejskich
  • 1956 – powstał Państwowy Ośrodek Maszynowy, Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, Spółdzielnia Kółek Rolniczych, Spółdzielnia Chemiczna „Betesca”
  • 1983 – Powstało Państwowe Gospodarstwo Rolne
  • 1 października 1993 – odzyskanie praw miejskich
  • 1997 – Pierwsze Dni Kleszczel
  • 1999 – odsłonięcie pomnika króla Zygmunta I Starego
  • 14 września 2002 – uroczyste otwarcie zbiornika wodnego w Repczycach
  • 2004 – nad miastem przechodzi huragan niszcząc kilka ulic

Demografia

W 1878 roku Kleszczele liczyły 1750 mieszkańców, z których 807 było wyznania prawosławnego, 518 katolickiego, 435 mojżeszowego[9].

Według spisu ludności z 30 września 1921 roku w Kleszczelach mieszkało 1452 osób w 321 domach, 911 podało narodowość polską, 349 – białoruską, 147 – żydowską, 45 – rosyjską[10]. 621 osób było wyznania mojżeszowego, 567 wyznania prawosławnego, 263 wyznania rzymskokatolickiego i 1 bezwyznaniowiec[10].

Według danych z 1 stycznia 2018 miasto zamieszkiwało 1297 mieszkańców[1].

  • Piramida wieku mieszkańców Kleszczel w 2014 roku[11].

Zabytki

Zabytkowy budynek dworca w Kleszczelach

Zabytki nieistniejące:

  • Stara Synagoga (spłonęła w 1881, obecnie nie istnieje)
  • synagoga (rozebrana w 1941 r., obecnie nie istnieje)

Sport

W mieście działa klub piłki nożnej, Orzeł Kleszczele, grający w A klasie.

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół pw. św. Zygmunta Burgundzkiego

Na terenie Kleszczel działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

Inne

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne Kleszczele[13]. W 1993 po przekształceniu jako Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa Kleszczele[14]. Po prywatyzacji jako gospodarstwo indywidualne Zenon Żwirowski[15].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018 roku
  2. ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
  3. ↑ Karol de Perthées, Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795.
  4. ↑ Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich w XVI–XVIII w., w: Maria Kwapień; Józef Maroszek; Andrzej Wyrobisz, Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV–XVIII w.), Wrocław 1976, s. 95.
  5. ↑ Ł. Bartoszuk, Historia parafii Zaśnięcia Matki Bożej w Kleszczelach, [w:] Kalendarz Prawosławny 2012, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, s. 227-229.
  6. ↑ A. Mironowicz: Podlaskie ośrodki i organizacje prawosławne w XVI i XVII wieku. Białystok: Archidiecezja Prawosławna Białostocko-Gdańska i Uniwersytet Warszawski Filia w Białymstoku, 1991, s. 253.
  7. ↑ Karol Łopatecki, Karol Łopatecki, Organizacja, prawo i dyscyplina w polskim i litewskim pospolitym ruszeniu (do połowy XVII wieku), Białystok 2013 [online] [dostęp 2019-06-03] (ang.).
  8. ↑ a b Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 908.
  9. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880-1914, tom IV, cz. 1, s. 135.
  10. ↑ a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5, Województwo białostockie, 1924, s. 19.
  11. ↑ Kleszczele w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  12. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-20].
  13. ↑ Dz.U. z 1992 r. nr 61, poz. 307.
  14. ↑ Dz.U. z 1993 r. nr 31, poz. 142.
  15. ↑ Dz.U. z 1994 r. nr 83, poz. 383.

Linki zewnętrzne

Miasta województwa podlaskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Powiat bielski (1795–1940 i 1945–75) (► Zabory; ► II RP)
Przynależność wojewódzka
Miasta
(1795–75)
Miasteczka
(1795–1934)
Gminy wiejskie
(1861–1954 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Legenda
  • de facto skasowane w 1941, de jure w 1950
Powiat hajnowski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Gmina Kleszczele
Miasto
Część miasta
  • Klebanka
Wsie
Części wsi
  • Dębniki
  • Koło Konotopu
  • Kolonia Gruzka
  • Na Byczkowej Górce
  • Na Zagruszce
  • Nowiny
  • Polakowa Kolonia
  • Rudawka
  • Suchowolszczyzna
  • Za Bagnem
  • Za Maściowszczyzną
  • Za Osmolaną
Przysiółki wsi
Kolonie

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kleszczele&oldid=73734090”