Naar inhoud springen

schoen

Uit WikiWoordenboek

Een veterschoen

Nederlands

Uitspraak

Geluid: schoen (hulp, bestand)
IPA: /sxun/

Woordafbreking

schoen

Woordherkomst en -opbouw

In de betekenis van ‘voetbekleedsel’ voor het eerst aangetroffen in 1240.^[1]
erfwoord: Middelnederlands scoen. Eigenlijk de meervoudsvorm van de oorspronkelijke vormen scoe / schoe (nominatief scoech) die gaandeweg werd geherinterpreteerd als een enkelvoud. Ontwikkeld uit Oergermaans *skōha-. Misschien een afleiding met ablaut van het sterke ww. *skehan- ‘zich snel bewegen’, waarvoor zie schielijk en geschieden.^[2]^[3] Evenals Nederduits Schoh, Duits Schuh en Fries skoech.

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	schoen	schoenen
verkleinwoord	schoentje	schoentjes

Zelfstandig naamwoord

de schoen m

(schoeisel) bekleedsel om de voet warm te houden en te beschermen
- met sinterklaas mogen de kinderen in het weekend hun schoen bij de schoorsteen zetten
▸ Slechts vier mensen, waaronder ik, hadden microspikes voor onder hun schoenen.^[4]
iets dat min of meer op een schoen lijkt bijv. een remschoen

Hyponiemen

Afgeleide begrippen

Verwante begrippen

hak, veter, zool, klittenband, laars, slof, spitzen

Uitdrukkingen en gezegden

Spreekwoorden

De moed (ook: Het hart) zinkt in de schoenen

Gezegd over iets dat wanhopig maakt en waardoor men de moed verliest

∗ Ik reageerde niet, hoewel de moed me opnieuw in de schoenen zonk.^[5]

De stoute schoenen aantrekken

Iets gewaagds of iets waar tegenop wordt gezien toch doen

Ergens met lood in de schoenen naar toe gaan

Ergens verschrikkelijk tegen opzien

Iets in andermans schoenen schuiven

De schuld aan een ander (laten) geven

Men moet geen oude schoenen wegwerpen voordat men nieuwe heeft

Je moet niet iets afdanken zonder dat er een alternatief voor is

Naast je schoenen lopen

Overdreven trots zijn op iets

Niet erg vast in de schoenen staan

Zich gemakkelijk laten ompraten

Niet graag in iemands schoenen staan

Gezegd over iemand anders die zich in een moeilijke of onprettige situatie bevindt

Op een schoen en een slof aankomen

Niets hebben en toch ergens komen

Over de hoge schoenen lopen

Te ver gaan of niet realistisch zijn

Weten waar de schoen wringt

De oorzaak van de problemen weten

∗ Er was altijd iets mis als ze het over politieke onderwerpen moesten heb ben en hij begreep nooit waar de schoen wrong.^[6]

Wie de schoen past, trekke hem aan

Als je je aangesproken voelt moet je er maar wat mee doen, ofwel: zonder dat iemand bij naam wordt genoemd toch weten dat diegene wordt bedoeld

Daar vallen de schoenen van uit

Dat is volkomen absurd

Vertalingen

1. voetbekleedsel

Afrikaans: skoen ^(af)
Albanees: këpucë ^(sq)
Ambonees Maleis: kasut, sepatu
Arabisch: حذاء ^(ar) m
Armeens: կոշիկ ^(hy) (košik)
Baskisch: oinetako ^(eu), zapata ^(eu)
Bengaals: জুতা ^(bn)
Bretons: botoù-lêr ^(br) mv, botez ^(br)
Bulgaars: обувка ^(bg) v, чепик ^(bg) m
Catalaans: calçat ^(ca) m, sabata ^(ca)
Chinees: 鞋子 ^(zh), 鞋 ^(zh)
Deens: sko ^(da)
Duits: Schuh ^(de) m
Engels: shoe ^(en)
Esperanto: ŝuo ^(eo)
Estisch: king ^(et)
Ewe: afɔkpa ^(ee)
Faeröers: skógvur ^(fo)
Fins: kenkä ^(fi)
Frans: chaussure ^(fr) v, soulier ^(fr) m
Fries: skoech ^(fy)
Galicisch: zapato ^(gl)
Grieks: παπούτσι ^(el) o, υπόδημα ^(el) o, παπούτσι ^(el) o (papoútsi)
Hebreeuws: נעל ^(he)
Hindi: जूता ^(hi) m
Hongaars: cipő ^(hu)
Iers: bróg ^(ga) v
IJslands: skór ^(is) m
Indonesisch: sepatu ^(id)
Italiaans: scarpa ^(it) v, calzatura ^(it) v
Japans: 靴 ^(ja) (くつ, kutsu), シューズ ^(ja) (shūzu)
Jiddisch: שוך ^(yi) m (shukh)
Kantonees: 鞋 ^(yue) haai4
Koerdisch: پێڵاو ^(ku), pêlav ^(ku) v, sol ^(ku)
Koptisch: ⲧⲟⲟⲩⲉ

Krim-Tataars: ayaqap
Kroatisch: cipela ^(hr) v, postola ^(hr) v
Latijn: calceus ^(la) m
Lets: kurpes ^(lv) v, kurpe ^(lv) enk
Macedonisch: чевел ^(mk) m, чевли ^(mk) mv, кондура ^(mk) v, кондури ^(mk) mv
Maltees: żarbuna ^(mt) v, zarbun ^(mt)
Mongools: шаахай ^(mn) (šaahay)
Noord-Tiwa: kə̀obénemą ^(twf)
Nedersaksisch: schoen ^(nds)
Noors: sko ^(no) m
Nynorsk: sko ⁽ⁿⁿ⁾ m
Occitaans: chaussier ^(oc)
Oekraïens: черевик ^(uk)
Papiaments: sapata
Pools: but ^(pl) m
Portugees: calçado ^(pt) m, sapato ^(pt) m
Roemeens: pantof ^(ro) m
Romani: papuka
Russisch: туфля ^(ru) v, полуботинок ^(ru) m, башмак ^(ru) m, обувь ^(ru) v
Schots-Gaelisch: bròg ^(gd) v
Servisch: обућа ^(sr) v, ципела ^(sr) v, патика ^(sr) v
Siciliaans: scarpa ^(scn) v
Siraya: tatapil, tatapin
Sloveens: čevelj ^(sl) m
Slowaaks: topánka ^(sk) v, topanka ^(sk)
Spaans: zapato ^(es) m, calzado ^(es)
Swahili: kiatu ^(sw)
Telugu: చెప్పు ^(te) (cheppu)
Tsjechisch: bota ^(cs) v
Turks: kundura ^(tr), ayakkabı ^(tr)
Waals: solé ^(wa)
Welsh: esgid ^(cy), esgidiau ^(cy) mv
Xhosa: isihlangu 7
Zweeds: sko ^(sv) g

Gangbaarheid

Het woord schoen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "schoen" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.^[7]

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Verwijzingen

↑ "schoen" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑ schoen op website: Etymologiebank.nl
↑
Kroonen
, Guus, Etymological Dictionary of Proto-Germanic, Leiden: Brill, 2013; blz. 446
↑
Tim Voors
“Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada”, eBook: Mat-Zet bv, Soest (2018), Fontaine Uitgevers
↑
Danielle Teller (vert. Marja Borg)
“Er was eens iets anders”, Ambo/Anthos uitgevers , ISBN 9789026346477
↑
Jan Guillou (vert. Bart Kraamer)
“Tussen rood en zwart” (2014), Uitgeverij Prometheus , ISBN 9789044625691
↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

Nedersaksisch

Zelfstandig naamwoord

schoen

(schoeisel) schoen; bekleedsel om de voet warm te houden en te beschermen

Veluws

Zelfstandig naamwoord

schoen

(schoeisel) schoen; bekleedsel om de voet warm te houden en te beschermen

Overgenomen van "https://nl.wiktionary.org/w/index.php?title=schoen&oldid=4989777"