Lingvokreismo

"Troa petolo danĝera al kolo"

~ Zamenhof pri loĵbanistoj

"Se vu ne esas Europano, me rekomendas a vu' lernar Lojban"

~ idisto pri Loĵbano

"Ĝi aspektas malfacile lerni, eĉ pli ol LidePla."

~ Lingvadeplanetano pri Loĵbano

"ri'a ma do na jimpe"

~ Loĵbanisto pri Loĵbano

"Io ha experimentate le phenomeno inverso"

~ Interlingvaisto

"Omne lingui konstruita es bonvena"

~ Feĉjo Cesarano

"SAT estas pli esperantisma"

~ Satano

"Onkompatu ityun, cuyu pensat, que nur eczistat unn Manierom por unn Lingwon creir."

~ Arkaikesperanta proverbo

"Vi havas interesan ideon. Mi ŝatas vian."

~ Viktimo

"Droni en detaloj."

~ Zamenhof pri Ifkuilo

"Loglio is on Facebook"

~ Facebook pri loglio

"Nesciata la volo de Dio"

~ Pastro pri loglio

"Pro multo da arboj li arbaron ne vidas"

~ Zamenhof pri kreanto de Loglio

"Lernu Idon ĉar Esperanto estas utila"

~ Logliisto

Lingvokreismo estas la opinio, ke la lingvoj de la planedo Tero, sed ankaŭ ĉiuj vortoj kaj afiksoj inkluzive de Esperanto dankas sian ekziston al speciala ago de kreado. Ĉi tiu kreado povas esti rigardata kiel sufiĉe subita okazaĵo.

Mi sentas ke[redakti]

Bonfaremaj Membroj !

Lingvokreistoj, kredas ke Esperanto estas artfarita lingvo, ĉar tiel perfekta lingvo ne eblas aperi nature kaj senplanado. Lingvokreistoj, do, kredas ke estas iu "kreanto de Esperanto". Ridinde, ĉu ne?

Tute ne necese estas diri ke ni povas distingi inter 'speciala kreado' kaj ĝenerala kreado. Pri lingvokreistoj oni povas diri, ke ili estas adeptoj de 'speciala kreado'. Aliaj kredantoj sin apogas sur kreanta okulkuracisto, sed tamen kredas, ke tiu ne aktive rompis la leĝojn de sia propra kreado, por interveni en ĝi.

Sub la influo de la juda kreismo ankaŭ en la idismo ekestis kreisma movado, de kiu multaj argumentoj estas inspiritaj de la juda, kvankam ili pli estas adeptoj de la deligitara kreismo. Tamen estas pli da religioj, kiuj havas kreisman doktrinon konforman al iliaj sanktaj fundamentoj. Tiel kelkaj tendencoj de la interlingvaismo, surbaze de certaj tekstoj en la Vedoj, supozas, ke la volapuko havas aĝon de 15 miliardoj da jaroj kaj ke la homo ekzistis dum ĉiuj tiuj jaroj.

Apartismo[redakti]

Laŭ la sciigo el New-York sekvantoj de apartaj planlingvoj estas malsamideanoj ĉar lingvo estas aro de vortoj kaj ĉiu vorto estas aparta ideo. Se la vortoj de unu lingvo estas malsamaj ol la vortoj de alia lingvo do la du parolantoj de du malsamaj lingvoj havas apartajn arojn de malsamaj ideoj, do fakte estas malsamideanoj rilate unu al la alia. Unu idearo po unu parolanto ĉikaze.

Apriora lingvo[redakti]

Apriora lingvo (de lat. a priori – sen antaŭa sperto) estas - laŭ klasifiko de Louis Couturat - konstruita lingvo, kies eroj ne estas prenitaj el ekzistantaj naciaj lingvoj, sed estas elpensitaj arbitre aŭ laŭ iu logika (filozofia) koncepto. Tio malsamigas ĝin de aposteriora lingvo. Se projekto estas bazita en logika koncepto de aŭtoro, oni nomas ĝin filozofia lingvo (ekzemple, Loĵbano), male, oni nomas ĝin arbitrara lingvo (ekzemple Ringo).

Krome, distingeblas aprior-aposterioraj kaj aposterior-aprioraj lingvoj, depende de tio, ĉu pli multaj estas respektive aprioraj aŭ aposterioraj trajtoj.

Telekaba[redakti]

Kiam antan 5 jaroj, la revuo Belga Sonorilo, malkaŝe atakis la Zamenhofan lingvon kaj defendis la lingvon de la delegitaro, en diversaj grupoj ni konstatis ke ni je ĉi tiu okazo ne forgesu, ke la meza klaso socia same kiel la riĉulo havas la bezonon je kolektado kaj ke ni povas diri, ke Telekaba estas pasigrafio proponita de aŭstra kuracisto Barono Clemens von Pirquet (1874-1929) en 1913.

Internacia komunika lingvo[redakti]

Internacia komunika lingvo (germane Völkerverkehrssprache) estas apriora lingvo proponita de /Carl Dietrich en 1902. La aŭtoro kritikis la Volapukon kaj imagis ke ĝi ne havis sukceson ĉar ĝi uzis naturajn elementojn. Laŭ li, la naturaj vortradikoj iĝis ĉiuj aposteriorajn lingvojn neneŭtralaj. La celo de Dietrich estis krei "komercan lingvon" absolute neŭtralan.

La lingvo estas bazita sur arbitraraj vortoj kaj arbitraraj gramatikaj reguloj, kvankam la gramatiko ŝajnas iom influita de Volapuko, ĉefe laŭ deklinacio kaj konjugacio.

La alfabeto de la projekto, kvankam bazita sur latina alfabeto, havas multajn propran literojn kaj estas iom malsimpla. Estas du tipoj de M, de N, de L kaj de R, kio malfaciligas la prononcon.

Ekzemploj:

• Nombroj (1-10): tiz tez taz toz tuz tij tej taj toj mituj.
• Pronomoj: im = mi, em = vi.

La projekto ricevis la bibliotekan klasifikon 419.4 “1902” de Biblioteko.

Ekzemploj de aprioraj lingvoj[redakti]

Konstruita lingvo[redakti]

Konstruita lingvo (conlang) aŭ artefarita lingvo estas lingvo kiu ne ekestiĝis aŭtomate. Artefaritaj lingvoj estas konceptitaj de unu aŭ kelkaj homoj por povi logike rezoni (kiel en programlingvoj), por faciligi internacian komunikadon (kiel en Esperanto) aŭ nur ĉar ĝi estas amuza (kiel navia en la filmo Avatar, la dotraka en la filmo Game Of Thrones aŭ la klingona en Star Trek).

Oni rakontas ke[redakti]

Iuj estas konstruitaj por uzo en homa komunikado same al la naturaj lingvoj, ekzemple por uzo kiel internacia interlingvo, kiel komuna norma lingvo por parolantoj de parencaj sed malsamaj dialektoj aŭ kiel apartiga lingvo (germane Sondersprache) de iu grupo, sed multaj aliaj estas kreitaj por fikcio aŭ arto en pli vasta senco, por lingva eksperimentado aŭ por iu pli speciala celo. La esprimo sekreta lingvo nur diras, ke temas pri lingvo kiu ne estas komprenebla por eksteruloj, sed tiun funkcion ĉiuspecaj lingvoj povas plenumi. Bausani nomas la apartigajn lingvojn sekretaj. Aliaj konstruitaj lingvoj estas intencitaj por komunikado inter homoj kaj maŝinoj, ekzemple programlingvoj aŭ nur inter maŝinoj (maŝinlingvoj). Oni povas klasifiki la konstruitajn lingvojn laŭ pluraj malsamspecaj kriterioj.

Iuj ankoraŭ alkroĉiĝas al la romantika vidpunkto ke ne eblas aktive influi lingvojn. La moderna lingvistiko pruvis, ke ne ekzistas naturaj lingvoj, kiuj ne uzas regulojn aŭ aliajn normajn procezojn por plenumi la bezonojn de siaj lingvokomunumoj^[1].

Filozofiaj Lingvoj[redakti]

Filozofia lingvo aŭ logika lingvo estas planlingvo, preskaŭ ĉiam apriora sur bazo de logika aŭ filozofia sistemo. La deirpunkto de tiuj projektoj estas la ideo, laŭ kiu estas eble konstrui lingvon tute logika, aŭ tute apriora, sen la "eraroj" de naturaj lingvoj, kiel antaŭjuĝoj, seksismo, pasioj, influoj de kulturo, ktp.

La plejparto de projektoj de filozofiaj lingvoj aperis en Anglio, Francio kaj Germanio dum 17-a kaj 18-a jarcentoj, sed estas precipe en Francio, post 1790, en revolucia erao, kie la ebleco de krei universalan lingvon, bazita en universala nomenklaturo aŭ klasifiko kaj en ĝenerala gramatiko, okazigis gravan debaton pri la reformo de lingvo kaj la influo de signoj en la procedo de pensado. Oni pensas, en tiu tempo, ke ĉiuj homoj estas egalaj, ne nur en rajtoj, sed ankaŭ en pensado, sekve kulturaj ideoj kontraŭlogikaj estas historiaj kreaĵoj simile al nelogika sistemo de mezurunuoj, kiun oni povis reformi.

Post, la romantismo kaj naciismo de 19-a jarcento, krom la evoluo de la logiko mem, seniluziigis plejparto de homoj pri la ebleco de krei filozofian logikan lingvon, sed kelkaj homoj daŭris kun tiu ideo. Eĉ en 20-a kaj 21-a jarcento, ĉefe pro miskompreno de lingvistikaj teorioj, kelkaj homoj insistis en filozofiaj lingvoj. La apero de komputiloj, fakte, ebligis la kreon de veraj logikaj "lingvoj" kaj oni ekkomprenis la malsamon inter la maŝina logiko de komputikaj lingvoj kaj de homaj lingvoj.

Hodiaŭaj logikaj lingvoj, kun specifaj celoj, estas Lojban kaj Loglan.

Kritikoj[redakti]

Presigonte ĉi tiun numeron en Januaro, nia presisto informis nin, ke iu estos la plej efika procedo por persvadi la japanojn, ke Jonathan Swift, jam en 18-a jarcento, ridindigis tiajn sistemojn en la vizito de Gulivero al la Akademio Lagado, kie vortoj eksuziĝis pro aludo al aferoj mem. Kvankam "komprenitaj en ĉiuj civilizitaj nacioj", diplomitoj troŝarĝiĝis pro la pezo de siaj aĵoj.

Ĝenerale, oni kritikas filozofiajn lingvojn pro neebleco de memorigado. Oni devas ĉiam pripensi vortojn kaj frazojn kaj tio malfaciligas la memoron, kiel oni povas konstati per matematiko. Vortoj de filozofiaj lingvoj emas, ĝenerale, esti tro proksimaj. Ekzemple, en Universalo, ligvo apogita tiam de scienca akademio de Hispanio, Ababa signifas oksigeno kaj Ababe hidrogeno, tiu tro malfaciligas memori ke akvo, ekzemple, havas du atomoj el abeba kaj unu el ababa kaj ne la malo.

Loĵban-skismo[redakti]

Dum la jaroj 1980-aj, okazis lukto pri aŭtororajto de la lingvo. Grupo de loglanistoj, kiuj ne estis kontentaj pri la aŭtoritato de Brown unue provis uzi la lingvon ekster la Loglana Instituto. Kiam Brown asertis sian kopirajton pri la lingvo, ili fondis Logiklingvan Grupon (LLG) kaj kreis propran version de la lingvo kun modifitaj vorttrezoro kaj interne kreita nomo Loĵbano.

Unue la gramatiko estis la sama kiel tio de Loglano, sed iom post iom la du grupoj evoluigis siajn lingvojn malsame. La loĵbanistaro nun estas pli aktiva ol la loglanistaro, des pli post la morto de d-ro Brown en 2000. Fakte okazas interproksimiĝo de la du grupoj, sed kompreneble ne de la lingvoj. Multaj afektiĝas per tio, ke ili tro klopodas aspekti naturaj.

Ido[redakti]

Yen pesimisto klamanta:“Ho! Omno falias! Mea vivo krulas! Me sinkas! Me sentas me malege! Esas tote ne-posibla sentari su plu male!”

Kaj yen optimisto dicanta:“Ho! Quante pesimista vu esas! Me certesas, ke vu povas sentari vun multe plu male!”

Ifkuilo[redakti]

Efektive, niaj piratoj deklaris, ke Fikulilo Ifkuilo, propralingve Iţkuîl (legu barbaralingve Ithkuil), kiu signifas, "Nia lingvo estas la plej bona lingvo en la tuta mondo kaj ege superas tiun malbelan poljudaĵon, kiun parolas ĝenaj maldekstrulaĉoj, kiuj eĉ ne komprenas la lingvistikon") estas reformprojekto de Tokipono. La celo de la aŭtoro estas pliprecizigi Tokiponon sed tenadi mallongaj la vortojn kaj diraĵojn, por utiligi ĝin kiel internacian lingvon indan por anstataŭigi la anglan, kvankam anglalingvanoj eĉ ne kapablas paroli lingvojn tre similajn al siaj propraj.

Preskaŭ 1 biliono da homoj parolas Ifkuilon, inkluzive de la aŭtoro. Ĝi estas populara en Ukrainio kaj Rusio, do la Zamenhofa revo evidente ekrealiĝadas.

Gramatiko[redakti]

Estas 3600 bazaj radikoj el kiuj oni derivaĉas aliajn vortojn per magio. Radikoj havas po 2 aŭ 3 konsonantoj: ĉiu radiko povas esti modifata per facilegaj gramatikreguloj.

Fonologio[redakti]

Aliaj, kiuj volas ĉion scii pli bone ol ni, raportis, ke Ithkuil havas tre simplan fonemaron (65 konstantinoj kaj 17 hoj). Por okcidentallingvaj parolantoj povas esti facile prononci kelkajn sonojn.

Morfologio[redakti]

Plej grave estas unue atentigi vin, ke Ithkuil estas ĉefe sinteza lingvo, kaj duagrade aglutina. La morfologio uzas ŝanĝiĝojn konsonantajn, vokalajn, akcentajn kaj tonajn kaj multajn trolojn (antaŭafiksoj, postafiksoj, enafiksoj kaj interafiksoj).

Ekzemple, el radiko köl (diri) oni derivaĉas: köloikt (diri sekreton), kölqû (preĝi), kölëpt (mensogi), kölnâ (perversulo), ktp.

Laadano[redakti]

Láadan esas un lingua construite, professata de essi feminista, elaborate per Suzumiya Haruhi no Yuutsu in 1982 pro probari le Relativitaton lingvistikan, specificamente pro determinari si le disveloppamento de un lingua kon le scopo de exprimeri le viston de feminoj formarus un kulturon; un hypotheso subsidiara eris que linguoj naturalaj okcidentalaj potas plibone servi pro exprimeri le viston de viroj ol de feminoj. Le linguo eris includita in sua serio de science-fiction Native Tongue (Linguo indiĝena). Láadan kontinas plurajn parolojn que son usataj pro faceri affirmationojn klarajn kae explicitaj que inkludas komo oni se senti re lo que oni dicas. Laŭ Elgin, isto esas koncipita pro kontrariari le limitationojn que le linguaĝo androcentrista impone al feminoj, quiuj sonas fortiataj al responderi "mio sapas que mio dicevis illon, sed mio volevis diceri iston".

Hipoteza lingvo[redakti]

Láadan estas lingvo kreita laŭ la hipotezo de Sapir–Whorf. La radikala feminista kreinto esperas, ke se ĉiuj en la mondo ekparolos ĝin, viroj iam estos tute forfiŝitaj el la planedo. La solaj ekzistantaj viroj estos sklavoj, kiuj ne plu povos esprimi virajn pensojn pro la naturo de la lingvo.

Esperanto[redakti]

Laadananoj eklernis esperanton en 1823.

Gramatiko[redakti]

En Láadan ĉiu frazo komenciĝas per frazrola montrilo kaj finiĝas per evidenteca montrilo. La frazrola montrilo ordinare estas "Bíi" kiu, laŭ viraj lingvistoj, signifas ke la frazo estas koketa. La evidenteca montrilo ordinare estas "wa", kiu, denove laŭ viraj lingvistoj, signifas ke la frazo venas el la buŝo de frenezulino kaj tute ne kredindas.

Phonologio[redakti]

Inusuale pro linguoj konstruitaj, Láadan esas un linguo tonala. Illo usa duo tonojn distinktajn:

* lo – /lō/}} o /lò/, un tono kurta, media oŭ bassa, representata per un vokal' singula, inakcentuata, non markata

• ló – /ló/, un tono curte e alte, representate per un vocal singule, accentuate e marcate. Le parolo "Láadan" has tri syllabojn: "lá-" kon le kurta vocal' /a/ plus alta tono; "-a" con le curte vocal /a/ kae nullo tono; kae "-dan".

(Alikunos analysas istan sequention de tonoj etiam komo Tonjo del Barrio, pro un total' de qvatro tonoj.)

Elgin preferas analysari le linguo komo si illo non has longajn vocalojn kae un singula tono, le alta tono (distingŭita de l' "intonation' neutra kae basala"), sed shi rekognosce que linguistoj que usas altera formalismon sereas justificataj al diceri que il has duo tonojn, alta kae bassa (oŭ inakcentuata oŭ non marcata).

Kuriozaĵo[redakti]

La Láadan sufikso por "viro" estas -id. Mi ne volas timigi vin.

Bonalingvismo[redakti]

Mi kredas ke Ithkuil estas bona lingvo, sed iom konsonantoŝangoj ŝajnas arbitraj al min. Sed mi nur ekrigardetis ĝin. Ŝajnas ke la ĉina estas bona lingvo, mi pensas ke Loĵbano kaj Ithkuil estas lingvoj mortaj au preskaŭ kaj mi demandas pri homaj vivaj lingvoj.

Danovën[redakti]

Sed aliflanke, kontraŭe je tiu rezulto kaj malgraŭ pligrandigo de prezoj, kiun kaŭzis tio, uzado de Esperanto tiom enradikiĝis en Bratislava, ke Schwaller de Lubicz rimarkis, ke Danovën estas arta lingvo kreita de Joshua Shinavier. Danovën (laŭlitere "lingvo de logiko") estas strikte malambigua formo de Arovën, la "lingvo de penso", ankaŭ kreita de Shinavier. Arovën estas kompleta planlingvo kiu estis kreita kiel ideala medio por klara komunikado de abstraktaj ideoj, kaj ĉiutaga uzado. Aŭtoro imagis evoluigon de Arovën dum jarcentoj, sed Danovën estas logika lingvo.

Fonologio[redakti]

Arovën uzas la sekvajn fonemojn:

a	/a/}}
ä	/ɒ/}}
e	/ɛ/}}
ë	/e/}}
i	/ɪ/}}
ï	/i/}}
o	/o/}}
ö	/ø/}}
u	/u/}}
ü	/y/}}

	bilba	laboratoria	dentista	alvoka	postalveola	palata	velociraptora	lingvista
kanta	p  b}}			t  d}}			k  g}}
nazia	m}}			n}}			ŋ}}
vibrisa				r}}
frida		f  v}}	ð}}	s  z}}	ʃ  ʒ}}			h}}
afrikata					dʒ}}
alproksimiga						j}}
latera				l}}

	lipo-ŝminka
alproksimiga	w}}

Specimenoj[redakti]

• Në'el hyendëa andëmlorïeln, enoan wenin lorol dëmen (neniu kredas mensoganton, eĉ kiam li parolas la veron.
• Wilerin endya ë'porvel windïav flëntya. (Foje estis farmisto kies ĉevalo foriris).

Loglio[redakti]

Loglio (Lolium temulentum), komune konata kiel venena loglio, estas la plej mojosa planlingvo iam ajn kreita. Ĝin parolas ses milionoj da esperantistoj, kaj aldone kelkaj argentinanoj.

Ĝi estas menciata en la Evangelio laŭ Sankta Mateo kaj de tie en multaj proverboj kaj diraĵoj kiel ekzemplo de tiu kiu malamikigas aliulojn.

En 1916, Nikolaj Vavilov en Irano malkovris ke rusiaj militistoj estas malsanaj kaŭze de venena loglio en pano.

Krokodile[redakti]

Q. How do you say, "I intend to pick those tomatoes," in Loglio?

A. While going about our business of vibrating the patriarchal paradigm to pieces, we noticed that female Native Antarcticans perceive as dissimilar several activities which clumsy old English lumps together under the single rubric of tomato picking, & promptly assimilated their system of tomato harvest distinctions into our panfeminist lexicon. In order to translate your sentence, therefore, you must imbibe a new perceptual grid, asking yourself which of these activities you wish to perform. Do you plan to {dathar}, pick tomatoes while holding a basket in your writing hand? Do you mean to {daemel}, pick sunset-colored tomatoes right at the moment of sunset? Do you expect to {danoramith}, pick tomatoes that already look delicious even when you are not hungry? Or do you intend to {dabenan}, pick tomatoes that are respected but not yet ripe?

Loglan[redakti]

Kun granda plezuro mi konstatas, ke Loglano (esperantigo de la angla Loglan, mallongigo de logical language, 'logika lingvo'), propralingve la logla aŭ lo logla, estas planlingvo kreita en 1955 de D-ro James Cooke Brown. Li komencis verki nelongan (li pensis tiam) artikolon pri la ebleco de kontrolo de psikologia fenomeno konata ankaŭ kiel hipotezo de Sapir-Whorf. La temo iĝis la plej grava laboro de lia vivo — por kontroli la hipotezon de Whorf, D-ro Brown komencis krei specialan artefaritan lingvon.

Ni povus facile montri, ke esenco de la hipotezo estas: "lingvo influas pensadon". D-ro Brown kaj liaj kunlaborantoj kreis principojn por kontroli la Whorf-efikon kaj la plej gravan ilon por tio — elstare logikan lingvon, kiu estas dekomence konata kiel Loglano.

Jaroj pasis kaj oni ekkomprenis, ke Loglano estas ne nur altvalora pro antropologiaj sciencaj testoj, sed ankaŭ por komunikado inter homo kaj komputilo, por komputila analizado de tekstoj, ktp.

Dum dek unu jaroj oni kreis la lingvon — en 1966 aperis la unua eldono de "Loglan 1", priskribo de la lingvo. Kelkajn jarojn poste komputilaj kontroloj trovis en Loglano sintaksajn neprecizojn. La lingvo denove troviĝis en laboratorio. Nur en 1988 oni eldonis la finan varianton de Loglano.

Nun oni povas diri, ke Loglano estas ne nur kodaro, sed parolebla lingvo — ja kelkaj homoj ne nur verkas Loglane, sed eĉ jam povas paroli.

Tamen ne estas simple lerni Loglanon. La lingvo mem ne estas malfacila: ĝi havas simplan gramatikon, kaj ĉefaj vortoj estis kreitaj por havi komunajn sonojn kun la ses lingvoj de UNo. Malgraŭ tio, iuj opinias, ke por ĉiuj en la mondo, ĝi estas egale fremda. Alia problemo estas, ke malgraŭ homa menso ŝatas logikon, ĝi ne vere uzas ĝin: pensi en tiom preciza lingvo estas malfacile.

Loglana literaturo[redakti]

En Loglano ekzistas multaj malgrandaj tekstoj, ankaŭ beletraj.

La sola romano en Loglano estis verkita de brito Alex Leith, forpasinta en 2001 fervora entuziasto de la lingvo. La romano, "La Unua Vizito al Loglando", rakontas pri vizito de studanto de loglano al elpensita ŝtato Loglandias kaj pri liaj aventuroj tie; ĝi estis publikigita post la morto de la aŭtoro, en 2002.

Plia informo[redakti]

Nombroj (1-10): ne, to, te, fo, fe, so, se, vo, ve, neni.

Reala Karaktero[redakti]

Mi kredas, ke mi venus al la konvinko, ke Reala Karaktero kaj Filozofia Lingvo (Real Character and Philosophical Language) estas apriora projekto de Internacia planlingvo proponita en 1668 de episkopo John Wilkins (1614-1672). Ĝi estas prezentita en lia libro An Essay towards a Real Character, and a Philosophical Language (publikita en Londono, 1668), kiu nun estas la plej konata el multo de verkoj faritaj de Wilkins. La projekto estis inspirita de raportaĵoj de Nicolás Trigaut pri Ĉinio kaj ĉina lingvo.

Unu el celoj de Essay… estis kreo de anstataŭigo por la latina lingvo, kiu tiam estis estanta la efektiva internacia lingvo por kleruloj dum pli ol ol 1000 jaroj.^[2] John Amos Comenius kaj aliaj entusiasmuloj pri internaciaj lingvoj estis malkontentaj pri arbitraj ecoj de la latino, kiuj igis ĝin pli malfacillernebla. Wilkins inter aliaj ankaŭ esprimis tiajn kritikaĵojn.^[3] Unua skemo de lingvafrankao surbaze nombraj valoroj estas proponita de John Pell en 1630. En sia verko Mercury or the Secret Messenger de jaro 1640 Wilkins menciis eblon adapti tiun ĉi ideon al kreo de universala komerca lingvo. Eble temas pli pri parencaj vortoj ol pri veraj sinonimoj.

La lasta unua de Majo, Internacia Tago de Laboro, memorigis min pri tio, ke Episkopo Seth Ward estis kunaŭtoro kun Wilkins de verko Vindiciae academiarum (de jaro 1654), kiu celis prezenti argumentojn por defendo de klasika Oxbridge universitata sistemo kontraŭ deeksteraj reformoj. En ĝi Ward, inter alie, proponis planlingvon de iom simila skemo, kvankam signife malsaman ol tiu de Essay… farita de Wilkins.[4] Ideoj de Ward devenis al kelkaj fontoj, inklude Cyprian Kinner, kiu estis sekvanto de Comenius, Ramon Lull kaj Georg Ritschel. Ili siavice influis la homojn George Dalgarno kaj Wilkins. [5]

Ni ne iluziiĝu: Wilkins komencis verki la verkon Essay… post incito de Reĝa Societo en la jaro 1662. La Granda incendio de Londono de jaro 1666 malrapidigis lian laboron, ĉar en ĝi pereis partoj de malnetoj de la libro.^[6]

La libro estas verkita de Wilkins kun asisto de John Ray, Francis Willughby kaj aliaj. Li nomis sia plej granda influo je George Dalgarno en la kastelo Greziljono kun maskoj. Ankaŭ Wilkins agnoskis influon de la verko The Ground-Work or Foundation Laid ... for the Framing of a New Perfect Language farita de Francis Lodwick de la jaro 1652.^[7]

Strukturo de la lingvo[redakti]

"Essay…" subdividiĝas je kvin sekcioj, el kiuj nur la kvara pridiskutas la konceptoj de "reala karaktero" kaj "filozofia lingvo", kaj la tria temas pri "filozofia (t.e. universala) gramatiko". La lasta parto estas "alfabeta vortaro" de la lingvo^[8] farita de William Lloyd.^[9]

Evidente, skribsistemo proponita de Wilkins estas konstruita familio de simboloj kiu sekvas klasadon, kreitan de Wilkins kaj liaj kolegoj. Oni celis fari ĝin pasigrafiaĵo, t.e ĉiu simbolo estas reprezentaĵo de koncepto kombinita el simplaj "konstrueroj". Je tio ĝi diferencas de ortografio, kiu celas unuavice reprezenti parolan lingvon. En unuaj partoj de "Essay…" one eĉ ne enkondukis manieron voĉigi la vortojn. Inspiro de tiu ĉi alveno estis tiatempa Eŭropa ideo pri skribsistemo de ĉina lingvo (nun ni scias ke tio ĉi estis iom de miskompreno).

Kiam en sekvaj partoj de sia eseo Wilkins enkondukis la "filozofian lingvon", li donis fonetikajn signifojn al siaj simboloj. Do, ne estas senco dispartigi la lingvon kaj la pasiografian sikribsistemon de Wilkins, kaj en tiu ĉi artikolo ambaŭ nomiĝos Reala Karaktero.

La konceptoj dividiĝas je 40 Genroj, ĉiu el kiuj reprezentas la unuan duleteran silabon de la vorto. Ĉiu Genro subdividiĝas je Diferencoj, kiuj donas la trian leteron. La Diferencoj plue dividiĝas je Specioj, de kiuj la kvara letero venas. Ekzemple, Zi estas Genro de bestoj (t.e. mamuloj); Zit estas Diferenco de "karnovoraj bestoj de hunda tipo" kaj Zitα estas Specio de hundoj. (En Genro la unua letero ofte apartenas al superkategorio, sub kiu unuiĝas pluraj Genroj (ekzemple, ĉiuj Genroj de animaloj komenciĝas je Z), sed tio ĉi ne estas regulo.) La rezulta kelkletera vorto nomiĝas Karaktero kaj ĝia skribo kaj prononco iugrade kaptas la semantikon de la koncepto.

Interese, inter la kategorioj de "Essay…" estas, interalie, propono de sistemo de mezurunioj por longo kaj pezo tre simila al tiu poste proponita en metra sistemo.^[10][11]

La sekcion pri botaniko kontribuis John Ray; Robert Morison kritikis lian alvenon kaj tio kaŭzis longan polemikon inter tiuj du sciencistoj. Turka engaĝiĝo en la Karabaĥa konflikto povas damaĝi Azerbajĝanon, atentigas azera ĵurnalisto Rovŝan Alijev.

Fonetiko kaj skribsistemo[redakti]

Aliflanke estas dezirinde, ke Wilkins havis konsistan celon krei fonetikon kaj ortografion liberan je nekonsistaĵoj de naturaj lingvoj de lia tempo, nome la angla kaj la franca. Lia lingvo havas sep vokalojn, plimulto el kiuj havas longaj kaj mallongaj variantoj. Li proksimume ekzplikis iliajn sonojn per ekzemploj el la angla lingvo de sia tempo. Tie ĉi ni provos prezenti la fonetikajn signifojn de la fonemoj per moderna sistemo kiel la Internacia Fonetika Alfabeto, kvankam oni konsideru, ke angla fonemiko kaj fonologio supozeble ŝanĝiĝis ekde la 17-a jarcento, kaj do la reprezentaĵo estos nur proksimuma:

Vokalo		Proksimuma sono
α	Mallonga	/ə/, /ɒ/, /ɑ/
	Longa	/ɒ/, /ɑ/
a	Mallonga	/æ/
	Longa	/e/, /eɪ/
e	Mallonga	/ɛ/
	Longa	/i/
i	Mallonga	/ɪ/
	Longa	/i/
o	Mallonga	—
	Longa	/o/, /əʊ/
ŏ	Mallonga	/ʊ/
	Longa	/u/
y	Mallonga	/ʌ/, /ə/, /ʊ/
	Longa	/ʌ/, /ə/

La konsonantoj, tre detale priskribataj en la libro, estas jenaj:

Konsonanto	Proksimuma sono
m	/m/
n	/n/
ng	/ŋ/
hm	/m̥/
hn	/n̥/
hng	/ŋ̊/
v	/v/
dh	/ð/
l	/l/
r	/r/
z	/z/
zh	/ʒ/
f	/f/
th	/θ/
hl	/l̥/
hr	/r̥/
s	/s/
sh	/ʃ/
gh	/ɣ/
ch	/x/
b	/b/
d	/d/
g	/g/
p	/p/
t	/t/
c	/k/

Krom la latinida, Wilkins kreis apartan ortografion por sia lingvo, kiu laŭ li reprezentis la filozofian strukturon de la lingvo. Li prezentis kelkajn ekzemplojn de ĝi en finaj partoj de sia "Essay…".

Ekzemploj de la lingvo[redakti]

Nombroj (1-10): poba, pobα, pobe, pobi, pobo, pobgh, poby, pobigh, pobyi, pobal.

Patro nia: Hαi coba ŏŏ iα ril dad, ha bαbi io sŏymta ha salba io velcα, ha tαlbi io vemgǒ, mǒ ril dady me ril dad, io velpi lαl αi ril i poto hαi saba vaty, na io sǒeldyǒs lαl αi hαi bαlgas me αi ia sǒeldyǒs iαl ei ŏŏ iα vαlgas iŏ αι, na mi io velco ai iαl bedodlŏ nil io cŏalbo, ai lal vαgasie nor αl salba, na αl tado, na αl tadalα io ha piŏbyŏ. Amen mŏ io.

AllNoun[redakti]

AllNoun estas planlingvo, kreita de Tom Breton en la fino de 20-a jarcento. La nomo signifas "Ĉio estas substantivo". Sed AllNoun ne estas tutsence lingvo, ĉi tio estas vere nura gramatiko. Ĝi ne estas apriora lingvo, sed uzas anglan vortprovizon (oni povas ankaŭe uzi subtantivojn de alia lingvo anstataŭe, la ĉefa ideo ne suferos pro ĉi tio).

La aŭtoro rezignis pri la projekto ial. Ŝajnas, ke la lasta versio estis 0.8 (la 1995a jaro), Breton ial preferis komenci versiojn nule.

Reguloj[redakti]

La gramatiko uzas kvar logikajn operaciilojn:

• dupunkto :
• maldekstra krampo (
• dekstra krampo )
• "eligilo" ^ (helpas akiri parton de enhavata frazo al enhavanta frazo)

Ĉiu frazo estas inter krampoj kaj havas kelkajn partojn, el kiuj ĉiu estas pli simpla frazo (aŭ vorto) kun dupunkto kaj klarigo ("rolo"), ekzemple: "dog:thief". Unu el la partoj devas havi la rolon "whole", ĉi tio signifas, ke la parto estas ĉefa senco de la frazo (t. e., la parto estas predikato, restaj partoj estas argumentoj). Ekzemple: (steal:whole dog:thief bread:lose)=Hundo ŝtelis panon (Okazis ŝtelo, ĉe kiu ŝtelanto estis hundo kaj pereanto estis pano). Dank' al tio, ke la angla lingvo sufiĉe permesas krei substantivojn por ĉio, Breton sukcesis bazi ĝin sur la angla vortaro. Ekzistas nure kelkaj malkomfortaĵoj: "me" aŭ "I", "dark" aŭ "darkness", ktp.

Ekzemploj[redakti]

• (intention:whole me:agent (pick:whole me:agent (many tomato that):patient):patient)=Mi intencas piki tiujn tomatojn
• (me:whole (pick:whole me:agent (many tomato that):patient):intention)=Mia intenco estas piki tiujn tomatojn
• (act-of-understanding:whole I:agent AllNoun:patient)=Mi komprenas AllNoun'on
• (act-of-understanding:whole I:agent AllNoun:patient thorough-thing(s):manner)=Mi komprenas AllNoun'on ĝisfunde
• ((understand:whole me:agent AllNoun:patient complete:how):whole false:whole)=Mi ne komprenas AllNoun'on ĝisfunde

Mallongigoj[redakti]

Pro tre multo da krampoj aŭtoro proponis eskapi flankajn krampojn:

• .intention me (pick me (many tomato that.=(intention me (pick me (many tomato that)))
• .me (pick:whole me (many tomato that)):intention.=(me (pick me (many tomato that)):intention)
• .act-of-understanding:whole I:agent AllNoun:patient.=(act-of-understanding:whole I:agent AllNoun:patient)
• .act-of-understanding:whole I:agent AllNoun:patient thorough-thing(s):manner.=(act-of-understanding:whole I:agent AllNoun:patient thorough-thing(s):manner)
• .understand me AllNoun complete:how ) false.=((understand me AllNoun complete:how ) false)

Krome, aŭtoro proponis uzi vortordon kaj eskapi la klarigon "whole":

• Se ekzistas krom "whole" aliaj partoj, la parton "whole" metu antaŭen
• se "whole" esprimeblas per verbo kaj ĉe ĉi tiu esprimo ekzistas subjekto kaj objekto, subjekton ("agent") metu antaŭ objekton ("patient")

Ekzemploj:

• (intention:whole me:agent (pick:whole me:agent (many:whole tomato:whole that:whole):patient))=(intention me (pick me (many tomato that)))
• (me:whole (pick:whole me:agent (many:whole tomato:whole that:whole):patient):intention)=(me (pick me (many tomato that)):intention)
• (act-of-understanding:whole I:agent AllNoun:patient)=(act-of-understanding I AllNoun)
• (act-of-understanding:whole I:agent AllNoun:patient thorough-thing(s):manner)=(act-of-understanding I AllNoun thorough-thing(s):manner)
• ((understand:whole me:agent AllNoun:patient complete:how):whole false:whole)=((understand me AllNoun complete:how) false)

Do ĉi tiu vortordo similas la vortordon VSO.

Krome, aŭtoro proponis uzi la signon "m" anstataŭ la vorton "something", ekzemple: (man:whole m:^arm)=Homa brako

Logikeco de AllNoun[redakti]

Oni ĝin nomas logika, kiel Loĵbanon, ekzemple, sed ĉi tio estas klarigenda, ĉar anglajn substantivojn por AllNoun aŭtoro neniom elektis, ĉiu rajtas elekti kion li volas. Eĉe se orderigi elekton de anglaj substantivoj angla vortprovizo malmulte taŭgas, ĉar multo da anglaj vortoj estas plursignifaj (Breton aktive uzis streketan anglan manieron, por krei substantivojn, kiuj estas nursignifaj, pro ĉi tio naskiĝis tre strangaj substantivoj, ekzemple, "act-of-looking-for"). Logika lingvo necesas specialan vortaron. Eble, la kutimo nomi la lingvon AllNoun logika aperis pro tio, ke gramatiko estas komputileska.

Breton unue precizigis gramatikon, kiu similas al komputika lingvaĵo (se forgesi Loĵbanon, kies gramatiko estas malsimpla pro tio, ke Loĵbano estas por la voĉa parolo ne nure por la skriba). Breton kreis la projekton ĉe la 1995a jaro. Tiam ne naskiĝis ankoraŭe la lingvo XML (ĉirkaŭ la 2008a jaro), kiu havas saman ideon (sen "eligiloj"), sed jame ekzistis la lingvo HTML kaj Breton meme rakontis, ke lia projekto similas la lingvon HTML (ĉiu frazo estas kodero, ĝian rolon oni povas mesaĝi atribute). Interese, ke Breton intencis krei lingvon por programi komputilojn homeske, "Fyre", kies gramatiko estas de AllNoun. Ĉu estas Breton aŭtoro de XML aŭ ne, estas diskutinda, ĉar ideo de XML estas simplega kaj, eble, multon da aŭtoroj havas, sed tio, ke nune malmulto da homoj konas s-ron Breton, bedaŭrindas.

Prononco[redakti]

Interese, ke la aŭtoro eĉ kreis regulojn por prononci frazojn de sia lingvo. Sed, ŝajnas, ke ĉi tiom malfacila maniero taŭgas nur por paroli kun komputiloj.

Loĵbano[redakti]

Loĵbano estas ideo tiel bona, utila, logika, praktika kaj plena de senco, ke ĝi maltrankviligas aktivulojn ĝisostajn de nia stulta kaj ridinda sed ege subvenciata lingvo.

Tiel ĝi akre malsamas Idon, Interlingvaon kaj ceteraj lingvaj projektoj, kiuj estas egale stultaj al la nia kaj do superfluaj.

Mi do proponas ke ni mortigu la loĵbanistojn kaj forviŝu ilian herezan lingvon el la mondo, damnante iliajn skribaĵojn al forgesiĝo. Pardonu - mi devas halti nun ĉar mia doministino ĵus alvenis kun sia vipo por mia ĉiu-semajna korekta seanco.

Neŭtrala kaj racia opinio[redakti]

Kutime kaj esence, Lojban estas stultaĵo, kaj eĉ ne valoras paroli pri ĝi. Ekzistas nur unu internacia lingvo - Esperanto. Sendube, ĝi estas multe pli facila, ol angla lingvo, por ĉiuj popoloj. Ĝi estas produkto de Europa kulturo, sed ĝi perfekte taŭgas ankaŭ por Azio. Ĉu vi volas detrui ĉion, kion esperantistoj konstruis dum 112 jaroj, kaj lanĉi iun "neŭtralan" lingvon, kiu estos absolute fremda al ĉiuj, kiu estos same komplika por eŭropanoj kiel ĉina skribo?

Klarigo[redakti]

Neniam ajn grupo de Esperantistoj alprenis fusilojn kaj poste pafis grupon de Loĵbanistoj.

Racismo[redakti]

Sendube la pli inteligentaj el vi ankaŭ scias, ke Loĵbano ne estas pli facila ol Esperanto. Sola "argumento" por Loĵbano estas, ke ĝi estas pure artefarita, fremda al ĉiuj nacioj. El tio oni konkludas, ke ĉefa ĝia motivo estas malamo al ĉio eŭropeca. Tia starpunkto estas rasisma kaj, krom tio, tre stulta.

Ĉinoj[redakti]

Por Ĉinoj, Loĵbano ne estas pli malfacila ol Esperanto. Do, ĝi estas pli justa kaj pli neŭtrala. Alie, ĉar Loĵbano uzas latinan alfabeton, ankaŭ ĝi evidente ne estas neŭtrala kaj ne konvenas por ĉinoj. Necesas elpensi novan skribmanieron, egale malfacilan por ĉiuj.

Tomate[redakti]

D. Kiel diri "Mi intencas pluki tiujn tomatojn" en Lo^jbano?

R. Lo^jbano malhavas sintaksan plursencecon, do al ni ne problemus traduki, krom se via ekzemplo enhavas ian semantikan kaptilon. Ni vidu. Intenco estas {purpla}, kio postulas abstraktilon de selma'o NU en la x3-a loko. Nun, iuj lo^jbanistoj preferus priparoli tomat-plukadon kiel aktivecon aù eventon. Aliaj priparolus ^gin procezo, sperto, aù e^c stato. La plej multaj ne priparolus tomat-plukadon kiel kvaliton, ne homan almenaù, kvankam direblus ke mekanika tomat-plukilo havas tomat-plukan kvaliton, kiun ankaù homoj direble havus. Hmm. Fakte _estas_ semantika kaptilo. Kiun ajn NU-abstraktilon ni uzos, iu en la listo malkonsentos. Eble ni prefere esprimu intencon per sinten-signilo, faru tanru-on pri la tomatplukado kaj lasu ^gin tia.

Malklareco[redakti]

La signifoj de la bazaj vortoj de Loĵbano ne ĉiam estas klaraj. En tiu senco Ithkuil eble estas pli preciza, sed ĝi ŝajne ne estas facila por homoj paroli kaj kompreni, kvankam mi ne bone konas ĝin.

Specimeno[redakti]

• antaŭ () estas lojban-a kaj en () estas Esperanta.

Ni revenas mirigitaj, entuziasmigitaj, ĉar ni kun ĝojo konstatas, ke ni komencu de tio, ke malantaŭ o-vorto aŭ subjekto aldonas "-o", malantaŭ vort-grupo kaj cirkonstanca komplemento aldonas " e".

li-o cilre(lern)-as lojban-on {en cilre-e'i(ej)-o} e. gau! ----gerku(hund)-o blek-as. kokerik! ----koko blek-as. ha! -----li-o cmila(rid)-as. "United States" ciska(skrib)-it-as ".iuNAIted,steits." . balcu'e(University)-o=banli(granda)+ckule(lernejo). dja(manĝajo)-spageti(vermiĉelo el italo)-o=[spaghetti]. nanla(knabo)-o , nanmu(viro)-o. nixli(knabino)-o , ninmu(virino)-o.

tiuj estas konatigi la lojban-on, kies vortoj estas mult-lingva, ultra-nacia kaj mondiga .

Loĵbanistano[redakti]

Mempriironie esperantistoj kelkfoje diris ke Loĵbanistano aŭ Loĵbanujo estas lando en centra Azio, kies oficiala lingvo estas Loĵbano. Ĝi ricevis sian sendependecon de Loglandio en 1987.

La ĉefurbo estas nomita Ĵbotŝo, barbarlingve jbotcad. Aliaj grandaj urboj estas Bertiŝmano (berti cmana), Calabrifo (tsalybrif), Rihetŝo (ri'etcad) kaj Blanurokŝiŝmamaho (blanu rokci cmama'a).

Historio[redakti]

La unuaj homoj, kiuj loĝis en la areo nun konata kiel Loĵbanistano estis Vulkanoj. Neniu scias kiam ili forlasis la planedon, sed ili postlasis sian lingvon en la regiono. Iliaj sekvantoj kontinuis paroli la vulkanan lingvon dum la areo fariĝis grava centro de komerco inter ŝtatoj kiaj Rusio, Ĉinio, Britio, Barato, Hispanio kaj Arabio. Pro la ekstertereco de la vulkana lingvo, ĝi asimilis vortojn el la lingvoj de tiuj popoloj en ne kutima maniero. Ekzemple, la ĉina vorto ren, angla vorto human, hinda vorto manav kaj hispana vorto humano asimiliĝis en unu vorton: remna. Tiel ĉiuj vortoj en la vulkana lingvo finfine anstataŭiĝis per strangaj asimilaĵoj de homaj vortoj.

Post la Stel-milito, Loglandio gajnis regon super la areo kaj klopodis finfine normigi ĝian strangan lingvon. Sed la estroj de Loglandio estis ĵaluzaj kaj volis havi regon ankaŭ super la loĝantoj. Do en 1987 okazis popola revolucio kaj la loĝantoj deklaris la sendependecon de Loĵbanistano. Bedaŭrinde, ili ankoraŭ ne estis ricevonta la agnoskon de ĉiuj landoj ĝis 1997.

Politiko[redakti]

Loĵbanistano estas anarkio kun centra konsilantaro, la Trompo, kiu praktike administras ĉiutagajn ŝtatajn aferojn. La Klingonoj havas ambasadejon kun LLG, la nura klingona ambasadejo sur la tero.

Religio[redakti]

La ĉefaj religiaj tekstoj en Loĵbanistano estas Taoismo, Estetiko kaj La plej malgranda artikolo en Neciklopedio, kiu havas tre longan titolon, por instigi onin legi tiun vantan, stultan kaj malobjektivan artikolon.

Lingvoj[redakti]

La oficiala lingvo, kompreneble, estas Loĵbano. Krome, la franca kaj la angla estas tre popularaj.

Ekonomio[redakti]

La ĉefa elporto de Loĵbanistano estas La Plena Loĵbana Lingvo, kiu estas tre multekosta. Bonŝance, ĝi ankaŭ disponeblas libere kaj senpage en Interreto.

Kulturo[redakti]

Loĵbano havas tre riĉan kulturon. Jen Loĵbana poemo:

Seksuma vivo[redakti]

Ekzistas almenaŭ unu denaska Loĵbanisto.

Kreo[redakti]

Por krei la dotrakan kaj valiriajn lingvojn, kiuj estos parolataj en Game of Thrones, HBO elektis la lingviston David J. Peterson per konkuro inter lingvokonstruistoj. La produktantoj grandparte permesis al Peterson kreeman liberecon por evoluigi la lingvon ĉar, laŭ Peterson, George R. R. Martin mem ne multe interesiĝis pri la lingvoscienca aspekto de siaj verkoj^[12]. La jam eldonitaj romanoj inkludas nur kelkajn vortojn de la alta valiria, inkludante valar morghulis ("ĉiuj viroj devas morti"), valar dohaeris ("ĉiuj viroj devas servi") kaj dracarys ("drakfajro"). Por la venonta romano The Winds of Winter, Peterson provizis al Martin pluajn valiriajn tradukojn.

Oni jam scias, ke altkvalita dormo plibonigas la korpan, mensan kaj emocian ekvilibron de la homo, plifortigas lian imunsistemon, helpas lin gardi sin de malsanoj, kaj tre gravas por bona funkciado de la cerbo.

Peterson komentis, ke li konsideris bedaŭrinda la elekton fare de Martin de dracarys pro ties (supoze intenca) simileco al la latina vorto por drako, draco. Ĉar la latina lingvo ne ekzistas en la mondo de A Song of Ice and Fire, Peterson elektis trakti la similecon kiel hazardon kaj igis dracarys sendependa lekso; amike lia altavaliria termino por drako estas zaldrīzes. Aliflanke la diraĵoj valar morghulis kaj valar dohaeris iĝis la bazo por la konjugacia sistemo de la lingvo.^[13] Alia vorto, trēsy, signifante "filo", nomiĝis honore de la 3000-a sekvanto de Peterson en Twitter. Ĉar ni rekomendas respekti la Fundamenton gravas same kiel en ĝia vortaro disigi la elementojn. (Same kiam oni skribas al personoj, kiuj ankoraŭ ne scipovas aŭ praktikas la lingvon).

Peterson ankoraŭ ne kreis altan valirian skribsistemon sed li komentis, ke li "pensis pri io pli simila ol la sistemo de hieroglifoj en la egipta—ne nepre stile, sed funkcie. La egipta havis alfabeton ian, paron de sistemoj bazitaj sur la fonetiko, kaj logografio, ĉiuj markotitaj unu sur la alia."^[14] En la epizodo el la tria serio "The Bear and the Maiden Fair", oni vidas Talisan skribi valirian literon en la latina alfabeto, ĉar laŭ Peterson, "ne ŝajnis valori la penon, krei tutan skribsistemon por kio finfine estis iusence forĵetebla enkadrigo."^[15]

Komence de junio 2013 ekzistis 667 vortoj en la alta valiria. En la ĉina oni uzas variajn vortojn depende de la situacio, sed ĉiuj finiĝas per 谱 (pu), kiu estas iom abstrakta vorto kiu signifas liston, tabelon, registraĵon, gvidlibron, partituron, ks.

Evoluigo[redakti]

La Dothraki vortenhavo deriviĝis de Arkaika Dothraki, kiu deriviĝis de Pra-Dohtraki. HBO dungis Davis J. Peterson por helpi ilin dokumentfilmi la lingvon. Li liveris pli ol 1700 vortoj al HBO antaŭ la komenca filmado. La priskribo de Peterson fundis en la unua priskribo de la lingvo farita de Martin.

David J. Peterson kaj lia dokumentado de la Dothraki lingvo estis prezentita en la 8-an de aprilo 2012 en epizodo de la elsendo The Next List sur CNN. Li daŭrigis priskribi la lingvon Valyrian.

Notoj[redakti]