Historia de Paquistán

La historia de Paquistán ―que, pal periodu que preciede la fundación de la nación en 1947,^[1] ye compartida intermitentemente por Afganistán, India ya Irán― puede datase hasta los principios de la vida humana nel Sur d'Asia.^[2] Paquistán estender escontra l'este hasta'l subcontinente de la India y al oeste hasta la frontera col altiplanu iranín. La rexón actual de Paquistán sirvió como tierra fértil pa delles de les más importantes civilizaciones del sur d'Asia y como puerta d'entrada del subcontinente a Oriente Mediu y Asia Central.^[3]

Paquistán ye llar de dalgunos de los más importantes sitios arqueolóxicos, incluyendo'l xacimientu más antiguu de homínidos del Paleolíticu nel sur d'Asia, allugáu nel valle del ríu Soan.^[4] Asitiada na primer ruta de migración costera del anatómicamente modernu homo sapiens al salir d'África, la rexón foi habitada dende tempranu por humanos modernos.^[5] Los 9000 años d'historia de la vida n'aldegues nel sur d'Asia, remontar al Neolíticu (7000-4300 e.C. ) atopándose nel xacimientu de Mehrgarh en Paquistán,^[6] y los 5000 años d'historia urbana nel sur d'Asia en dellos sitios del valle del Indo, qu'inclúi Mohenyó-Daro y Jarapa.^[7]

Los subsecuentes milenios vieron a la rexón del actual Paquistán absorber munches influencies, que les sos representaciones poder atopar nel xacimientu de Taksila, representando'l periodu budista, el sitiu greco-budista de Takht-i-Bahi, los monumentos islámicos-sindhi de Thatta, pertenecientes al sieglu XIV, y los monumentos mogoles construyíos nel sieglu XVII del fuerte Lahore. Dende'l s. XVIII, la rexón foi gradualmente apoderada pola Compañía Británica de les Indies Orientales, dando como resultáu 90 años de continuu dominiu británicu, y terminando cola creación de Paquistán en 1947, al traviés de los esfuercios, d'ente otros, el so futuru poeta nacional Allama Iqbal y el so fundador, Muhammad Ali Jinnah. De magar, el país esperimentó gobiernos democráticos y militares, dando de resultes periodos d'una importante crecedera económica y militar y tamién otros d'inestabilidá; d'esti postreru'l más significativu foi'l que resultó na secesión, en 1971, del este de Paquistán, que se convertiría en Bangladex.

Mehrgarh, ye unu de los xacimientos arqueolóxicos más importantes del periodu neolíticu (7000 a 3200 e.C. ), atópase na «planicie de Baluchistán (Paquistán), y ye unu de los llugares más antiguos con evidencia d'agricultura (trigu y cebada) y de llendo (ganáu, oveyes y cabres) nel sur d'Asia».^[8] Mehrgarh foi afayáu en 1974 por un equipu arqueolóxicu empobináu pol arqueólogu francés Jean-François Jarrige, y foi de cutio escaváu de 1974 hasta 1986. L'asentamientu más antiguu en Mehrgarh ―na esquina noroeste del xacimientu de 2 km²― yera una villa llabradora datada d'ente'l 7000 y el 5500 e.C.

Los primeres residentes de Mehrgarh vivíen en cases d'adobe, almacenaben les sos colleches en tenaes, fabricaben les sos ferramientes con malaquita atopada nes cercaníes, y impearmilizaban les sos grandes cestes contenedoras con bitumen. Cultivaben cebada, trigu escaña, farro, yuyubes y dátiles; afalaben oveyes, cabres y ganáu. Los habitantes del siguiente periodu (5500 al 2600 e.C. ) punxeron mayor esfuerciu en trabayos manuales como la ellaboración de ferramientes de pedernal, curtido de pieles, producción d'abaloriu y metalurxa. Esta locación tuvo de cutio habitada hasta'l 2600 e.C. ^[9]

N'abril de 2006, la revista científica Nature anunció que la evidencia más antigua (y primer del Neolíticu tempranu) de la historia humana sobre furar dientes in vivo (i. y. nuna persona viva) foi atopada en Mehrgarh. Acordies colos autores, «Equí describimos once corones molares furaes de nueve adultos descubiertos nel xacimientu del Neolíticu en Paquistán que data de 7500 a 9000 años tras. Estos descubrimientos apúrrennos la evidencia d'una llarga tradición d'un tipu de protoodontoloxía nuna temprana cultura llabradora».^[10]

Na actualidá, Mehrgarh ye vistu como'l precursor de la cultura del valle del Indo. Acordies con Ahmad Hasan Dani, profesor eméritu d'arqueoloxía na Universidá Quaid-y-Azam, en Islamabad), «Los afayos en Mehrgarh camudaron dafechu'l conceutu de la civilización del Indo. Ende tenemos tola secuencia, xusto dende'l principiu de la vida en villes sedentaries».^[11]

En dalgún momentu ente'l 2600 y el 2000 e.C. , Mehrgarh foi abandonada. Una y bones la civilización del Indo atópase na so etapa inicial de desenvolvimientu pa esi tiempu, foi conxeturáu que los habitantes de Mehrgarh emigraron al fértil valle del Indo yá que Baluchistán convertir nun llugar más grebu por cuenta de cambeos climáticos.^[12]

La cultura del valle del Indo (c. 3300-1700 e.C. ) foi una de les más antigües civilizaciones que s'allugaron nel ríu Indo. La civilización nel Indo florió al traviés de los sieglos y dio surdimientu a la cultura del valle del Indo alredor del 3000 e.C. Esta civilización tomaba gran parte de lo que güei se conoz como Paquistán, pero de secute cayó nel so ocaso pal 1800 e.C. Los asentamientos de la civilización del Indo se esparcen dende'l sur llegando a la mariña de la India nel mar Arábigu, al oeste llegando hasta la frontera con Irán, y algamando los Himalayes al norte. Ente los asentamientos atopaben los centros urbanos de Harappa y Mohenyódaro, según los de Dholavira, Ganweriwala, Lothal, y Rakhigarhi. Les ruines de Mohenyó-Daro, fueron el centru d'esta antigua sociedá. Nel so apoxéu, dellos arqueólogos cunten que la civilización del Indo pudo tener una población cercana a los cinco millones de persones.^[13]

Anque la cultura del valle del Indo florió en gran parte de l'actual Paquistán per cerca de 1500 años, sumió abruptamente alredor de 1700 e.C. Tomóse como supuestu, que la causa pudo ser un terremotu cataclísmico la desecación del ríu Ghaggar-Hakra. Poco dempués les tribus indoeuropees con capacidá de comunicación verbal del centru d'Asia o del sur de les estepes ruses tremar na rexón.^[14]

Los conocíos como arios establecer na rexón de los Sapta Sindhu (‘siete ríos' sagraos), que s'estendía dende'l ríu Kabul al norte del ríu Sáraswati y hasta la parte norte de los ríos Ganges y Yamuna, y el Doab al sur.^[15] Foi nesta rexón que se compunxeron los himnos del Rig-veda y estableciéronse los cimientos del hinduismu. La corriente dominante d'espertos asitien a la cultura védica ente finales del segundu mileniu e.C. y la metá del primer mileniu e.C. , y el final d'esti periodu tuvo marcáu por cambeos políticos, culturales y llingüísticos.^[16] Anque nun esiste muncha evidencia arqueolóxica o gráfica de la migración nel sur d'Asia, migraciones similares d'indoeuropeos capaces de falar fueron rexistraes n'otres rexones. Por casu, un tratáu robláu ente los hitites, quien aportaron a Anatolia a principios del segundu mileniu antes de nuesa yera, y el reinu Mitani «invocaron a cuatro deidad: Indara, Uruvna, Mitira y los Nasatias» (nomes que nel Rig-veda apaecen como Indra, Váruna, Mitra, y los Asvins).^[15]

La ciudá de Taksila (anguaño en Paquistán) foi bien importante pal hinduismu y el budismu. Según la gran lleenda épica hinduista Majábharata (del sieglu III e.C. ), en Taksila recitar por primer vegada esi testu, nel gran sacrificiu de culiebres del rei Yanam Eyaiá (tataranieto d'Áryuna, unu de los personaxes de la historia).^[17]

Los territorios qu'entienden Paquistán fueron apoderaos pol Imperiu persa aqueménida (c. 520 e.C. ) mientres el reináu de Darío'l Grande hasta la conquista d'Alexandru Magnu. Convertir en parte del imperiu como una satrapía, incluyendo les tierres de Panyab na actual Paquistán, el ríu Indo, dende les veres de Gandhara hasta'l Mar Arábigu, y delles otres partes del altiplanu del Indo. Acordies con Heródoto de Halicarnasu, yera la satrapía más rica y poblada de los venti satrapíes del imperiu. Foi mientres el dominiu persa que'l nome India foi acuñáu. Cuando'l valle del ríu Indo convertir na más oriental de les satrapíes de los perses, facer nomar gracies al ríu Indo. Los arios védicos llamaron al área Sapta Sindhu siendo'l nome del ríu Sindhu. A los perses resultába-yos difícil pronunciar la s, llamándolo entós «hindu». Poles inscripciones de Darío, llamaron a la satrapía Hindush. Los griegos tomaron esti nome de los perses y llamaron al ríu Indus y a la rexón India. Heródoto, nel so llibru Histories, describe a la satrapía de Darío como India. El dominiu aqueménida duró cerca de 186 años. Los aqueménidas usaron escritura aramea pa la llingua persa. Dempués del dominiu aqueménida, l'usu d'escritura arameo na planicia del Indo menguó, anque sabemos por inscripciones d'Asoka que siguía n'usu hasta dos sieglos dempués. Otres formes d'escritura, como la kharosthi (que deriva del araméu) y la griega fíxose más común dempués de la llegada de los macedonios y de los griegos.

La interacción ente la Grecia helenística y el budismu empezó cuando Alexandru Magnu conquistó Asia Menor, l'Imperiu aqueménida y los territorios de Paquistán nel 334 e.C. ), ganando a Poros na batalla del Hidaspes (aproximao l'actual Jhelum) y conquistando gran parte de la rexón de Panyab. Les tropes d'Alexandru refugar a pasar del ríu Beas ―qu'anguaño flúi per parte de la frontera ente la India y Paquistán― y llevó a la mayoría del so exércitu al suroeste, añadiendo al so imperiu casi tolos antiguos territorios que güei toma l'actual Paquistán.

Alexandru creó guarniciones pa les sos tropes nos sos nuevos territorios, y fundó numberoses ciudaes nes árees d'Oxus, Aracosia, y Bactria, y asentamientos griegu-macedonios en Gandhara, como Taksila, y Panyab. Les rexones incluyíen el pasu Khyber ―un pasaxe xeográficu al sur de los Himalayas y los montes Hindu Kush― y el pasu Bolan, dambes nes rutes comerciales coneutando a Drangiana, Arachosia y otres árees perses y del Asia central hasta l'altiplanu del ríu Indo. Ye al traviés d'estes rexones que se dio la mayoría de la interacción ente'l sur d'Asia y Asia central, xenerando un intensu intercambiu cultural y oportunidaes comerciales.

Dende'l sieglu III e.C. al sieglu V de nuesa yera, la parte noroeste del subcontinente de la India cayó so un continuu d'invasiones de parte de sakas, partos, kushanos y hunos turcu-iraninos.

Esiste la conxetura de que les tribus iranines esistieron nel oeste de Paquistán dende un periodu bien tempranu y que les tribus Pashtun habitaben alredor del área de Peshawar antes del periodu d'Alexandru Magnu, tribu a la que Heródoto que se refier como Paktui, conocida por ser una tarrecible tribu pagana similar a los bactrios. Les tribus balochi d'Irán nun aportaron sinón hasta'l primer mileniu de nuesa yera y nun pudieron espandise tanto como los Sindh hasta'l segundu.

La dinastía Maurya duró cerca de 180 años, casi tan llargu como'l dominiu aqueménida, y empezó con Chandragupta Maurya. Chandragupta vivió en Taksila y conoció a Alexandru, teniendo la oportunidá de reparar al exércitu macedoniu. Formó al so propiu exércitu usando les táctiques macedonies pa derrocar la dinastía Nanda en Magadha. Siguiendo la muerte d'Alejandro'l 10 de xunu del 323 e.C. , los sos diadochi (xenerales) fundaron los sos propios reinos n'Asia Menor y Asia Central.

El xeneral Seleuco formó'l so Imperiu seléucida, que incluyía la rexón de Paquistán. Chandragupta Maurya, tomando ventaya de la fragmentación del poder consecuencia de la muerte d'Alejandro, invadió y prindó Panyab y Gandhara. Dempués la parte este del Imperiu seléucida eslleir pa formar l'Imperiu grecobactriano (sieglu III–II e.C. ).

El nietu de Chandragrupta, Ashoka, ye conocíu como'l más grande emperador maurya. Reinó ente'l 273 y el 232 e.C. Convertíu al budismu, Ashoka reinó casi tol sur d'Asia y partes d'Asia Central, dende l'actual Afganistán hasta Bengala y llegando al sur hasta Mysore. Convertir al budismu dempués del reconcomiu de conciencia que siguió a la so conquista sangrienta del reinu Kalinga (en Orissa). Mandó grabar en piedra los Edictos de Asoka. Casi tolos edictos de Asoka atopaos en Paquistán tán escritos n'araméu (que foi la llingua franca del Imperiu aqueménida) o en kharosthi, que créese que derivó del araméu.

El grecobudismu, ye'l sincretismu cultural ente la cultura de la Grecia clásica y el budismu, que desenvolvióse mientres un periodu de cerca de 800 años nel área de lo qu'agora correspuende a Afganistán y Paquistán, ente'l sieglu IV e.C. y el V. El grecobudismu influyó'l desenvolvimientu artísticu (y posiblemente conceptual) del budismusobremanera del budismu mahayana, primero que fuera adoptáu per Asia Central y Noroeste nel sieglu I de nuesa yera, y finalmente esvalixándose a China, Corea y Xapón.

• Ahmed, Akbar S.: Millennium and charisma among pathans. Nueva York: Routledge, 1980.
• Allchin, Bridget and Raymond Allchin: The rise of civilization in India and Pakistan. Cambridge: Cambridge University Press, 1982.
• Baluch, Muhammad Sardar Khan: History of the baluch race and Baluchistan. Stuttgart (Alemaña): Steiner Verlag, 1987.
• Banuazizi, Ali and Myron Weiner (eds.): The politics of social transformation in Afghanistan, Iran and Pakistan. Syracuse (Nueva York): Syracuse University Press, 1994.
• Bhutto, Benazir: Daughter of the east. Londres: Hamish Hamilton, 1988.
• Bosworth, Clifford Y.: Ghaznavids. South Asia Books, 1992.
• Bryant, Edwin: The quest for the origins of vedic culture: the indo-aryan migration alderica. Oxford: Oxford University Press, 2003.
• Cohen, Stephen P. The idea of Pakistan. Washington D. C.: Brookings Institute Press, 2004.
• Dupree, Louis: Afghanistan. Oxford: Oxford University Press, 1997.
• Elphinstone, Mountstuart: An account of the kingdom of Caubul and its dependencies in Persia, Tartary and India. Londres: 1815; Nueva Delhi: Munshiram Manoharlal Publishers, 1998.
• Esposito, John L. The Oxford history of islam. Oxford: Oxford University Press, 2000.
• Gasciogne, Bamber and Christina Gasciogne: A brief history of the great moguls. Carroll and Graf Publishers, 2000.
• Gauhar, Altaf: Ayub Khan: Pakistan's first military ruler. Oxford: Oxford University Press, 1996.
• Hardy, Peter: The muslims of british India. Oxford: Oxford University Press, 1972.
• Hopkirk, Peter: The great game: the struggle for empire in Central Asia. Nueva York: Kodansha International, 1990.
• Iqbal, Muhammad: The reconstruction of religious thought in Islam. Kazi Publications, 1999.
• Jaffrelot, Christophe: A history of Pakistan and its origins. Londres: Anthem Press, 2002.
• Kenover, Jonathan Mark: Ancient cities of the Indus valley civilization. Oxford: Oxford University Press, 1998.
• Mallory, J.P: In search of the indo-europeans. Nueva York: Thames and Hudson, 1989.
• Moorhouse, Geoffrey: To the frontier: a journey to the Khyber pass. Nueva York: Henry Holt Company, 1984.
• Olmstead, A.T: History of the Persian Empire: Achaemenid period. Chicago: Chicago University Press, 1948.
• Reat, Ross: Buddhism: A history. Jain Publishing Company, 1996.
• Sidkey, H.: The Greek Kingdom of Bactria. Ohio: University Press of America, 2000.
• Smith, Vincent: The Oxford History of India. Oxford: Oxford University Press, 1981.
• Tarn, W.W: Greeks in Bactria and India. Cambridge: Cambridge University Press, 1980.
• Thackston, Wheeler M.: The Baburnama: Memoirs of Babur, Prince and Emperor. Oxford: Oxford University Press, 1996.
• Thapar, Romila: A history of India : Volume 1. Nueva York: Penguin Books, 1990.
• Welch, Stuart Cary: Imperial mughal painting. Nueva York: George Braziller, 1978.
• Wheeler, R.Y.M: Five thousand years of Pakistan. Londres: Royal India and Pakistan Society, 1950.
• Wheeler, R.Y.M: Early India and Pakistan: To Ashoka, v. 12. London: Praeger, 1968.
• Wolpert, Stanley: Jinnah of Pakistan. Oxford: Oxford University Press, 1984.
• Ziring, Lawrence: Pakistan in the twentieth century: a political history. Oxford: Oxford University Press, 1997.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Historia de Paquistán.