FEATURES
HET IS WETENSCHAPPELIJK
BEWEZEN DAT JE EEN TYFUSHEKEL
AAN MUZIEK KUNT HEBBEN
door Remmelt Heltzel
submit
12
Aangezien je nu present bent op de muziekwebsite Noisey ga ik er voor het gemak
van uit dat je – net als wij – muziek reteleuk vindt. Het maakt een feestje, het maakt
je dag en het helpt je over die ex heen te komen. Maar wat gebeurt er eigenlijk in ons
brein als we muziek horen? Waarom luisteren we in godsnaam naar depressieve,
droevige muziek als we ons al ongelukkig voelen? En hoe kan het dat die ene track
je altijd in de partymood brengt?
Er is ontzettend veel onderzoek gedaan naar muziek en het brein. Daar zijn heel veel
interessante feitjes uit gekomen, maar we weten nog lang niet alles. Ik sprak met
neuromusicoloog Artur Jaschke over de dingen die wél al bekend zijn over wat
muziek doet met onze hersenen.
“Er gebeurt heel veel,” begint Jaschke. “Het mooie aan muziek is dat bijna alle delen
van je brein actief zijn als je naar muziek luistert, en helemaal als je muziek speelt.
Het stimuleert heel veel.” Volgens Jaschke weten we wel wáár in de hersenen
dingen gebeuren, maar hebben we nog geen idee hoe de associatieprocessen
werken. ‘Associatieprocessen’ is zo ongeveer het sleutelwoord als het over muziek
en het brein gaat. Tijdens het luisteren van muziek leg je vooral nieuwe connecties
aan in je hersenen, en die worden gekoppeld aan herinneringen. Die ene plaat die je
luisterde toen je fullspeed over de snelweg reed toen je met je vrienden voor het
eerst zonder ouders op vakantie ging, vergeet je nooit meer. Tijdens het luisteren
komt er dopamine vrij, wat simpelweg betekent: muziek luisteren = blij zijn. Als je de
hierboven beschreven track twee jaar later weer eens hoort op je oude iPod, komt de
herinnering boven en dat zorgt voor een gelukkig gevoel.
Als we Artur Jaschke moeten geloven is dat ook de reden waarom muziek
wetenschappelijk gezien écht je mood kan veranderen. “Je weet zelf het beste welk
nummer je moet opzetten op een feestje of een after om een goed gevoel op te
roepen. Tuurlijk kan muziek je mood veranderen, maar met welk nummer, dat is bij
iedereen anders.”
Laat me nog even kort inhaken op dat gelukkig worden van muziek. Heb je zo’n
vriend die altijd roept dat hij eigenlijk een hekel heeft aan alle muziek en er werkelijk
niks aan vindt? Dat is wetenschappelijk gezien écht mogelijk. Niet iedereen wordt
gelukkig van muziek. Jaschke: “Er is een neurologische aandoening die ervoor zorgt
dat muziek klinkt als één grote puinhoop. Dat ligt dan totaal niet aan iemands oren,
maar aan de manier waarop diens hersenen ‘muziek’ interpreteren. Ze horen
simpelweg de akkoorden en melodieën niet.” Jaschke vertelt ook dat het een
aandoening is die gelukkig maar sporadisch voorkomt.
SMAAK EN BEGRIP
Waarom we eigenlijk naar muziek
luisteren, is een goeie vraag, met
nog
geen
wetenschappelijke
antwoord. “De dopamine die vrij
komt is een reden, maar of het
genieten van muziek iets is dat
men gedurende zijn of haar leven
ontwikkelt, of dat het iets is dat altijd al in ons zit, dat weten we niet”, vertelt Jaschke.
Het nature-nurture-debat speelt dus ook in de neuromusicologie een grote rol. Hoe
een mens een voorkeur voor een genre ontwikkelt, weten we inmiddels wel. Dat
gebeurt vooral door invloeden van buitenaf, vanaf jongs af aan. Er zijn zelfs
onderzoeken die uitwijzen dat de ritmes die je in de baarmoeder voelt, al van
minuscule invloed zijn. “Wat we zeker weten is dat je heel jong al connecties maakt
met muzikale structuren. Stel dat je ouders veel naar The Beatles luisterden –
misschien kon je er als kind nog niet veel van maken, maar je hersenen slaan wel de
structuren op. Gebaseerd op die structuren ontwikkel je heel langzaam een bepaalde
smaak en uiteindelijk een begrip voor een bepaald genre. Het is dan niet direct terug
te
pinpointen
naar
The
Beatles,
maar
wel
naar
bijvoorbeeld
hun
akkoordprogressies.”
Als je olijven supervies vindt, dan is de enige oplossing om er gewoon een paar in je
mond te stoppen zodat je de smaak leert kennen. De vraag is of het ook mogelijk is
om ieder muziekgenre te leren appreciëren. Dat is jammer genoeg niet het geval,
weet Jaschke. “Je hersenen maken altijd keuzes. Daarnaast worden er ook
negatieve connecties aangelegd. Het is niet zo dat als je iemand in een kamer stopt
en 24/7 keihard metal laat horen, hij het opeens leuk gaat vinden; die ervaring is dan
ook alles behalve prettig.” Wel kan je door verschillende genres te luisteren slimmer
worden, en daarover vertelt Jaschke straks meer.
Nog een bekend fenomeen: je hebt zojuist een superslecht cijfer terug gekregen voor
een belangrijk tentamen, en je fietst sikkeneurig door de regen naar huis. Je zou
denken dat het slim is om in zo’n bui vooral een vrolijk nummer te luisteren. Maar dat
doet niemand, zo weet de wetenschap. “Je wilt dan juist alleen maar nog droeviger
worden, want uiteindelijk helpt dat. Je raakt je emoties kwijt door naar andermans
problemen te luisteren, of zulke droevige muziek te luisteren dat je jezelf eroverheen
kunt zetten.” Je zintuigen staan in directe verbinding met je emoties, dus is het een
goed idee om Thom Yorke in je oren te pluggen als je sip bent. Het kan altijd erger,
hoor je dan.
Dit verklaart misschien ook wel waarom (bijvoorbeeld) veel metalluisteraars
aangeven juist rustig te worden van harde, agressieve muziek. Je laat je gevoelens
overeenkomen
met
de
muziek,
waardoor
je
emoties
veranderen.
CRIMINEEL GEDRAG
“Metal en agressiviteit, ja lekker makkelijk weer,” hoor ik je zeggen. Maar hoe veel
invloed kan muziek eigenlijk hebben op de persoonlijkheid en het gedrag van een
luisteraar? Jaschke schreef in 2013 een kritisch antwoord op een onderzoek van
hoogleraar popmuziek en Cultuurpsycholoog, Tom ter Bogt. in de conclusie van
dat onderzoek staat: “Kinderen die op een jonge leeftijd al naar muziek luisteren die
als niet-mainstream kan worden getypeerd, zoals harde rock, hiphop en house,
lopen later meer risico op klein crimineel gedrag.” Jaschke is van mening dat dit
onderzoek niet voldoende onderbouwd is (een veel te kleine steekproef, gebaseerd
op aannames en een verkeerde definitie van mainstreammuziek), en ook gelooft hij
niet dat luisteren naar hiphop ervoor zorgt dat je een pipa koopt om vervolgens een
winkel te overvallen.
“Dat je puur door het luisteren naar een bepaald genre de criminaliteit ingaat, is pure
nonsens. Kijk, als een willekeurig persoon muziek luistert, gebeurt er altijd hetzelfde:
een geluid komt binnen en het wordt geïdentificeerd als muziek. Wat er vanaf dat
moment gebeurt, is totaal individueel. Hoe je hersenen het interpreteren en wat voor
gevoelens het oproept heeft alles te maken met je levenservaringen, opvoeding,
leefklimaat en meer van dat soort omstandigheden. De connecties die het brein heeft
en aanmaakt tijdens het luisteren zijn bij iedereen totaal anders. Dat maakt het
ongelofelijk moeilijk om te meten, en nog veel moeilijker om te zeggen: het luisteren
naar hiphop verhoogt de kans op criminaliteit. Anders zou het ook mogelijk zijn
omDe Grote Happy-cd te maken, een plaat waarvan iedereen sowieso gelukkig
wordt. Maar dat bestaat niet.”
VAN MUZIEK KUN JE LEREN
Nog iets moois waar muziek,
wetenschappelijk gezien, absoluut
goed voor is: je wordt er slimmer
van. Het uitdagen van je brein
door je aan zo veel mogelijk
verschillende genres te wagen,
heeft zonder twijfel een positief
effect op de groei van een brein.
Jaschke onderzoekt nu wat het
effect is als kids al heel vroeg met
zo veel mogelijk verschillende soorten muziek in aanmerking komen. “De hypothese
is dat hierdoor de hersenen veel meer én veel sneller connecties aanleggen. Dit zou
dan vervolgens ook een positief effect moeten hebben op het leren van bijvoorbeeld
wiskunde en talen.”
Bij het luisteren naar muziek worden er ontzettend veel hersenendelen actief. Het is
dus helemaal geen dom idee om, voordat je de strijd aangaat met een studieboek,
even je iTunes aan te gooien. Daag je hersenen uit met zo veel mogelijk
verschillende genres. Probeer iets buiten je straatje, want naast dat het je
ongetwijfeld nieuwe favoriete artiesten op gaat leveren, wordt je brein er ook nog
eens productiever van. Net zoals dat je een beetje slimmer bent geworden door dit te
lezen. Muy bien!
Remmelt schrijft ook kortere dingen, op Twitter bijvoorbeeld.
Geschreven door: Remmelt Heltzel
nov 11 2014