Zanaat

İnsanlık; ilkel zamanlarından beri doğa karşısında verdiği savaşta, “teknoloji ve teknik” geliştiren-kullanan bir tür olarak ifade edilebilir. Eksiklikleri gidermek ve avantaj elde etmek için kullanılan her türlü enstrüman ve teknik, içinde bulunulan çağda “belirleyici etken” olarak göze çarpmaktadır. Belirleyici olarak günümüzde; 21. Yüz yılın üretim gerçeklikleri içerisinde, gündelik hayattan uzay bilimine neredeyse her konuda yazılım- yapay zekayla kurulan ilişkiler, radikal değişimler mevcuttur. Mekanik anlamda insanla beraber iş yapan makinalar ve sonrasında üretimin birçok farklı noktasında devreye giren yazılımlar üretim gerçekliği dahilinde alışkın olunan kavramlar olsa da günümüzde yapay zeka insan ve üretim arasında ki ilişkiyi başka bir boyutta tartışılmaktadır.
Özü gereğince çalışmada; gün geçtikçe dijitalleşen yenidünya içerisinde ki eski usullerin ve yeni teknolojilerin arasında ki bağlamları kurmaya çalışırken, gelecekte var olma potansiyeline sahip durumların keşfini tahayyül etmekte ve bu koşul ile “henüz gelmemiş olan geleceği/gerçekliği” ilgili durumlar içerisinde sorgulamaya çalışılmıştır.
Bu bağlamda çalışmanın amacı, yapay zekanın kendi hayat döngüsü içerisinde, şu anki yerinin keşfi ve bu pozisyonun sanat-tasarımla ilgisinin, ilişkisinin kurulmasıdır. Mekanik sağlayıcılığının ötesinde, soyutluklar içerisinde yapay zekanın varlığının sorgulanması ve tasarımla yakınlığının/uzaklığının keşfedilmesidir. Üç farklı araştırma yönteminin eş zamanlı olarak kullanılması ile şekillendirilmiş bir bilgi edinimi biçimine sahip olan çalışmanın içeriği, sahip olduğu dijital varlık sebebiyle üç farklı yöntemin beraber kullanılmasını gerektirmiş, yapılan araştırmaların ve gözlemlerin analizleri çok boyutlu bir düzlemde birçok verinin çaprazlanarak yorumlanmasını gerekli kılmıştır. Fenomenolojik yöntem ve deneyimin bilgisi de bilgi üretilmesi noktasında temel sağlayıcı olmuştur.
Yapay zekanın icralarının ne olduğunu tanımlayabilmek, bu icraların sanat ve tasarımda yerini keşfetmek bu araştırmanın çıkış noktasını ve asıl sorusunu oluşturmaktadır.


Abstract:
Humanity could be described as a species that has been developing and using “technology and technique” in his war against nature since primitive times. All kinds of instruments and techniques used to eliminate the deficiencies and accomplish are considered as the "determining factor" in the current era. Especially today, within the 21st century production conditions, there are relationships established with software and artificial intelligence in almost every subject from daily life to space science, and some radical changes that have emerged as a result of these relationships. Despite being quite familiar with the conditions where the human workforce in the production stage is accompanied by machines, and software afterward, today we consider the relationship between artificial intelligence, human and production within a different aspect.
In this study, while trying to establish the contexts between the old methods and new technologies in the new and increasingly digitalized world setting, we questioned the "future / reality that has not yet arrived" in the relevant situations along with some relevant possibilities.
283
Online Journal of Art and Design volume 10, issue 4, October 2022
The purpose of this study is to examine the current position of artificial intelligence (AI) and its relationship with art and design. It was also aimed to question the existence of artificial intelligence (AI) within abstract concepts as well as its relationship with design beyond its mechanical aspect. While conducting the study, three different research methods were used concurrently in addition to interpreting the analysis of our research and observations within a multi-dimensional approach using the cross-over method. Additionally, the phenomenological method was used for our main interpretations.
The starting point of this study is to be able to define what the outputs of artificial intelligence (AI) are and to analyze the place of these outputs in its relationship with art and design.

Karşıtlık şartlanmasına ve yarattığı gerilime, malzeme tabanlı sanat olarak kategorize edilen seramik özelinde odaklanan bu çalışma; bahsi geçen gerilimin aşılma olanağını sorgulamaktadır. Bu maksatla öncelikle herhangi bir dönem ya da coğrafi konuma işaret etmeden, modern düşünce ve yaratmış olduğu dikotomik yaklaşım ana hatlarıyla ele alınmış; bu düşünce biçiminin izleri plastik sanatlar özelinde takip edilmiş; ardından çalışmanın odak noktası olan seramik alanındaki etkileri irdelenmiştir. Bu sorgu, seramiğe dair düşünsel ve bedensel eylem arasındaki kopukluk ya da aksak kurgu sebebiyle ortaya çıkan kimlik problemi olarak çerçevelenmiştir. Disiplinin olanaklarının ortaya konulabilmesi adına karşıt kavramların alternatif bir biçimde okunması önerilmiş ve bu bağlamda ortaya konulan arayüz kavramı çalışmanın ana hattını oluşturmuştur. Sır ve bünye arasındaki kimyasal bağa gönderme yapan bu kavram, verilmek istenen birliktelik fikrini, geçişli / karışmalı özellikleriyle temsil etmekte; ele alınan örnekler ve bu doğrultuda ilerleyen kişisel uygulamalar bahsi geçen bakış açısını somutlaştırma amacı taşımaktadır. Pratik ve teorik bilgi arasındaki gerilimi azaltmak adına; sanat eserine odaklanan klasik metodolojik yaklaşım yerine veri ve çıktı arasında girift bir ilişki öneren sanat yoluyla araştırma yöntemini benimseyen çalışma; kutuplaşmış bilme biçimleri arasındaki arayüz olarak açığa çıkar ve dilden, yapıya; uygulamalardan, metodolojiye farklı bağlamlarda karşıtlıklar arası çift yönlü bir bağ kurarak, karşıtlık ön yargısını sorgulamayı hedefler.

Günümüz inşaat pratiğinde Anadolu taş ustaları anakronik bir yere sahipler: özelleşmiş yüklenicilerin çoğunlukta olduğu bir sektörde hala görece özerkliklerini koruyan bu kişilerin, bugüne değil, bina yapım sanatının geniş bir yelpazeye yayılan çeşitli pratik inşaat becerilerinin yanısıra arazi yerleşimi, mekan organizasyonu ve malzeme davranışı gibi örtülü bilgileri  de kapsadığı bir zamana ait oldukları düşünülebilir. Bu arkaik bilme biçimi ile kıyaslandığında, çağdaş mimarlık pratiğinin bünyesinde içkin olarak yer alan görsel temsil tekniklerinin tasarımcıların yeni fikirleri değişik temsil ortamlarında denemesine olanak sağlasa da, geleneksel olarak inşaat sahasıyla kurulan bağları zayıflattığı öne sürülebilir.

Türkiye mücevher endüstrisi 2000’li yıllarla birlikte dünyada altın işleyip mücevher olarak satan ülkeler arasında birinci konumdaki İtalya’nın ardından gelerek önemli bir liderlik yakalamış, düşük işçilik, düşük fiyat avantajıyla rekabet eder konuma gelmiştir. Ancak, küresel pazarlarda tedarikçi olarak konum alabilmiştir. Lüks tüketim dinamiklerini karşılar nitelikli, farklılaşma avantajı sağlayabilen, rekabetçi bir tasarım kimliği ortaya koyamamıştır. Türkiye kuyumculuk sektörünün yakaladığı başarının sürekliliği için tasarıma dayalı inovasyon yapma becerisinin artırılması önemlidir. Zanaat kökenli bir endüstri örneği olan mücevher endüstrisi tasarımın zanaatle olan zor ilişkisini analiz etmek üzere önemli bir vaka olarak karşımıza çıkar. Türkiye’de mücevher üretiminin tamamına yakını İstanbul’da, Kapalıçarşı ve Nuruosmaniye çevresindeki iş hanlarında yapılmaktadır. Kapalıçarşı, imparatorluk döneminden bu yana saray dışındaki ustalığın, değişmeyen merkezi olmuştur. Tarihsel geçmişi en az Kapalıçarşı kadar eski olan kuyumculuk sektörü üretim organizasyonu ve üretim ilişkilerinde kökleri tarihe dayalı özgün bir organizasyon yapısı sunmaktadır. Endüstri ölçeğine erişen, sektörleşme sürecini tamamlamış, zanaat kökenli ama seri üretim yapabilen melez yapıdaki bu yaratıcı üretim ortamının ürün odaklı rekabet stratejilerini besleyebilmesi için geleneksel yöntemler kullanılarak el işçiliğiyle elde edilen katma değerin inovasyon yapabilme potansiyelinin ölçülmesi birinci derecede önem taşımaktadır. Bu çerçevede, zanaat kökenli kuyumculuk geleneğinin yenilik yapma becerisine ne oranda sahip olduğunun saptanması için kalitatif bir saha araştırması tasarlanmıştır . Endüstriyel tasarım ve kültürel miras ara kesitinde kurgulanan araştırma projesinin amacı; Kapalıçarşı’nın geleneksel yapısı içinde yer alan iş hanlarındaki üretim modellerinin, üretim tekniklerinin inovasyon potansiyelinin ortaya çıkartılmasıdır. Bildiri, bahsedilen araştırma projesinin kapsamını, sürecini ve ön bulgularını paylaşmayı hedeflemektedir.

Anahtar kelimeler: mücevher tasarımı, zanaat, inovasyon, Kapalıçarşı, lüks tüketimi

Bu bildiri kapsamında, İstanbul Bilgi Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümü 2. Sınıf ID 202 Tasarım Stüdyosu dersi kapsamında 2013 yılından beri devam etmekte olan bir eğitim yaklaşımı ve bu model üzerinden tasarım eğitiminin dönüşümü ve yeni
yöntemlerin olasılıkları tartışılmaktadır. İstanbul kent içi küçük üretim bölgeleri, malzeme ve üretim tekniklerinin anlaşılması ve pratik edilmesi için önemli fırsatlar sunmaktadır. Bugüne kadar tasarım lisans eğitiminde sanayi ile olan ortak çalışmalar öncelikli olmuş ve bu tür kent
içi küçük üretim bölgelerinin, zanaat atölyelerinin eğitime katkısı yeterince ve etkin bir şekilde değerlendirilmemiştir. Bu model ile kentteki zanaat atölyelerinin ve sahip oldukları yerel malzeme, üretim tekniklerinin daha aktif bir şekilde tasarım eğitimine eklemlenmesine çalışılarak stüdyo dersi kampüsten kente, zanaat atölyelerine taşınmıştır. Böylece ikinci sınıf tasarım öğrencileri hem çırak olarak zanaat atölyelerinde aktif üretime katılmakta, yaparken öğrenmekte hem de süreçleri içeriden deneyimleme şansı elde ederek geniş bir zaman diliminde gözlem yapabilmektedirler.
Bu modelde ardışık tasarım ve üretim süreçleri yerine ikisinin birlikte olduğu, etkileşimli bir tasarım, üretim ve eğitim süreci gerçekleştirilmekte; malzeme, üretim teknikleri, zanaatkarın bilgisi ve atölye ortamı tasarıma doğrudan girdi oluşturmakta; yaparken düşünme ve tasarlama devreye sokulmaktadır. Stüdyo süresince öğrenciler Şişhane ve Galata bölgesindeki zanaat ağında yer alan metal, ahşap, abajur, avize, tel, pantograf, akrilik, saz atölyeleri
gibi farklı malzeme ve üretim tekniklerinde uzmanlaşmış atölyelerle eşleştirildi. Öğrenciler ikili gruplar halinde seçtikleri atölyelerde ustaların yanında çırak olarak çalıştı ve üretim sürecinin bir parçası oldular. Böylelikle malzeme ve üretim tekniklerini sürecin içerisinden anlama, araştırma ve deneme şansına sahip oldular; bir yandan da işbirliği yaptıkları aktörleri tanırken toplumsal ve kentsel kesitte yeni deneyimler ve farkındalık kazandılar. İstanbul Bilgi Üniversitesi, Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümü’nün tasarım eğitiminde izlediği çoğulcu bakış açısıyla uygulamaya giren ve sahada çalışmalar yapmakta olan Made in Şişhane projesi ile işbirliğinde önerilen bu model, alandaki deneyimler, öğretim kadrosunun katkısı, öğrenciler ve atölyelerden gelen geri bildirimlerle geliştirilmeye, yapılandırılmaya devam etmektedir.
Anahtar Kelimeler: Tasarım Eğitimi, zanaat, atölye, ustalık, çıraklık, malzeme, kentiçi üretim, okuldışı eğitim, İstanbul, Şişhane, Galata

Sanat ve zanaat kavramları insanlık tarih boyunca farklı kültürler tarafından farklı biçimlerde ortaya konulmuştur. İnsanlık serüveninin tarihsel gelişimi içerisinde bir pratik olarak sanat ve zanaat kavramları “bir kültürel tarih” in ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Sanat bilinen her insan toplumunda var olan bir olgu olarak yaratıcıları tarafından yüksek derecede estetik ilgi ile kendisine biriciklik bahşedilen nesnelerden, günümüze ulaşan modern performanslara kadar uzanan geniş bir form alanı içinde var olmaktadır. Günümüzden bakıldığında sanat ve tasarım dünyasında tarihsel ve kurumsal işleyişin, ekonomik sistemlerin, toplumsal yapıların varlığı kaçınılmaz derecede önemli bir yer teşkil etmektedir. Bu makale Larry Shiner’in düşüncelerinden yararlanarak sanat ve zanaat ilişkisini tarihsel olarak gelişen bir kavram olarak nasıl gördüğümüze ve ne anlama geldiğini keşfetme girişimi olarak okuma girişimi olarak konumlanmaktadır. Larry Shiner’in fikirleri kapsamında sanat ve zanaat ilişkisi bir tür sanatın soy kütüğü incelemesi, kültürel kurumsal mücadelenin ürünü olarak incelemeyi amaçlamaktadır.

Bu yazıda kullanılan sözlü tarih çalışması Safranbolu Çarşı’sında geleneksel zanaatların hızla kaybolmakta olduğunun gözlemlenmesi üzerine, geriye ne kaldıysa onları belgeleyebilmek amacıyla 2005 yılının ikinci yarısında gerçekleştirildi. Görüşme Demirci
Muharrem Yıldırım (1933 - 2010), Yemenici Kadir Özsoy (1927 -), Belediye Başkanı Mehmet Ali Terziahmetoğlu (1927 - 2007), Saraç Mehmet Alış (-), Semerci Kemal Ayaroğlu (1922 - 2012) ve Maliyeci Rahmi Saraçoğlu (1920 - 2015) ile yapıldı (Şekil 1-6).
Sözlü tarih görüşmeleri yaptığım 6 usta, “Cumhuriyet Çocukları” olarak isimlendirdiğimiz neslin temsilcileri olmakla 1920’lerden başlayarak yaklaşık seksen yıllık dönemi doğrudan kendi izlenimleriyle aktarmışlardır. Bu dönem Kurtuluş Savası sonrası, Karabük Demir Çelik İşletmeleri (KDÇİ)’nin kuruluşu (1930’lar), II. Dünya Savaşı’nın Anadolu’daki etkileri (1940’lar), CHP iktidarı ve ardından çok partili döneme geçiş (1950’ler), Safranbolu’da korumanın başladığı yıllar (1970’ler), Safranbolu’nun UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne yazılışı ve ardından turizme giriş (1990’lar) gibi çok önemli evreleri içermektedir. Bu nedenle izlenimler mesleki uygulamaları kayıt altına almak yanında dönemlerin Safranbolu’ya yansımalarını da sorgulamak şeklinde gelişmişti. Bu seksen yıllık dönem Safranbolu’nun bir sanayi öncesi kasabadan tarihi ve turistik kasabaya dönüşümünün gerçekleştiği geçiş dönemini ifade etmektedir. Bu açıdan benzer Anadolu kasabaları için
de örnek oluşturabilecek verileri içermektedir. Sözlü tarih görüşmesinin HD formatta yapılan video kayıtları olası bir belgesel filmde kullanılabilecek kalitededir. Safranbolu Çarşı’sı kitabının içeriğini ve makale başlıklarını belirlerken elimde olan kayıtların
Safranbolu’daki değişimi anlamak için çok değerli bilgiler içermekte olduğunu fark ettim ve hemen deşifre etmeye giriştim. Gereksiz yere bu makalenin boyutunu abartmamak amacıyla dökümleri burada olduğu gibi aktarmaktan kaçındım. Buna karşın dönüşümün gerçekleştiği seksen yıl içinde özellikle ele alınarak incelenmesi gereken önemli konuları farklı başlıklar altında tartışmanın daha yararlı olacağı sonucuna vardım. Yine de araştırmacıların başka çalışmalarda kullanabilmelerine olanak sağlamak amacıyla dökümleri Academia.edu’da olduğu gibi yayımlamayı uygun gördüm.

El işçiliğine dayanan her türden üretim için kullanılan zanaat sözcüğü, ayakkabıcılıktan taşçılığa, pişmiş toprak işçiliğinden dokumacılığa kadar her türlü etkinliği anlatmaktadır. Zanaat, öğrenimle birlikte el alışkanlığı sonunda elde edilen el becerisini ve ustalığı gerektirir. Zanaatkâr ise, belli bir zanaatın becerisine sahip olan ve o zanaatı meslek edinmiş emekçidir.

Öz
Osmanlı Devleti Tersane-i Âmire’de kadırga inşasından kalyona ve hatta saltanat kayıklarının yapımında birçok zanaatkârı çalıştırmıştır. Farklı meslek gruplarından olan zanaatkârlar iş kollarına göre farklı ücretlendirilmiştir. Müslüman veya gayrimüslim kişilerin aylık ücretli görev alabildiği gibi işin durumuna göre dışardan gündelik usulü amele temin de edilmiştir. XVI. yüzyıldan XIX. yüzyıla kadar bir süre düşünüldüğünde çalışanların dini profillerinde değişiklikler olmuştur. Özellikle Batılılaşma dönemiyle birlikte Tersane-i Âmire’de gayrimüslim ustaların yoğunluğunun arttığı söylenebilir. Aynı zamanda Anadolu’da bulunan diğer tersanelerde çalışan bazı ustalar da zaman zaman İstanbul’a görevlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Tersane-i Âmire, Gemi Yapımı, Zanaatkâr


Abstract
Ottoman Empire employed many craftsman in Golden Horn Shipyard for the building of galleys and galleons and even imperial caiques. Craftsmen from different occupational groups have been paid differently according to their line of work. As well as Muslims and non-Muslims employed with monthly salaries, unskilled workers with daily salaries employed also depending on the state of the operation. Considering the period between XVI. century and XIX. century, the religious profiles of the employees have been changed. It can be said that number of non-Muslim craftsmen work in Golden Horn Shipyard has been increased especially with the Westernization period. Concurrently some craftsmen work in shipyards in Anatolia, employed in Istanbul from time to time.

Keywords: Ottoman Empire, Golden Horn Shipyard, Ship Building, Craftsman

ÖZ Konar-göçer bir Türk boyu olan Kuman/Kıpçaklar ĠrtiĢ'ten Tuna'ya kadar uzanan devasa bir coğrafi alanda varlık göstermiĢ, gündelik yaĢam içerisinde sahip oldukları çeĢitli yetenekleri ile Türk kültür hayatında derin izler bırakmıĢlardır. Toplum yapısı incelendiğinde, hayvancılığın yanı sıra çeĢitli mesleklerle de uğraĢıldığı görülmekte, emek ve beceriye dayanan üretim faaliyetleri konusunda öne çıkan bir zanaatkâr grubun varlığı dikkat çekmektedir. Bu çalıĢma, Kuman/Kıpçak toplumunda yer alan zanaatsal faaliyetlerden yola çıkarak insan emeğinin ürüne dönüĢmesi sürecinde konar-göçer kültür özelliklerinin bu sürece ne Ģekilde dâhil olduğu sorusuna cevap aramaktadır. ÇalıĢmanın odak noktası Kuman/Kıpçakların üretimsel faaliyetleri ve söz konusu faaliyetlerin toplumun yaĢam biçimi olan konar-göçerlikle bağlantısıdır. Bu noktada berberlik gibi hizmete dayalı zanaatlar çalıĢma dıĢında tutulmuĢtur. Üretimi esas alan zanaat erbabının meĢgul olduğu iĢ kolları, ürettikleri ürünler, kullandıkları malzeme ve yöntemler ele alınmıĢ, üretimsel faaliyetler maddi kültür kalıntıları üzerinden açıklanmaya çalıĢılmıĢ ve her bir faaliyet konar-göçer kültür ile iliĢkilendirilmiĢtir. Kuman/Kıpçaklar konar-göçer yaĢam kültürünün bir yansıması olarak tarihleri boyunca ellerindeki malzeme her neyse onu kendi yaĢam tarzlarına uygun olarak iĢleyip bundan en yüksek faydayı sağlamayı bilmiĢlerdir. Üretim faaliyetleri konusunda da aynı yaklaĢımın esas alındığı, konar-göçer yaĢam tarzının imkânları ve gerekleri dâhilinde hareket edildiği saptanmıĢtır. Bu doğrultuda ana uğraĢları hayvancılık olan Kuman/Kıpçaklarda üretime dayalı zanaatın, genel olarak hayvan ürünlerinin iĢlenmesi ve yaĢanılan saha da fazlaca metal bulunması sebebiyle de metal iĢlemeciliği alanlarında yoğunlaĢtığı tespit edilmiĢtir. Bununla birlikte taĢ yontma, ahĢap ve kemik oyma önemlidir. Anahtar Kelimeler: kuman/kıpçak, konar-göçer, zanaat, ürün, maddi kültür ABSTRACT Kuman/Kipchaks, nomadic Turkish people, had a huge presence in the geographical area stretching from the Irtysh to the Danube, left deep traces in Turkish cultural life via a variety of skills that they had in everyday life. When the social structure is analyzed, as well as husbandry, various professions are also observed to be engaged, presence of prominent a group of craftsman on issue of production activities based on labor and skills draws attention. This article seeks to answer the question, in the process of transformation of human labor into production, in what ways features of nomadic culture involve in this process by looking at artisanal activity partaking in Kuman/Kipchak society. The focus of this study is productive activities of Kuman/Kipchaks and relationship of relevant activities with nomadism which is lifestyle of the * ArĢ. Gör., Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, aslicandarli@mu.edu.tr

Savaş sanatlarına neden "sanat" dendiği hakkında yazdığım deneme tadındaki bu makale ilk olarak 2019 Mart'ında Aikido ve Budo Federasyonu'nun web sitesi olan abf.org.tr'de yayınlanmıştır. Okumakta olduğunuz versiyon imla düzeltileri içermektedir.

This article, in which I wrote on the subject why martial arts are called "art" was first published on the web site of Aikido and Budo Federation, abf.org.tr, on March 2019. This version includes some spelling corrections.

Bir Türk sanatı olarak kabul edilen Ebru sanatı, milli bir miras olarak yaşamakta ve bu serüvenini, asırlardan beri sürdürmektedir. Yazmalar ve klasik kitaplarda genellikle yan kağıdı veya iç kapak süslemelerinde yer alan Ebru kültürü, yüz yıllarca bir zanaat olarak varlığını devam ettirmiştir. Kültürel veraset, Cumhuriyet döneminde de devam etmiş ve ebru formları, sanatçılar tarafından geliştirilerek, sadece kitap ve defter kapaklarında kullanılan obje olmaktan öteye taşınarak, tablolarda ve duvar süslemelerinde yerini almaya başlamıştır. Milli mirasımız ve kadim kültürümüzün önemli bir varlığı olan Ebru sanatımız, gelişimi ile  uluslar arası boyuta taşınmıştır. Uzak Doğudan, Avrupa ve Amerika’ya kadar yaygınlaşarak adından söz ettirmeye ve sanat dünyasının ilgisini çekmeye başlamıştır. Moda ve tekstil alanlarındaki uygulamalar, yaygınlaşmanın bir tezahürü olarak görülmelidir. Ebru Kültürü’nün, Türk Kağıt Süsleme Sanatı' adıyla, 27 Kasım 2014 yılında, 190 ülkenin katılımı ile, UNESCO,  insanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesine dahil edilmesi, Ebru kültürünün, evrensel boyuta ulaştığını göstermektedir.  Bu tebliğde, Ebru kültürümüze ait Osmanlı Arşivinde bulunan tarihi kaynaklardan, 15-19. yüzyıllara ait örnekler sunulacak ve günümüzde ulaştığı boyutlardan örnekler ile Ebru kültürünün, zanaattan sanata gelişimine görseller ile yer verilmiştir.

ÖZ Ülkemizin son derece zengin ve karmaşık kültürel mirası söz konusu olduğu zaman aklımıza en son gelen ürünlerden birisi de el yapımı madeni çanlardır. Müzik, zamanı duyurmak-iletişim-haberleşme-ikaz, dini-liturjik, dekoratif ve hayvancılık gibi farklı anlam, işlev ve kullanım alanları bulunan çanın üretimi "çancılık" ve "çancı" olarak adlandırılan geleneksel bir zanaat ve zanaatkâr grubunun doğuşu ve gelişimini sağlamıştır. Çancılık geleneksel teknik, yöntem, malzeme ve el aletleri vasıtasıyla çan üretilmesine dayalı olan kadim bir zanaattır. Demirciliğin bir kolu olarak da görebileceğimiz çancılık oldukça zahmetli ve meşakkatli bir uğraştır. Çancılık ticari ve teknolojik gelişmeler nedeniyle günümüzde büyük ölçüde kaybolmaya yüz tutmuştur. Toroslar'da kurulu bulunan ücra bir kırsal yerleşim olan Cemerler mahallesinde 2018 yılında gerçekleştirdiğimiz saha araştırmasında tespit ederek belgelediğimiz çan yapımcılığı, iptidai yapısıyla dikkat çeken bir zanaattır. Cemerler, çan yapımcılığının Antalya'da yaşatıldığı yegane üretim merkezidir. Çan yapımcılığının Cemerler'de ortaya çıkışına dair tam ve vazıh bir açıklama ve tespit yapmak mümkün olamamaktadır. Konuya ilişkin olarak yazılı kaynaklar suskun kalmakta sözlü kaynaklar ise doyurucu bir bilgi verememektedir. Cemerler'de gerçekleştirilen çan üretimi ticari anlamda önemsiz sayılabilecekken kültürel açıdan son derece değerlidir. Bunun yanı sıra çancılık Cemerler Mahallesi açısından alternatif bir istihdam ve gelir kaynağı teşkil ettiği gibi yöredeki önemli bir ihtiyacı da gidermiştir. Bununla birlikte, Endüstri Devrimi ve Küreselleşmenin geleneksel zanaatlar üzerinde yarattığı dramatik sonuçlar Cemerler gibi küçük bir yerleşimde dahi kendisini göstermektedir. Makalemizin çıkış noktasını ve esas konusunu Cemerler'de, son derece sınırlı bir çevrede meydana getirilmekte olan çan yapımcılığı teşkil etmektedir. Cemerler'deki çan yapımcılığı günümüze kadar herhangi bilimsel bir yayına konu teşkil etmemiştir. Bu anlamda çalışmamız bir ilk olacaktır. Bunun dışında kültürel bir nesne olan çan geleneksel boyutuyla da incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Akseki, folklor, el sanatları, çancılık, somut olmayan kültürel miras.

Kemeraltı'nın açık pazar işlevini devam ettirmesini sağlayan önemli aktörlerinden biri zanaatkarlardır diyebiliriz. Fakat Kemeraltı'nda üretimini devam ettirmekte olan zanaatkarların kendileri ve üretim potansiyelleri tam olarak bilinmemektedir. Bu sebeple, zanaatkarların konum ve ürünlerinin incelenmesi için bir saha araştırmasına ihtiyaç duyulmuştur. 2017 yılında gerçekleşen İyi Tasarım İzmir Etkinliği' nde, Kemeraltı'nda Turist Ol çalıştayı kapsamında 23 Endüstriyel Tasarım öğrencisi ile Kemeraltı 82 adet üretim yapan usta ile mevcut ürün listeleri, en çok satılan ürünleri, ürünlerinin tercih edilme nedenleri, satış sezonları ve hedef kitleleri üzerine yüz yüze yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Veriler çerçevesinde Deri, Ahşap, Seramik & Cam, Metal, Değerli Taş/Metal, Diğer malzemeler olmak üzere 6 adet malzeme bazlı sınıflandırma yapılmış, konum ve zaman etkileşimleri haritalandırılmıştır.

SANAT VE TASARIM EĞİTİMİNDE BİR YÖNTEM OLARAK KİNTSUGİ

Özlem OĞUZHAN, Prof. Dr., İstanbul Medeniyet Üniversitesi
ozlemoguzhan@gmail.com

Mehmet DERE, Dr. Öğr. Üyesi İstanbul Ayvansaray Üniversitesi
mehmetdere@ayvansaray.edu.tr

Sennett’ın gerek bu çalışmasında gerekse son dönem çalışmalarında öne çıkan yönü, fikirlerini kendi yaşantısından örnek, tecrübe ve anekdotlardan hareketle örmesidir. Teorik bir zemine yaslanma gereği duymadan, kavramlarını ve yaklaşımını ortaya koyarken hikaye anlatıcısı gibi kendi öyküsünü dizmektedir. On dördüncü yüzyıldan bugüne kadar anlattığı zaman dilimi belli hikayeler üzerine kuruludur ve kitap, kapitalizmin gelişmesiyle insanlar arasındaki işbirliğinin nasıl çöktüğünü kendi tecrübe ve araştırmaları üzerinden göstermektedir.

ÖZET
Bugünkü Türkmenistan toprakları içerisinde bulunan Merv şehri Türk-İslam tarihinin en önemli kültür ve medeniyet merkezlerinden biri olmuş, uzun bir süre Horasan bölgesinin en önemli şehirleri arasında yer almıştır. “Horasan’daki tüm şehirlerin anası” veya “Merv Şahların ve Sultanların Ruhu ” olarak tarif edilmiştir.
IX–XII. Yüzyıllar, devletler arasındaki kervan ticareti ve meta-para ilişkilerinin en parlak dönemi olarak kabul edilmektedir. Tarihi İpek Yolu üzerinde yerleşen Merv şehri; İran, Hindistan, Afganistan, Çin ve Türkistan’a giden kervan yollarının kavşak noktasında olma özelliğini uzun zaman içinde muhafaza etmiştir. Uluslararası ticaret yolları, Merv şehrinin gelişimi ve zenginleşmesi için çok uygun şartlar yaratmıştır. Şehri doğudan batıya ve güneyden kuzeye kesen önemli ticaret yolları buna büyük ölçüde katkı sağlamıştır. Bu çalışma kapsamında IX-XII. yüzyıllar arasında Merv’de, zanaatın , iç ve dış ticaretin gelişmesini, ticari-ekonomik ilişkilerde paranın rolünün önem kazanmasını ortaya koymayı amaçlamaktayız.
ABSTRACT
Merv city, located in nowadays’ Turkmenistan land, is the most important culture and civilization center of Turk-Islam history and also one of the important cities of Khurasan region. It is named as “mother of all cities of Khurasan” or “Soul of Merv Shahs and Sultans”.
IX-XII century is the golden age of caravan trade and commodity-money relations between countries. Merv city, situated on Silk Road, has been maintained the location feature as point of crossroads of Iran, India, Afghanistan, China and Turkistan caravan ways for a long time. International trade roads made suitable conditions for Merv city development and growth. The important trade roads, which crossed the city from east to west and from south to north, made a lot of contribution in its growth. In this study, we aimed to show the role of money in trade, development of inland and foreign trade, trade and economic ties in Merv in IX-XII century.