Lokma
| Lokma | |
|---|---|
 Saray lokması | |
| Ülke(ler) | Türkiye |
| Yaratıcısı | Osmanlı mutfağı |
| Türü | Şerbetli tatlı |
 |
| Osmanlı mutfağı |
|---|
Lokma, un, maya, tuz ve şekerle hazırlanan hamurun, sıvı yağda kızartılmasıyla hazırlanıp koyu kıvamlı şerbetle tatlandırılarak servisi yapılan bir Türk tatlısıdır. İzmir Lokması adıyla coğrafi işaret almıştır.[1]
Kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]Lokma kelimesi bir ağız, bir yudum, bir parça yemek anlamına gelen[2] Arapçadaki "لقمة"[3] yani "lukma"[4] kelimesinden gelmiştir. Lokmanın bir çeşidi olan bugün Arap kültüründe var olan "لقمة القاضي" yani "kadı lokması" El-Bağdadi tarafından 13. yüzyılda tarif edilmiştir.[5] Kaynağı Osmanlı Sarayı'na da dayanmakla birlikte halk arasında da yapımı yaygınlaşmıştır.
Osmanlı Mutfağındaki Lokma Çeşitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Basılı ilk yemek kitabı Melceü’t-Tabbâhîn'de lokma tarifleri vardır. Lokum, saray lokması, yumurta lokması olarak kitapta geçmektedir.[6] Bunlar:
- Âdi Lokum
- Yumurtalı Lokum (Hacı Lokumu)
- Saray Lokması
- Yumurta Lokması
Yapımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ortası delikli olacak şekilde yuvarlak veya küçük küre şeklinde hamurlardan yapılan iki tipi vardır. Yuvarlak şekilli olana İzmir lokması; küre şeklinde olana Saray lokması denir. Lokma, özellikle İzmir kültürünün vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. İzmir'de dini öneme sahip günlerde kalabalık köşe başında pişirilen lokma tatlısının halka ücretsiz dağıtıldığı görülebilir. Özellikle ölünün ardından hayır amacıyla veya sünnet düğünlerinde davetlilere dağıtılmak üzere lokmanın taze olarak hazırlanması, pişirilmesi ve dağıtılması adettendir. Bu iki baskın çeşidin yanında lokmanın farklı yapımları da bulunmaktadır. Ankara'nın Güdül-Ayaş yörelerinde Bırtlak diye bilinen bir lokma çeşidi vardır.[7] Türkiye'deki bazı yörelerde şerbet dökülerek tatlı olarak yenilmesine rağmen, bazı yörelerde pişi gibi şerbetsiz peynir ile yenilmektedir.Ayrıca bonibon ve krema kullanılabilir.[8]
Yörelere Göre Çeşitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Erzurum Kaz Lokması
[değiştir | kaynağı değiştir]Erzurum Kaz Lokması 02.03.2023 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[9]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Donut
- Tulumba tatlısı
- Kemalpaşa tatlısı
- Demir tatlısı
- Çakçak (Orta Asya menşeli olan tatlı, lokmaya oldukça benzerdir)
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "İzmir Lokması". Coğrafi İşaretler Portalı. 5 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2020.
- ^ Mehmet Zeki Pâkalın "Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü" sf. 369, Millî Eğitim Basımevi (1971).
- ^ Diran Kélékian, "Dictionnaire Turc-Français" (Osmanlıca), 1911
- ^ Elvân-ı Şirâzî "Elvân-ı Şîrâzî'nin Gülşen-i Râz Tercümesi" sf. 549, Niğde Üniversitesi Yayınları (2004).
- ^ Charles Perry "A Baghdad Cookery Book" Oxford Companion to Food, (2006) ISBN 1-903018-42-0.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Nisan 2022.
- ^ "Türkiyede Halk Ağzından Söz Derleme Dergisi" cilt. 1 sf. 201, Maarif Matbaası (1939).
- ^ Ayfer Tunç "Bir maniniz yoksa annemler size gelecek: 70'li Yıllarda Hayatımız" sf. 284, Yapı Kredi Yayınları (2001).
- ^ "Erzurum Kaz Lokması". Türk Patent ve Marka Kurumu. 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023.
 | Tatlı ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |