Ayran
Ayran, yoğurdun içine su katılarak elde edilen bir tür içecek. Türk mutfağına ait olan en yaygın içeceklerdendir. Türkiye, Ermenistan, Azerbaycan, İran, Lübnan, Bulgaristan ve diğer bazı Balkan ülkeleriyle Orta Doğu ve Orta Asya (Türki Cumhuriyetler) ülkelerinde yapılır.[1] Ayran yapımında doğal nitelikli yağlı koyun yoğurdu yeğlenir. Bir ölçü yoğurda en çok bir buçuk ölçü su karıştırılır. Nadiren su yerine süt de katılabilir. Az ölçüde tuz da eklenebilir. Türklerin geleneksel içeceği olan ayran, Balkan ve Asya ülkelerinde de içilir.
Su ve yoğurttan oluşan ayran, heterojen bir karışımdır.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]MS 552-745 yılları arasında hüküm süren Göktürkler, ekşiyen yoğurdun ekşiliğini azaltmak için üzerine su eklediler.[3] Böylece tesadüfen ayran ortaya çıkmış oldu.
Ayran kelimesi, tarihte ilk defa Divan-i Lugat-it Türk eserinde "sütten elde edilen bir içecek" olarak tanımlanmıştır.[4]
Çeşitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Susurluk Ayranı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ayranın yapılışı yöresel farklılıklar göstermemekle birlikte çeşitleri açısından farklılık göstermektedir. Susurluk (Balıkesir, Türkiye) yöresinde ufak bir elektrikli motorla ayran, kazandan çekilerek dar bir boru aracılığıyla yukarıdan hızlı bir şekilde tekrar kazana boşaltılır. Bu devridaim sürecinde ayranın yağı ayran üzerinde köpük oluşturur. Bu ayran Susurluk ayranı olarak bilinir.
Susurluk Ayranı Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[5][6]
Yayık Ayranı
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye'nin bazı doğu kesimlerinde ise karıştırma yöntemi ile yayık ayranı elde edilir ki bu ayran bol köpüklü olur.
Malatya Pirpirimli Acılı Ayran / Malatya Semizotlu Acılı Ayran
[değiştir | kaynağı değiştir]Malatya Pirpirimli Acılı Ayran / Malatya Semizotlu Acılı Ayran 11.04.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Heyhoe, Kate. The ABC's of Larousse Gastronomique". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2009.
- ^ "Ayran homojen mi yoksa heterojen midir ve neden?". Hürriyet. 1 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023.
- ^ Prof. Dr. Ziya Mocan. "Turkish News Weekly - Ayranı kim buldu?" (PDF). 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2009.
- ^ "Ayran kelimesi etimolojisi". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2015.
- ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38086[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2021.
- ^ "Malatya Pirpirimli Acılı Ayran / Malatya Semizotlu Acılı Ayran". Türk Patent ve Marka Kurumu. 3 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
 | Türk mutfağı ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | İçecek ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |