Filozofija nauke
Filozofija nauke je grana filozofije čiji je zadatak kritičko ispitivanje i analiza nauke, njenih metoda i krajnjih rezultata. Jedan ogranak filozofije nauke, metodologija nauke, je usko vezana za teoriju saznanja. Istražuje metode putem kojih nauka dolazi do istina koje postulira o svijetu i kritički razmatra pretpostavljene rezone u korist tih metoda. Metodologija se bavi pitanjima kao što su:
- smjer kojim se kreće prihvatanje određene naučne teorije,
- prirodom odnosa uzajamnog potvrđivanja dokaza i hipoteza,
- i analizira istinitost naučnih afirmacija, tj., kada i kako naučne tvrdnje mogu biti opovrgnute podacima i observacijama sa terena, kao i eksperimentima iz laboratorija.
Drugi ogranci filozofije nauke se bave samim značenjem i sadržajem postavljenih naučnih rezultata, i usko su vezane za metafiziku, kao i filozofiju jezika. Tipični problemi kojima se bave ti ogranci filozofije nauke su:
- priroda naučnih zakona,
- kognitivni sadržaj naučnih teorija o onome nevidljivom,
- i struktura datih naučnih objašnjenja.
Filozofija nauke takođe ispituje specifične probleme (fundamente), koji su rezultat same naučne prakse. Neki od mogućih primjera su:
- metafizičke pretpostavke teorija koje se bave problemom prostor-vrijeme,
- uloga probabiliteta u statističkoj fizici,
- interpretacija mjerenja u kvantnoj teoriji i
- analiza objašnjenja, koja dolaze iz evolutivne biologije.
Važniji koncepti koji se nameću kada je riječ o kredibilitetu hipoteza su sljedeći:
Induktivizam je teza po kojoj hipoteze mogu biti potkrijepljene uspjehom predviđanja u određenim slučajevima, tj., kada su isti pod okriljem same hipoteze.
Ako poistvječimo princip induktivne inferencije sa tvrdnjom, da će budućnost biti ista kao i prošlost, suočavamo se sa skeptičkom primjedbom, da takav zakon nema sadržaja i čak je autokondradiktoran, ako se prihvati bilo kakva vrsta »sličnosti«. Da bi joj se vratio sadržaj i čvrstina na samom početku, obično se dodaje da prilikom formulisanja naučnih hipoteza, jedino su prihvatljivi ograničeni skupovi »iskonskih« vrijednosti.
