Władysław Jaszczołt

Władysław Jaszczołt

Data i miejsce urodzenia	11 listopada 1883 Brześć, gubernia grodzieńska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	20 luty 1962 Londyn
Wojewoda łódzki
Okres	od lipiec 1926 do 31 stycznia 1933
Poprzednik	Ludwik Darowski
Następca	Aleksander Hauke-Nowak
Wojewoda wileński
Okres	od 16 lutego 1933 do 13 października 1935
Poprzednik	Zygmunt Beczkowicz
Następca	Ludwik Bociański
Minister opieki społecznej
Okres	od 13 października 1935 do 15 maja 1936
Okres	od 15 maja 1936 (p.o) do 16 maja 1936
Poprzednik	Jerzy Paciorkowski
Następca	Marian Zyndram-Kościałkowski
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Władysław Jaszczołt (ur. 11 listopada 1883 w Brześciu nad Bugiem^[1], zm. w 20 lutego 1962^[2] w Londynie^[3]) – polski prawnik, polityk, działacz państwowy II Rzeczypospolitej.

Był synem Bolesława inżyniera miejskiego i pianistki Heleny z Kosteckich^[4]. Ukończył progimnazjum w Brześciu, a następnie gimnazjum ukończył w Siedlcach^[1]. Działał w młodzieżowych organizacjach patriotycznych. Studiował na rosyjskim Uniwersytecie Warszawskim^[1]. W czasie rewolucji 1905 roku został relegowany z uczelni za udział w strajku szkolnym^[1]. Przeniósł do Krakowa i wstąpił na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Galicji. Następnie w 1906 r. zamieszkał w Moskwie i tam pięć lat później ukończył prawo na Uniwersytecie Moskiewskim^[1], zdając egzaminy końcowe w więziennej celi, gdzie go wówczas przetrzymywano za działalność o charakterze patriotycznym wśród Polonii^[4]. Po studiach osiedlił się w Wilnie, gdzie odbył praktyki w adwokaturze, oraz w Wileńskim Banku Ziemiańskim^[1]. Pod koniec 1917 r. przyjął propozycję objęcia stanowiska podprokuratora w sądzie okręgowym w Siedlcach^[1].Na krótko przed końcem I wojny światowej został przeniesiony na analogiczne stanowisko do sądu okręgowego w Warszawie^[1].

W latach 1917–1918 był współorganizatorem Towarzystwa Obrony Kresów Wschodnich. Działał na Wileńszczyźnie, ale utrzymywał kontakty także z polskimi organizacjami w Kownie i Suwałkach.

Po wybuchu wielkiej należał też m.in. do Towarzystwa Niesienia Pomocy Jeńcom Słowianom oraz do Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny^[4].

Jaszczołt wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej jako ochotnik^[1], biorąc udział w kluczowej fazie kampanii 1920 r^[4]. W kolejnych miesiącach został skierowany do Szkoły Podchorążych w Warszawie, by po demobilizacji powrócić do pracy w sądownictwie. W drugiej połowie grudnia 1922 r., po utworzeniu rządu Władysława Sikorskiego przyjął propozycję przejścia do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych II RP, gdzie w latacha 1922–1924 był naczelnikiem Wydziału Bezpieczeństwa, zaś od 1924 do 1926 roku dyrektorem departamentu Departamentu Bezpieczeństwa Publicznego i Prasy^[1][4].

Przed przewrotem majowym nie angażował się w bieżące życie polityczne^[4]. W maju 1926 r. zachował lojalność wobec legalnych władz. Pomimo to otrzymał nominację na stanowisko wojewody łódzkiego. Piastował ten urząd od 12.07.1926 r. do 31.01.1933 r. W tym okresie została przeprowadzona gruntowna reorganizacja urzędu wojewódzkiego. Przeciwnicy polityczni niejednokrotnie zarzucali Jaszczołtowi, że jest tylko biernym wykonawcą rozkazów z Warszawy, a duża część jego aktywności na rzecz warstw pracujących to działania pozorowane^[4].

Po zakończeniu urzędowania w Łodzi przeniósł do Wilna, gdzie 16 lutego 1933 r. został wojewodą wileńskim. Starał się doprowadzić do wzmocnienia pozycji gospodarczej Wileńszczyzny, zwłaszcza poprzez szczególną pieczę nad tymi dziedzinami, dla których istniały w regionie naturalne warunki do rozwoju. W urzędzie wojewódzkim w Wilnie pozostał do jesieni 1935 r., kiedy to po raz kolejny w swoim życiu przeniósł się do Warszawy^[4].

Gdy powrócił do stolicy, 13 października 1935 r. został mianowanym ministrem opieki społecznej w rządzie Mariana Zyndram-Kościałkowskiego. Jako szef Ministerstwa Opieki Społecznej musiał się też zmierzyć z narastającą w kraju aktywnością strajkową, której towarzyszyła rosnąca popularność strajków okupacyjnych. Jaszczołt zwracał uwagę, że poza sferą zadań realizowanych przez ministerstwo musi pozostać bardzo skądinąd ważna kwestia przebudowy ustroju rolnego w Polsce i związana z tym potrzeba podnoszenia „poziomu kulturalnego ludności”. W nastawieniu ministra widoczny był nacisk na to, by w ramach resortu skupić się na realizacji zadań najpilniejszych, a przy tym nakreślanych z uwzględnieniem ograniczonych środków budżetowych, którymi dysponowano. Za istotne należy też uznać deklaracje dotyczące konsekwentnej „ochrony pracy, posiadającej własny organ wykonawczy w postaci inspekcji pracy”^[4].

15 maja 1936 wraz z dymisją rządu Jaszczołt przestał być ministrem, lecz pełnił obowiązki jeszcze przez jeden dzień^[4]. Zastąpił go ustępujący premier Zyndram-Kościałkowski. Były minister odrzucił propozycję objęcia stanowiska wojewody lwowskiego oraz wycofał się z życia politycznego^[4]. Został pisarzem hipotecznym w Łodzi.

Po wybuchu wojny wyjechał do Wilna. Po agresji ZSRR na Polskę przedostał się wraz z byłym premierem Aleksandrem Prystorem do Kowna, gdzie negocjował z władzami litewskimi możliwości wjazdu obywateli Rzeczypospolitej na terytorium Litwy. W grudniu 1939 r. powrócił do Wilna, pomagając wielu Polakom, którzy usiłowali przedostać się na Zachód^[4]. W czerwcu 1941 r. został wraz rodziną został aresztowany przez NKWD i więziony w łagrze na Uralu. Rodzina została wywieziona na Syberię na zesłanie w rejon Barnaułu. Został uwolniony na mocy układu Sikorski-Majski. Następnie wstąpił do Armii Andersa^[5], z którą przedostał się do Irany. Zaangażował się tam w działalność piłsudczykowskiego Zespołu Pracy nad Odbudową Polski, zostając nawet przewodniczącym rady głównej tej organizacji. W 1944 r. wyjechał do Libanu, gdzie znalazł schronienie w ośrodku polskim w miejscowości Ghazir. Współtworzył Instytut Bliskiego i Środkowego Wschodu „Reduta”^[4].

Dwa lata po zakończeniu działań wojennych, przeniósł się do Wielkiej Brytanii. Osiadł w Londynie. Pomimo pogłębiających się kłopotów zdrowotnych uczestniczył w życiu emigracji, należał m.in. do Ligi Niepodległości Polski^[4].

Zmarł 20 lutego 1962 r. Został pochowany na South Ealing Cemetery w Londynie (12 CBB)^[6].

Miał żonę Wandę i syna Stanisława (ur. ok. 1916), uczeń prywatnego gimnazjum Zimowskiego w Łodzi (1931).

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1927)^[7]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (31 grudnia 1923)^[8]
• Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia (1935)^[9]

• Kto był kim w II Rzeczypospolitej, pod red. prof. Jacka. M. Majchrowskiego, Warszawa 1994, wyd I ISBN 83-7066-569-1.