Pinus lumholtzii
| |
| Systematyka[1][2][3] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
P. lumholtzii |
| Nazwa systematyczna | |
| Pinus lumholtzii B.L.Rob. & Fernald Proc. Am. Acad. xxx. 122. 1894. | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |
 | |
Pinus lumholtzii B.L.Rob. & Fernald – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Występuje w północnym Meksyku (endemit). Ze względu na całkiem zwisające igły nazywana jest Pino triste, co po hiszpańsku oznacza "smutna sosna".
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Zasięg w obrębie Meksyku rozciąga się na zachodnie stany i górzyste tereny od południowego Jalisco do miasta Chihuahua[5]. Spotykana w obrębie pasma Sierra Madre Zachodnia w stanach: Aguascalientes, Chihuahua, Durango, Guanajuato, Jalisco, Nayarit, Sinaloa, Sonora, Zacatecas[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Drzewiasty, korona drzewa szeroka, zaokrąglona.
- Pień
- Dorasta do 20 m wysokości[6] i 50–70 cm średnicy. Kora młodych drzew czerwono-brązowa, łuszcząca się, z czasem szaro-brązowa do szarej, gruba, spękana na nieregularne podłużne płytki.
- Liście
- Igły wyrastają po 3 (rzadko po 2 lub 4) na krótkopędach, o długości (15)20–30(40) cm i szerokości (1)1,2–1,5 mm, jasnozielone, zaostrzone, z drobnoząbkowanym brzegiem. Zwisające.
- Szyszki
- Szyszki męskie różowawe, dojrzałe żółte, zebrane w rzadkie klastry przy końcach pędów. Cylindryczne, o rozmiarach 20–30 × 5 mm. Szyszki żeńskie wyrastają pojedynczo (sporadycznie w okółkach po 2–3), na szypułkach o długości 10–15 mm. Dojrzałe szyszki jajowate, po otwarci o wymiarach 3,5–5,5(7) × 3–4,5 cm. W szyszce 50–70 łusek nasiennych. Apofyza delikatnie wzniesiona, w kolorze od ochry do czerwonobrązowego. Nasiona o długości 3–5 mm, ciemnobrązowe, opatrzone skrzydełkiem o długości 1–1,4 cm.
- Gatunki podobne
- Pinus patula, podobna ze względu na opadające igły, które jednak nie zwisają tak silnie. P. patula ma także większe szyszki[7].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Dwie wiązki przewodzące i 4–10 środkowych kanałów żywicznych w liściu, czasem 1–4 wewnętrzne. Linie aparatów szparkowych widoczne na wszystkich stronach liścia. Igły pozostają na drzewie przez 2 lata. Szyszki dojrzewają w ciągu 2 lat.[6]
Występuje na wysokościach (1500)1700–2600(2900) m n.p.m.[6]
Zazwyczaj towarzyszy jej kilka gatunków dębów (Querqus) oraz sosen, w tym P. leiophylla, P. arizonica, P. douglasiana, P. durangensis, P. herrerae, P. pseudostrobus, P. teocote, P. oocarpa oraz P. cembroides.
Przedstawiciele tego gatunku są gospodarzami kilku roślin pasożytniczych[8]:
- Arceuthobium nigrum – gospodarz główny
- Arceuthobium gillii – gospodarz główny
- Arceuthobium yecorense – gospodarz główny
- Cladocolea cupulata Kuijt (gązewnikowate)[9]
Systematyka i zmienność
[edytuj | edytuj kod]Synonimy[10]: Pinus patula B.C. Seemann non Schlechtendahl et Chamisso.
Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[11]:
- podrodzaj Pinus
- sekcja Trifoliae
- podsekcja Australes
- gatunek P. lumholtzii
- podsekcja Australes
- sekcja Trifoliae
Sosna ta po raz pierwszy została zebrana w 1856 r. przez B.C. Seemanna, a pozyskany materiał znalazł się w herbarium Królewskich Ogrodów Botanicznych w Kew, gdzie został zaliczony do innego, wschodniomeksykańskiego gatunku Pinus patula. Okazy znalezione przez szwedzkiego botanika C. V. Hartmana, który towarzyszył Carlowi Lumholtzowi w jego podróży badawczej po Meksyku w latach 1890–1893, posłużyły do opisania nowego gatunku pod nazwą Pinus lumholtzii. Sosny znaleziono najpierw niedaleko Tutuaca, bezpośrednio na zachód od miasta Chihuahua. Typem nomenklatorycznym gatunku został okaz Hartman 541, rosnący niedaleko Coloradas w stanie Chihuahua[7].
Zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa organizacja IUCN umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych, przyznając mu kategorię zagrożenia LC (Least Concern, niskie ryzyko wyginięcia)[4].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Pod koniec XIX w. rdzenni mieszkańcy Sierra Madre Zachodnia przygotowywali wywar z igieł tej sosny, który stosowali jako lek na problemy z układem pokarmowym. Lud Tarahumara preferował drewno P. lumholtzii jako materiał do wyrobu instrumentów muzycznych[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
- ↑ a b A. Farjon, Pinus lumholtzii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2012-01-30] (ang.).
- ↑ George Russel Shaw: The Genus Pinus. Cambridge: Riverside Press, 1914, seria: Publications of the Arnold Arboretum No. 5. [dostęp 2012-01-30].
- ↑ a b c d A. Farjon, B.T. Styles: Pinus (Pinaceae). New York: The New York Botanical Garden, 1997, seria: Flora Neotropica Monograph 75.
- ↑ a b George Russel Shaw: The Pines of Mexico. Boston: J. R. Ruiter, 1909, s. 14-15, seria: Publications of the Arnold Arboretum No. 1. DOI: 10.5962/bhl.title.28493.
- ↑ F.G. Hawksworth, D. Wiens. Dwarf mistletoes: Biology, pathology and systematics. „Agriculture Handbook”. 709, 1996. Washington, DC: U.S.D.A. Forest Service. [dostęp 2012-01-31].
- ↑ S. Kenaley, R. Mathiasen. First Report of Cladocolea cupulata on Pinus douglasiana and P. herrerai in Northern Mexico. „Plant Diseases”. 90:681, 2006.
- ↑ Christopher J. Earle: Pinus lumholtzii. [w:] Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2012-01-30]. (ang.).
- ↑ Christopher J. Earle: Pinus. [w:] Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2012-01-30]. (ang.).
- ↑ Carl Lumholtz: Unknown Mexico: A Record of Five Years' Exploration Among the Tribes of the Western Sierra Madre; In the Tierra Caliente of Tepic and Jalisco; and Among the Tarascos of Michoacan (Volume 1). Nowy Jork: Charles Scribner's Sons, 1902, s. 408-409. [dostęp 2012-01-31].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- A. Farjon, B.T. Styles: Pinus (Pinaceae). New York: The New York Botanical Garden, 1997, seria: Flora Neotropica Monograph 75.
- B.L. Robinson, M. L. Fernald. New plants collected by Messrs. C. V. Hartman and C. E. Lloyd upon an archeological expedition to northwestern Mexico under the direction of Dr. Carl Lumholtz. „Proceedings of the American Academy of Arts and Sciences”. 30, s. 114-123, 1894. American Academy of Arts & Sciences. DOI: 10.2307/20020584. JSTOR: 20020584.