Rodzaj (biologia)

Ten artykuł dotyczy biologii. Zobacz też: inne znaczenia.

Rodzaj (łac. genus, l.mn. genera) – podstawowa, obowiązkowa kategoria systematyczna obejmująca gatunek lub monofiletyczną grupę gatunków wyróżnionych na podstawie jednej, lub więcej cech taksonomicznych. Nazwą rodzaj określany jest też każdy takson w randze rodzaju.

Kategoriami pomocniczymi dla rodzaju są nadrodzaj (supergenus) i podrodzaj (subgenus).

Zasady tworzenia nazw rodzajowych i gatunkowych opisują Międzynarodowe Kodeksy Nomenklatury Botanicznej, Zoologicznej i Bakterii.

Rodzajowi nadawana jest unikatowa i uninominalna (jednoczłonowa) nazwa, która wchodzi w skład binominalnej (dwuczłonowej) nazwy gatunkowej oraz trynominalnej (trójczłonowej) nazwy podgatunku.

 Osobny artykuł: Binominalne nazewnictwo gatunków.

Nazwa rodzaju jest rzeczownikiem w mianowniku liczby pojedynczej, pochodzącym z greki, łaciny lub zlatynizowania z innego języka. Ma określony rodzaj gramatyczny – męski, żeński lub nijaki – zależny od słowa, od którego ta nazwa pochodzi. Naukową nazwę rodzaju zapisuje się zawsze wielką literą i krojem pisma odróżniającym ją od pozostałego tekstu, a identycznym z krojem epitetu gatunkowego, jeśli wchodzi w skład nazwy gatunku.

Na przykład:

1. Ptak z gatunku Cardinalis cardinalis to znany dobrze kardynał.
2. Ptak z gatunku Cardinalis cardinalis to znany dobrze kardynał.
3. Ptak z gatunku Cardinalis cardinalis to znany dobrze kardynał.
4. Ptak z gatunku Cardinalis cardinalis to znany dobrze kardynał.

Tradycyjnie w tekście prostym stosuje się kursywę (przykład 1).

Po nazwie podawane jest nazwisko autora i – oddzielona przecinkiem – data pierwszej publikacji, np. Cardinalis Bonaparte, 1838.

 Osobne artykuły: Autor nazwy (botanika) i Autor nazwy (zoologia).

Typem nomenklatorycznym rodzaju jest gatunek typowy, czyli gatunek, na podstawie którego został opisany dany rodzaj, natomiast na podstawie rodzaju typowego opisywana jest rodzina.

Wyższą od rodzaju kategorią podstawową jest rodzina, niższą gatunek. Pozycja rodzaju w układzie hierarchicznym (z uwzględnieniem kategorii pomocniczych) wygląda następująco.

• rodzina
• podrodzina
• nadrodzaj
• rodzaj
• podrodzaj
• gatunek

Zobacz hasło rodzaj w Wikisłowniku

• taksonomia roślin
• taksonomia zwierząt
• lista najliczniejszych rodzajów roślin okrytonasiennych

• International Code of Zoological Nomenclature. International Commission on Zoological Nomenclature, 1999. [dostęp 2010-02-27]. (ang.).

• Nomenclator Zoologicus. uio.mbl.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-07)]. – indeks nazw rodzajowych w nomenklaturze zoologicznej od 1758 do 2004
• ZooBank – oficjalny rejestr nomenklatury zoologicznej Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej (ICZN)