Pochrzyn

Pochrzyn
	; Dioscorea balcanica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	pochrzynowce
Rodzina	pochrzynowate
Rodzaj	pochrzyn
	Nazwa systematyczna
	Dioscorea L.; Sp. Pl. 1032 1753
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pochrzyn, jam^[3], ignam (Dioscorea L.) – rodzaj wieloletnich pnączy z bulwiastymi kłączami. Należy do niego ponad 600 gatunków pochodzących głównie z obszarów tropikalnych^[4]. Najwięcej pochrzynów rośnie w naturze i uprawia się w Afryce Zachodniej, szczególnie w Ghanie, Nigerii oraz w Azji Południowo-Wschodniej, w Ameryce Południowej i na Karaibach.

Morfologia

Pnącza, które w zależności od gatunku wiją się zgodnie z ruchem wskazówek zegara lub odwrotnie. Bulwy o masie dochodzącej czasem nawet do 50 kg^{[potrzebny przypis]} mają kształt kulisty lub maczugowaty, są wielokrotnie podzielone przewężeniami, skórka brązowa, spękana o strukturze korkowej. W zależności od gatunku rośliny wytwarzają wiele bulw lub tylko jedną. U większości gatunków bulwy są trujące, tylko u niektórych po odpowiednim przygotowaniu są jadalne^[4]. Liście sezonowe, sercowate. Kwiaty drobne, owocem jest okrągła torebka z uskrzydlonymi nasionami^[4].

Systematyka

Synonimy^[5]

Borderea Miégev., Helmia Kunth, Hyperocarpa (Uline) G. M. Barroso et al., Nanarepenta Matuda, Oncus Lour., Testudinaria Salisb., Ubium Cothen.

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj należący do rodziny pochrzynowatych (Dioscoreaceae), rzędu pochrzynowców (Dioscoreales R. Br.), kladu jednoliściennych w obrębie okrytonasiennych^[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa komelinowe (Commelinidae Takht.), nadrząd Lilianae Takht., rząd pochrzynowce (Dioscoreales Hook.f.), rodzina pochrzynowate (Dioscoreaceae R. Br.Barnh.), podrodzina Dioscoreoideae (R. Br.) Arn., plemię Dioscoreeae Bernh., rodzaj pochrzyn (Dioscorea L.)^[6].

Gatunki (wybór)

Dioscorea alata L. – pochrzyn skrzydlaty
Dioscorea bulbifera L. – pochrzyn cebulowy
Dioscorea cayenensis Lam.
Dioscorea elephantipes (L'Hér.) Engl.
Dioscorea esculenta (Lour.) Burkill – pochrzyn słoniowy
Dioscorea opposita – pochrzyn chiński
Dioscorea pentaphylla L.
Dioscorea rotundata Poir.
Dioscorea sansibarensis Pax
Dioscorea trifida L.f.- pochrzyn trójdzielny
Dioscorea villosa L. – pochrzyn włochaty

Zastosowanie

Rośliny jadalne

Wiele gatunków z tego rodzaju jest uprawianych ze względu na jadalne bulwy i owoce. Pochrzyny dobrze się przechowują, dlatego były głównym składnikiem diety na statkach wywożących niewolników z Afryki Zachodniej. Chroniły one przed szkorbutem, choć witaminy C posiadają niewiele. Bulwy dziko rosnących pochrzynów były spożywane w czasach głodu. Bulwy pochrzynu można gotować, smażyć, piec. W Afryce Zachodniej bulwy wchodzą w skład potrawy „fufu” (można ją także sporządzić z manioku, plantatów lub żółtosoczy). Przed spożyciem bulw pochrzynu konieczne jest ich wcześniejsze gotowanie lub moczenie w wodzie, aby pozbyć się toksycznych alkaloidów (dioskoryny)^[7]. Mylone są z bulwami batata^[8].

Skład bulw przypomina zawartość ziemniaka. Występuje w nich około 28% skrobi, także witamina A i C (około 5 mg/100 g), wapń, żelazo i potas. 100 g bulw dostarcza 452 kJ (105 kcal). Po ugotowaniu taka sama ilość zawiera 133 kcal^[8].

Rośliny kosmetyczne

Niektóre gatunki wykorzystywane są również do produkcji kosmetyków.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-08-01] (ang.).
↑ Encyklopedia Powszechna PWN. T. 2. G-M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 326.
↑ ^a ^b ^c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-26].
↑ Crescent Bloom: Dioscorea. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-11-03]. (ang.).
↑ Anna Majewska: Ignam. Atlas owoców egzotycznych. [dostęp 2009-11-03]. (ang.).
↑ ^a ^b TomT. Sanders TomT. (red.), Czy wiesz, co jeść? Co nam pomaga a co szkodzi, 1997, s. 158, ISBN 83-905429-9-4 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-08-01] (ang.).

[pwn-3] Encyklopedia Powszechna PWN. T. 2. G-M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 326.

[E-4] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-26].

[6] Crescent Bloom: Dioscorea. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-11-03]. (ang.).

[7] Anna Majewska: Ignam. Atlas owoców egzotycznych. [dostęp 2009-11-03]. (ang.).

[:0-8] TomT. Sanders TomT. (red.), Czy wiesz, co jeść? Co nam pomaga a co szkodzi, 1997, s. 158, ISBN 83-905429-9-4 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]