Sobiesławice

Sobiesławice

Kraj	Pomorze Gdańskie
Tytuły	książęta gdańscy książęta świeccy książęta lubiszewscy książęta tczewscy książęta białogardzcy
Założyciel	Sobiesław I Gdański
Ostatni przedstawiciel	Mściwój II
Rok założenia	XII wiek
Rok rozwiązania	1294
Pochodzenie etniczne	słowiańskie

Sobiesławice – dynastia władająca w czasie rozbicia dzielnicowego Pomorzem Gdańskim, najpierw uznając zwierzchność księcia krakowskiego, od 1227 jako samodzielni książęta.

Członkowie rodu Sobiesławiców posługiwali się różnymi godłami, jednak zdecydowanie dominowała wśród nich lilia. Pieczęci z tym symbolem używali m.in. Świętopełk, Sambor II czy Warcisław II^[1].

Na zmianę herbu zdecydował się Sambor II, który po skonfliktowaniu się z Świętopełkiem przyjął w 1251 roku znak gryfa, zapożyczony od rodziny żony, księżnej meklemburskiej Matyldy (gryf ten do dziś znajduje się w herbie Tczewa). Zapewne z tego powodu część osób widzi w gryfie jeden z symboli heraldycznych Sobiesławiców, jednakże próby przypisania go innym członkom rodu, np. Świętopełkowi II czy Sobiesławowi II były ostatecznie odrzucane przez badaczy^[2]. Natomiast gryfa widniejącego na grobowcu Sobiesławiców w katedrze oliwskiej należy uznać za anachronicznego, gdyż nie zdobił on oryginalnych grobowców przedstawicieli tego rodu, ale po ich zniszczeniu został błędnie umieszczony na nowym, symbolicznym grobowcu na polecenie opata Dawida Konarskiego, który zapewne błędnie przypisał Sobiesławicom herb Gryfitów, będący wtedy herbem Pomorza^[3].

Ok. lat 70. XIII wieku książę Mściwój II zaczął posługiwać się symbolami lwa i orła, które występowały w herbach książąt wielkopolskich, co było wynikiem politycznego zbliżenia się z nimi^[3].

Pochodzenie dynastii jest nieznane. Według części historyków wywodzili się z rodu możnowładczego rodzimego lub z innej dzielnicy (sieradzkiej?). Zdaniem innych byli potomkami książąt pomorskich znanych z XI-XII w. (Siemomysł, Świętobor, Świętopełk). Niektórzy opowiadający się za drugą możliwością sądzą, że Sobiesławice i zachodniopomorscy Gryfici pochodzili z tego samego rodu. Według Edwarda Rymara (Rodowód książąt pomorskich) obie te dynastie mogły być boczną linią Piastów, a ich protoplastą był jeden z młodszych braci Bolesława Chrobrego – Świętopełk.

Ciągłość dynastii daje się jednak potwierdzić w sposób pewny dopiero od Sobiesława z drugiej połowy XII w.

W pierwszych pokoleniach nosili tytuł "princeps" (niższy tytuł książęcy lub namiestniczy). Od 1227 r. tytułowali się "dux" (książę).

Większość przedstawicieli dynastii została pochowana w (fundowanym przez nich) klasztorze oliwskim. Groby kilkakrotnie były niszczone w czasie pożarów klasztoru, największego spustoszenia dokonały wojska gdańskie, które w 1577 zniszczyły klasztor podczas wojny z królem Stefanem Batorym. Obecny grobowiec dynastii, z czarnego marmuru w kształcie sarkofagu, ufundował w 1615 opat oliwski Dawid Konarski. Stał on początkowo w prezbiterium a w 1889 został przeniesiony do ambitu. Od 1984 grobowiec znajduje się w południowym transepcie archikatedry oliwskiej. Łaciński napis na grobowcu głosi: "Grobowiec przesławnych książąt pomorskich fundatorów tej budowli".

• Władcy Pomorza Gdańskiego

• Rusakiewicz A., Najdawniejsze godła książąt wschodniopomorskich: lilia i gryf, „Gdańskie studia z dziejów średniowiecza” 2003, nr 9, s. 147-188;
• Rymar E., Rodowód książąt pomorskich, t. 1, Szczecin 1995; Suplement, Gdańsk 2003;
• Śliwiński B., Poczet książąt gdańskich, Gdańsk 1997