Meczet w Kruszynianach

Meczet w Kruszynianach

nr rej. A-62 z 3.11.1960[1]
Meczet w Kruszynianach
Państwo	Polska
Miejscowość	Kruszyniany
Wyznanie	Islam
Rodzaj	Sunnicki
Historia
Data budowy	XVIII/XIX wiek
Dane świątyni
Budulec	drewno
Położenie na mapie Polski Meczet w Kruszynianach
Położenie na mapie województwa podlaskiego Meczet w Kruszynianach
Położenie na mapie powiatu sokólskiego Meczet w Kruszynianach
Położenie na mapie gminy Krynki Meczet w Kruszynianach
53°10′35″N 23°48′47″E/53,176389 23,813056
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Meczet w Kruszynianach – drewniany meczet znajdujący się we wsi Kruszyniany, w województwie podlaskim^[2]. Jest najstarszym zachowanym meczetem tatarskim w Polsce^[3], zbudowanym na planie prostokąta^[4] o wymiarach 10x13 m, uznanym za podlaskie dziedzictwo architektury drewnianej^[5].

Wieś Kruszyniany w XVII wieku została nadana przez króla Jana III Sobieskiego Tatarom^[2], którzy wzięli udział w wojnie z Turkami stając po stronie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Społeczność tatarska po osiedleniu się zbudowała meczet, który po raz pierwszy wspomniany jest już w dokumentach z 1717. Obecny został zbudowany prawdopodobnie w drugiej połowie XVIII wieku lub w pierwszej połowie XIX wieku (dokładna data budowy nie jest znana), na miejscu dawniejszego meczetu.

W 1846 budynek przeszedł remont^[4], o której to dacie świadczy kamień znajdujący się w fundamencie obok wejścia dla kobiet^[6]. W sierpniu 2008 udało się pozyskać dotację z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na zainstalowanie systemu przeciwpożarowego.

Świątynia dostępna jest dla zwiedzających^[4]. 16 marca 2010 r. meczet w Kruszynianach zwiedził książę Karol^[7].

Meczet w Kruszynianach jest wpisany na krajową listę zabytków Polski, a 22 października 2012 roku zarządzeniem Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego został, wraz z meczetem w Bohonikach, uznany za pomnik historii „Bohoniki i Kruszyniany – meczety i mizary”^[8], będący najwyższą formą ochrony konserwatorskiej^[9].

W nocy z 28/29 czerwca 2014 r. meczet w Kruszynianach padł ofiarą aktu wandalizmu i profanacji. Nieznani sprawcy, używając farby w spreju, namalowali na zabytkowych ścianach świątyni symbole Polski Walczącej oraz rysunki świni, czyli zwierzęcia uważanego w islamie za nieczyste. W podobny sposób zbezczeszczono także nagrobki na pobliskim mizarze^[10]. Wydarzenie to wstrząsnęło lokalną, wielowyznaniową społecznością, która przystąpiła do remontu zdemolowanych obiektów. W maju 2015 r. białostocka prokuratura umorzyła śledztwo w tej sprawie^[11].

• 
  Meczet w Kruszynianach – od strony wejścia dla kobiet
• 
  Wnętrze – widok na ścianę z mihrabem i stojącym po prawej stronie minbarem
• 
  Wnętrze – zwieńczenie minbaru
• 
  Wnętrze - widok na ścianę z “oknem“ oddzielącą babiniec

Swoim kształtem budynek nawiązuje do okolicznych drewnianych kościołów z dwiema wieżami^[6]. Zbudowany jest na planie prostokąta o wymiarach 10x13 m^[12]. Ma konstrukcję zrębową^[4]. Z zewnątrz i wewnątrz pokryty jest drewnianą boazerią pomalowaną na ciemnozielony kolor (zieleń to kolor islamu)^[12]. Od strony północnej budynek zdobią dwie wieże pokryte również drewnem. Na kalenicy dachu stoi trzecia (nieco mniejsza od pozostałych) wieżyczka bez okien. Przesunięta jest nieco w kierunku mihrabu. Dachy obu wież i wieżyczki mają kształt przypłaszczonego hełmu zwieńczonego półksiężycem na szczycie. Dach głównej części budynku pokryty jest gontem.

Wnętrze podzielone na dwie części: dla kobiet (babiniec) i mężczyzn (sala modlitewna)^[12]. Wejście dla kobiet umiejscowione jest na głównej osi budynku. Zwieńczone jest trójkątnym tympanonem, po którego bokach wznoszą się dwie wieże. Wejście dla mężczyzn znajduje się w bocznej ścianie. Pomieszczenie dla kobiet jest znacznie mniejsze od sali modlitewnej i oddziela je od części męskiej drewniane przepierzenie, w którym na wysokości około 1 m wykonano podłużną wycięcie, zasłonięte białą, przejrzystą tkaniną. W czołowej ścianie sali modłów, ukierunkowanej na południowy wschód, znajduje się mała wnęka – mihrab, w której przechowuje się święte księgi^[13].

Wnętrze udekorowane jest dywanami, a ściany muhirami – kaligraficznymi zapisami cytatów z Koranu^[14].

Do śmierci ostatniego kruszyniańskiego imama Aleksandra Bajraszewskiego regularnie odbywały się piątkowe nabożeństwa. Obecnie chutby głoszone są wyłącznie w wielkie święta dniach odwiedzin białostockiego imama^[14].

Właściwa modlitwa ma miejsce w części męskiej. Wierni stoją w rzędach z twarzami skierowanymi w stronę Mekki (na południe od Kruszynian)^[6]. Stronę tę wskazuje mihrab (nisza w ścianie). Na prawo od niszy znajduje się minbar (rodzaj kazalnicy), z którego imam wygłasza kazanie. Podczas modlitwy wierni wykonują odpowiednie ruchy rąk i ciała w myśl rytuału zwanego salat. Modlitwy odbywają się w języku arabskim.

Poczta Polska wyemitowała 28 kwietnia 2022 r. znaczek pocztowy upamiętniający kruszyniański meczet, o nominale 3,60 zł, w serii Piękno Polski. Wydrukowano 90 000 sztuk, techniką offsetową, na papierze fluorescencyjnym. Autorem projektu znaczka był Jarosław Ochendzan^[15].

• Informacje dla zwiedzających na kruszyniany.com.pl