Kórnica

Kórnica

wieś
Kościół par. pw. śś. Fabiana i Sebastiana
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	krapkowicki
Gmina	Krapkowice
Liczba ludności (2022)	635[2]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	47-351[3]
Tablice rejestracyjne	OKR
SIMC	0497242
Położenie na mapie Polski Kórnica
Położenie na mapie województwa opolskiego Kórnica
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego Kórnica
Położenie na mapie gminy Krapkowice Kórnica
50°24′09″N 17°54′26″E/50,402500 17,907222[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Kórnica (nazwa oboczna Kornica^[4], niem. Körnitz) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Krapkowice. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

W latach 1945–1954 wieś należała i była siedzibą władz gminy Kórnica w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2022 wieś była zamieszkana przez 635 osób^[2].

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 16 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej^[5]. Należy do Euroregionu Pradziad^[6]. Prowadzi przez nią droga z Głogówka do Żywocic^[7].

Integralne części wsi Kórnica^[8][9]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0497259	Czekaj	część wsi
0497265	Wygon	część wsi

Według Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości wywodzi się od polskiej nazwy ptaka domowego „kury” - „von kur, kura, kogut, kokosz = Hahn und Henne”^[10]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najwcześniejszą nazwę miejscowości wymienia ją w polskiej formie – „Kurnica” podając jej znaczenie „Huhnerdorf”, czyli po polsku „Miejscowość kur”^[10].

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod polską nazwą Kurnica, a także zgermanizowaną Körnitz we fragmencie: „Körnitz (1217 Carnici, polnisch Kurnica)”^[11].

W roku 1883 tak pisaną nazwę wymienia się w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego^[12]. W dobrach Kurnica istniał także folwark Kudowa albo Czekaj^[13].

12 listopada 1946 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Kórnica^[14].

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w dokumencie z dnia 30 października 1323, z panem dziedzicznym Wernerem I von Körnitz, który wówczas obiecał klasztorowi cystersów w Kazimierzu oraz księdzu z Twardawy płacenie dziesięcicy z pól kmieci z Kórnicy^[15]. Powielana przez Johanna Georga Knie^[16], Felixa Triesta^[11] i Karla Schinke informacja, jakoby Kórnica była po raz pierwszy wzmiankowana jako Carnici w dokumentach biskupa wrocławskiego Wawrzyńca w lutym 1217, jest nieprawidłowa (dotyczy ona Karnic koło Środy Śląskiej)^[15]. Kościół w Kórnicy został po raz pierwszy wzmiankowany w 1433^[17].

Ród von Körnitz, noszący w herbie symbol gwiazdy nad półksiężycem, przybył do Kórnicy z Dobkowic w trakcie kolonizacji Górnego Śląska przez niemieckich osadników, i przyjął nazwę wsi jako nazwisko rodowe^[18]. Kolejnymi właścicielami wsi byli potomkowie Wernera (Andreas, Jaroslaw, Werner II, Janus i Heinrich). Jego wnuk, Werner II von Körnitz na początku XV wieku był panem dziedzicznym Kórnicy, Słokowa, Starych Kotkowic i Rogowa^[19]. Rodzina von Körnitz przestała być właścicielem Kórnicy w 1455, kiedy książę głogówecko-prudnicki Bolko V nadał wszelkie prawa we wsi panowi Gindrzichowi z Wierzchu. Następnymi właścicielami wsi były rody Reiswitz z Kędzierzyna, hrabowie von Redern oraz hrabowie von Seher-Thoss z Dobrej^[20].

Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów^[21]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk^[22]. W latach 1794–1795 został wzniesiono obecny kościół św. Fabiana i św. Sebastiana^[17].

Na początku XIX wieku sołtysem w Kórnicy był wolny chłop i wozownik Georg Janik. W 1817 funkcję sołtysa objął Georg Smuda, a w 1829 – Lukas Schneider^[23]. W 1864 roku Kórnica składała się z części wiejskiej oraz z majątku (Rittergut) do którego należały Czekaj i Agnieszczyn. Majątek z polami mierzył 2731 morgów (682 ha) ziemi i posiadał 34 konie, 91 krów, 3200 owiec i 8 świń. W części wiejskiej żyły (wraz z Czekaj) 32 rodziny rolników, 15 rodzin zagrodników oraz 45 rodzin chałupników. Mieszkańcy wioski uprawiali 2217 morgów (554 ha) dobrej ziemi rolniczej i posiadali 81 koni, 380 sztuk bydła i 60 świń. W wiosce znajdowały się kościół, szkoła, 3 karczmy, 4 kowalnie, 5 posesje rzemieślnicze, 140 domów prywatnych oraz 119 budynków rolniczych^{[potrzebny przypis]}. W latach 70. XIX wieku sołtysem został Anton II Janik^[24]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu lemiesz pługa w słup na murawie, a w otoku napis: KOERNITZ GEMEIN SIG: / NEYSTAETER CREIS (pol. Gmina Kórnica / Powiat Prudnicki)^[25].

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 1504 mieszkańców Kórnicy 34 posługiwało się językiem niemieckim, a 1470 językiem polskim^[26]. W wyborach parlamentarnych w Republice Weimarskiej w 1919 najwięcej głosów w Kórnicy zdobyli socjaldemokraci^[27].

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Kórnica znalazła się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem^[28]. Do głosowania uprawnionych było w Kórnicy 740 osób, z czego 575, ok. 77,7%, stanowili mieszkańcy (w tym 568, ok. 76,8% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 712 głosów (ok. 96,2% uprawnionych), w tym 708 (ok. 99,4%) ważnych; za Niemcami głosowało 519 osób (ok. 73,3%), a za Polską 189 osób (ok. 26,7%)^[29]. W latach 20. XX wieku w Kórnicy powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej (rozbudowany po II wojnie światowej)^{[potrzebny przypis]}.

Podczas II wojny światowej, Armia Czerwona wkroczyła do Kórnicy w drodze na Prudnik podczas operacji górnośląskiej 19 marca 1945. We wsi trwał wówczas pogrzeb jednego z jej najstarszych mieszkańców – 83-letniego Josepha Moritza. Wraz z zajęciem wsi rozpoczęły się fale kradzieży, gwałtów i deportacji. Sowieci zastrzelili pięć kobiet broniących się przed zgwałceniem, a jeden z żołnierzy, podczas żonglowania granatem, zabił na podwórzu domu należącego do rodziny Kasperków sześcioro dzieci i siebie^[30].

Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim^[31]. Mieszkańcom Kórnicy, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa. Władzę w Kórnicy przejęła Milicja Obywatelska. Dziesięciu milicjantów zakwaterowano poza centrum wsi, w domu rolnika Antona Krolla, który jeszcze nie powrócił z wojny, skąd mogli obserwować ruch na drodze z Głogówka do Krapkowic^[30]. Mieszkańcy byli okradani przez grupy szabrowników spoza Śląska oraz żołnierzy Armii Czerwonej zakwaterowanych w sąsiednich miejscowościach^[32]. 9 lipca 1945 we wsi doszło do wystąpienia ludności autochtonicznej przeciwko polskim władzom, zwanego powstaniem kórnickim. Około 50-osobowy tłum rozbroił i pobił polskich milicjantów^[33]. Następnego dnia do Kórnicy wkroczył silnie uzbrojony oddział milicji i polskiego wojska z Prudnika. Każdy dom we wsi został przeszukany, Polacy grozili autochtonom, że rozstrzelają co dziesiątego mieszkańca, jeśli odpowiedzialni za rozruchy nie zostaną schwytani. 36 mieszkańców Kórnicy przetransportowało na posterunek milicji w Głogówku^[34]. Buntownicze usposobienie mieszkańców Kórnicy przyczyniło się do tego, że przez długi czas polscy urzędnicy nie odważyli się objąć cywilnej administracji wsi^[35]. W 1946 młodzież z Kórnicy, Komornik i Łowkowic została wywieziona na żniwa do gospodarstwa Lipno w Prudniku^[36].

W latach 1945–1950 Kórnica należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś była siedzibą gminy Kórnica^[37], a w latach 1954–1972 gromady Kórnica^[38]. Podlegała urzędowi pocztowemu w Głogówku^[39].

Do 1956 roku Kórnica należała do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Kórnica została odłączona od powiatu prudnickiego i przyłączona do nowo utworzonego krapkowickiego^[40].

W miejscowości znajdowało się gospodarstwo Państwowego Ośrodka Hodowli Zarodowej w Głogówku^[41]. W 1995 do Kórnicy doprowadzono linię telefoniczną, a w 1996 wieś została zwodociągowana^[17].

Przynależność polityczno-administracyjna wsi Kórnica

Okres		Państwo	Zwierzchnictwo	Jednostka administracyjna
1323–1382		Księstwo niemodlińskie
1382–1424		Księstwo niemodlińsko-strzeleckie
1424–1460		Księstwo głogówecko-prudnickie
1460–1521		Księstwo opolskie
1521–1532		Księstwo opolsko-raciborskie		księstwo opolskie
1532–1742		Monarchia Habsburgów	Święte Cesarstwo Rzymskie	księstwo opolsko-raciborskie, powiat sądowy głogówecki
1742–1806		Królestwo Prus	Święte Cesarstwo Rzymskie	kamera wrocławska, departament wrocławski, powiat prudnicki
1806–1815		Królestwo Prus
1815–1871				prowincja Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1871–1918		Cesarstwo Niemieckie		Królestwo Prus, prowincja Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1918–1919		Republika Weimarska		Wolne Państwo Prusy, prowincja Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1919–1933				Wolne Państwo Prusy, prowincja Górny Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1933–1938		III Rzesza
1938–1941				Wolne Państwo Prusy, prowincja Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1941–1945				Wolne Państwo Prusy, prowincja Górny Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1945–1946		Rzeczpospolita Polska		Okręg I (Śląsk Opolski)
1946–1950				województwo śląskie, powiat prudnicki, gmina Kórnica
1950–1952				województwo opolskie, powiat prudnicki, gmina Kórnica
1952–1954		Polska Rzeczpospolita Ludowa
1954–1956				województwo opolskie, powiat prudnicki, gromada Kórnica
1956–1973				województwo opolskie, powiat krapkowicki, gromada Kórnica
1973–1975				województwo opolskie, powiat krapkowicki, gmina Krapkowice
1975–1989				województwo opolskie, gmina Krapkowice
1989–1998		Rzeczpospolita Polska
od 1999				województwo opolskie, powiat krapkowicki, gmina Krapkowice

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Kamiyniołrzy^[42].

• 1871 – 1049^[43]
• 1885 – 1169^[44]
• 1905 – 1211^[45]
• 1910 – 1504^[26]
• 1933 – 1134^[46]
• 1939 – 1076^[46]
• 1966 – 732^[47]
• 1998 – 770^[48]
• 2002 – 706^[48]
• 2009 – 671^[48]
• 2011 – 679^[48]
• 2021 – 635^[48]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[49]:

• kościół par. pw. śś. Fabiana i Sebastiana zbudowany w latach 1794–1795
• spichrz folwarczny, z 1795 r.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Kórnicy chronione są ponadto^[50]:

• cmentarz, znajdujący się przy kościele
• kapliczka, ul. Główna 78
• kapliczka, ul. Główna 84
• kapliczka, ul. Szkolna 5
• kapliczka naprzeciw domu ul. Szkolna 35
• kapliczka przy domu ul. Główna 109
• rządcówka w zespole folwarcznym, ul. Główna 58
• budynek mieszkalno-gospodarczy, dawniej kuźnia, ul. Główna 47
• dom, ul. Główna 94
• dom, ul. Szkolna 7
• przepust kamienny pod drogą wojewódzką 416 w km. 8+905, ul. Krapkowicka

W dawnym folwarku gospodarstwa rolnego w Kórnicy działa filia Stadniny Koni w Mosznej^[17].

Przez Kórnicę przebiega droga wojewódzka 416 Racibórz – Krapkowice

W Kórnicy działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim^[51], a także Koło Gospodyń Wiejskich. We wsi powstało Muzeum Tradycji Wiejskiej i Izba Pamięci^[17]. W 2012 Kórnica zajęła 1. miejsce w kategorii „najpiękniejsza wieś” konkursu „Piękna Wieś Opolska” organizowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego^[52].

W Kórnicy znajduje się katolicki kościół św. Fabiana i św. Sebastiana, który jest siedzibą parafii św. Fabiana i św. Sebastiana (dekanat Głogówek)^[53]. Przy wjeździe do wsi znajduje się kapliczka. Przy kościele znajduje się cmentarz. We wsi są dwa krzyże: z 1894 i 1893^[17].

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Kórnicy^[54].

12 lipca 2010, w ramach organizowanego w Prudniku VI Europejskiego Tygodnia Turystyki Rowerowej, w którym wzięli udział rowerzyści z całej Europy, przez Kórnicę prowadziła trasa „Szlakiem Pielgrzyma”^[55].

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Kórnicy działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, włączona w krajowy system ratowniczo-gaśniczy^[56]. Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Kórnicy było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku^[57].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 6 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach^[58].

Teren wsi, jak i całej gminy Krapkowice, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa^[59]. Gminę Krapkowice obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG^[60].

• Ludwik Tunkel (1862–1941) – duchowny katolicki, działacz społeczny, proboszcz parafii w Kórnicy
• Anna Myszyńska (1931–2019) – pisarka, fotograf, poetka, propagatorka śląskiej gwary i tradycji, urodzona w Kórnicy

• Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., wyd. 2, Breslau: Graß, Barth und Comp., 1845  (niem.).
• FelixF. Triest FelixF., Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117  (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.
• Andreas Smarzly. Pół dnia wolności – wypadki kórnickie latem 1945 roku. „Ziemia Prudnicka”, 2005. Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”. 
• Andreas Smarzly. Mariaże rodzin rolniczych na Górnym Śląsku na przykładzie historii rodziny Janik w Kórnicy i Oraczach. „Ziemia Prudnicka”, s. 110–115, 2008. Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”. 
• Andreas Smarzly. Z początków Kórnicy. „Ziemia Prudnicka”, s. 89–94, 2010. Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”. 
• Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.