Jan Romer

Jan Edward Romer

generał dywizji
Data i miejsce urodzenia	3 maja 1869 Lwów, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	5 marca 1934 Warszawa, Polska
Przebieg służby
Lata służby	1887–1932
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Jednostki	Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych
Stanowiska	inspektor armii
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-ukraińska, wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Edward Romer (ur. 3 maja 1869 we Lwowie, zm. 5 marca 1934 w Warszawie) – generał dywizji Wojska Polskiego.

Jan Edward Romer urodził się 3 maja 1869 we Lwowie, w rodzinie Edmunda (zm. 1895), starosty lwowskiego, i Ireny Körtvelyessy de Augusth (zm. 1913)^[1]. Był starszym bratem profesora Eugeniusza Romera (1871–1954)^[2].

Kształcił się w I Gimnazjum w Nowym Sączu, gdzie przyjaźnił się m.in. z późniejszym wynalazcą Janem Szczepanikiem oraz poetą i tłumaczem Franciszkiem Mirandolą^[3]. Działał w tajnym ruchu niepodległościowym na obszarze Galicji^[4].

Od 1887 służył w cesarskiej i królewskiej Armii. W 1890 ukończył Wojskową Akademię Techniczną w Wiedniu i jako oficer zawodowy przeszedł kolejne szczeble dowódcze i sztabowe. Podpułkownik z 1911. 29 listopada 1913 został mianowany komendantem 32 pułku artylerii polnej^[5]. Na jego czele walczył w I wojnie światowej na froncie rosyjskim i włoskim. Pułkownik z 1914. W 1916 na stanowisku dowódcy artylerii dywizji piechoty, potem korpusu piechoty. Później dowódca 50 Brygady Artylerii i specjalnej grupy artyleryjskiej, odznaczył się w walkach, otrzymał wysokie nagrody i ordery.

Od 10 lutego do 1 maja 1917 przebywał w Warszawie, w przewidywaniu objęcia dowództwa nad artylerią Legionów Polskich. Ponieważ nie został wyznaczony na to stanowisko, w pierwszej dekadzie maja powrócił na front włoski, gdzie objął dowództwo XVIII Brygady Artylerii Polowej. W listopadzie tego roku przez dwa tygodnie dowodził brygadą piechoty. 6 lutego 1918 awansowany na generała majora ze starszeństwem z dniem 1 listopada 1917 i wyznaczony na stanowisko dowódcy artylerii IX Korpusu. W następnym miesiącu został komendantem IX Brygady Górskiej. W czerwcu 1918 przez kilka dni dowodził 18 Dywizją Piechoty. Na początku października tego roku ponownie, tymczasowo, objął dowództwo tej dywizji. 3 listopada lekko ranny dostał się do niewoli angielskiej. Zwolniony z niewoli, 5 grudnia przybył do Krakowa.

W grudniu 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego i wyznaczony na dowódcę Okręgu Generalnego „Łódź”. Stanowiska nie objął, a 21 grudnia 1918 został dowódcą Okręgu Generalnego „Lublin”. 5 stycznia 1919 stanął na czele Grupy Operacyjnej „Bug”, na czele której walczył w Małopolsce Wschodniej i Galicji. 10 stycznia wkroczył do Lwowa, przełamując pierścień okrążenia ukraińskiego na południu miasta, na odcinku od Brzuchowic do Dublan. Od marca do grudnia 1919 szef Polskiej Misji Wojskowej Zakupów w Paryżu. Następnie znowu na froncie wschodnim: grudzień 1919 – kwiecień 1920 dowódca 13 Dywizji Piechoty, kwiecień – maj 1920 dowódca Dywizji Jazdy na froncie ukraińskim, w czasie walk odwrotowych 6 i 1 Armii. Lipiec – wrzesień 1920 członek polskiej delegacji w sprawie rozejmu z Rosją Sowiecką, wrzesień 1920 – wrzesień 1921 szef Naczelnej Kontroli Wojskowej. 1 stycznia 1920 Józef Piłsudski, jako Naczelny Wódz, mianował go członkiem Kapituły Tymczasowej Orderu „Virtuti Militari” i nadał mu Krzyż Srebrny tego orderu^[6]. 25 września 1921 został wyznaczony na stanowisko dowódcy Okręgu Korpusu Nr II w Lublinie. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu generała dywizji ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 8. lokatą w korpusie generałów^[7]. W połowie lat 20. był przewodniczącym Komitetu Budowy Domu Żołnierza Polskiego w Lublinie^[8]. Z dniem 1 września 1924 minister spraw wojskowych powołał go na członka Rady Wojennej^[9].

10 lipca 1926 mianowany został Inspektorem Armii^[10][11]. 13 maja 1932 został zwolniony ze stanowiska inspektora armii, a z dniem 31 lipca 1932 przeniesiony w stan spoczynku^[12]. Osiadł w Warszawie. Autor wspomnień (Pamiętniki, wyd. Lwów 1938).

Zmarł w poniedziałek 5 marca 1934, w godzinach wieczornych, w Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie, po dłuższej chorobie^[13]. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A 10-6-1/2)^[14].

• Krzyż Komandorski Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 5
• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1920)^[6]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (8 listopada 1930)^[15]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[16]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie, po raz pierwszy 1921)^[17]
• Złoty Krzyż Zasługi (17 marca 1930)^[18]
• Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych (12 maja 1936)

• Krzyż Wielki Orderu Korony Rumunii (Rumunia, 1929)^[19]
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi I klasy (Węgry, 1931)^[20]
• Wielki Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja, 1929)^[19]
• Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja)
• Order Leopolda (Austria)^[21]
• Order Korony Żelaznej II i III klasy (Austria)^[21]

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
• Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
• Jan Rydel: W służbie cesarza i króla: generałowie i admirałowie narodowości polskiej w siłach zbrojnych Austro-Węgier w latach 1868–1918. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2001. ISBN 83-7188-235-1.
• Henryk Piotr Kosk: Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny. T. 2 M-Ż. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2001. ISBN 83-87103-81-0.
• Jan Edward Romer: Pamiętniki. Warszawa: Wydawnictwo Bellona i Muzeum Historii Polski, 2011. ISBN 978-83-11-11629-0. Zawartość dostępna pod linkiem https://web.archive.org/web/20170912102034/https://ngoteka.pl/handle/item/290

• Jan Romer – publikacje w bibliotece Polona