Order Korony Żelaznej

Order Korony Żelaznej
Orden der Eisernen Krone

Awers II kl. (wz. 1850)
Awers III kl. z dekoracją wojenną
Baretka I kl.
Baretka II kl.
Baretka III kl.
Ustanowiono	restytucja: 12 lutego 1816
Multimedia w Wikimedia Commons

Order Korony Żelaznej^[1] (niem. Orden der Eisernen Krone) – order zasługi Cesarstwa Austrii (później Austro-Węgier) nadawany w latach 1816–1918, przejęty w 1815 wraz z Lombardią po upadku napoleońskiego Królestwa Włoch

Order został ustanowiony pod francuską nazwą Ordre Royal de la Couronne de Fer dnia 5 czerwca 1805 roku przez Napoleona I, który po wyborze na króla Italii koronował się w Mediolanie 26 maja 1805. Po przyłączeniu Lombardo-Wenecji do Cesarstwa Austrii cesarz Franciszek I odnowił order, przejęty już w 1815, w dniu swych urodzin (12 lutego 1816) pod nową niemiecką nazwą Orden der Eisernen Krone.

W statutach zachowano trzy klasy:

• I Klasa (nosicieli wielkiego krzyża, najwyżej 20),
• II Klasa (komandorów, najwyżej 30),
• III Klasa (kawalerów, najwyżej 50),

przepisów statutowych nie przestrzegano jednak, gdyż do roku 1856 dokonano już przez 40 lat ok. 2 tys. nadań. Kobiety orderu otrzymać nie mogły.

Po roku 1868 nie nadawano orderu poddanym Italii, z wyjątkiem osób zatrudnionych w Watykanie. Według ustaleń dworów rzymskiego i wiedeńskiego orderu miano więcej nie nadawać po zgonie cesarza Franciszka Józefa, ale w warunkach I wojny światowej, kiedy Austro-Węgry i Italia stały się przeciwnikami wojennymi, Wiedeń nie dotrzymał obietnicy.

Do roku 1884 z posiadaniem I klasy związany był tytuł tajnego radcy, a więc – ekscelencji, II klasa dawała tytuł barona, a III klasa nobilitację, co doprowadziło nieomal do inflacji tytułów szlacheckich, czemu austriackie MSW położyło kres w 1884. Mimo utraty Lombardii na rzecz Królestwa Sardynii (1859) order nadal nadawano aż do upadku monarchii w 1918. Jego włoski bliźniak, Order Korony Italii, z Żelazną Koroną Longobardów w medalionie środkowym awersu, istniał do roku 1947.

Kawalerowie I klasy – wielkiego krzyża – mieli prawo zwracać się do monarchy per „mój kuzynie”.

Odznaka: nad Żelazną Koroną na awersie umieszczono dwugłowego orła austriackiego z niebieską tarczą na piersi, na której widniał złoty monogram odnowiciela orderu „F”. Na rewersie znajdowała się data odnowienia, 1815. Zawieszką była korona austriackiego cesarstwa, tzw. korona rudolfińska.

Gwiazda, przysługująca jedynie kawalerom I klasy, była srebrna, ośmiopromienna i nosiła w środku wyobrażenie Żelaznej Korony otoczonej dewizą austriackiego orderu „AVIDA ET AUCTA” („PRADAWNA I ROZSZERZONA”).

Nakładany przy szczególnych uroczystościach łańcuch orderowy składał się z ogniw trzech rodzajów, splecionego monogramu FP (Franciscus Primus), „żelaznej korony” i wieńca z liści dębowych.

Wstęga orderowa była za czasów napoleońskich pomarańczowa z obustronnymi zielonymi bordiurami, za czasów austriackich żółta z niebieskimi bordiurami.

12 marca 1860 wprowadzono dekorację wojenną (niem.: Kriegs-Dekoration, skrót: K.-D.). Przy niższych stopniach orderu dodawano pod koroną-zawieszką dwa skrzyżowane złote miecze, przy I klasie otaczano dwugłowego orła oznaki dwiema emaliowanymi na zielono gałązkami lauru, na gwieździe umieszczano pod medalionem środkowym dwa skrzyżowane miecze. W późniejszych latach usunięto miecze z oznaki i ozdabiano order wojenny gałązkami laurowymi, dawniej przysługującymi tylko I klasie.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Korony Żelaznej.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Polacy odznaczeni Orderem Korony Żelaznej.

• Gustav Adolph Ackermann, Ordensbuch, Annaberg 1855
• Václav Měřička, Orden und Ehrenzeichen der österreichisch-ungarischen Monarchie, Wien und München 1974
• Robert Freiherr von Procházka, Österreichisches Ordenshandbuch, 1 – 4, München 1979

• p
• d
• e

Austriackie i austro-węgierskie odznaczenia monarchii habsburskiej (według daty ustanowienia)

Order Złotego Runa, 1421 Order Niewolnic Cnoty, 1662 Order Krzyża Gwiaździstego, 1668 Order Miłości Bliźniego, 1708 Odznaka Elżbiety Teresy, 1749 Order Marii Teresy, 1757 Order Świętego Stefana, 1764 Medal Waleczności, 1789 Medal Wojskowy Ołomuński, 1796 Krzyż Zasługi dla Duchownych Wojskowych, 1801 Medal Zasługi Cywilnej, 1804, 1835, 1848, 1918 Order Leopolda, 1808 Krzyż Szlachecki Czeski, 1814 Krzyż Armatni, 1814 Krzyż Honorowy Cywilny, 1815 Order Korony Żelaznej, 1816 Medal Pamiątkowy Tyrolskiej Obrony Kraju, 1848, 1859, 1866 Odznaka za Służbę Wojskową, 1849 Krzyż Zasługi Wojskowej, 1849 Order Franciszka Józefa, 1849 Krzyż Zasługi Cywilnej, 1850 Medal Pamiątkowy Kampanii przeciwko Danii, 1864 Krzyż Mariański, 1871 Medal Wojenny, 1873 Odznaka Honorowa za Dzieła Sztuki i Umiejętności, 1887 Medal Zasługi Wojskowej, 1890 Medal Pamiątkowy Podróży Morskiej, 1893 Order Elżbiety, 1898 Medal Honorowy za Czterdziestoletnią Wierną Służbę, 1898 Medal Jubileuszowy Pamiątkowy Wojskowy, 1898 Medal Jubileuszowy Pamiątkowy Cywilny, 1898 Medal Jubileuszowy Pamiątkowy Dworski, 1898 Medal Straży Ogniowej, 1905 Krzyż Jubileuszowy Wojskowy, 1908 Krzyż Jubileuszowy Cywilny, 1908 Krzyż Jubileuszowy Dworski, 1908 Odznaka Honorowa Pospolitego Ruszenia, 1908 Medal Pamiątkowy Bośniacko-Hercegowiński, 1909 Krzyż Pamiątkowy Mobilizacji, 1913 Odznaka Honorowa Austriackiego Czerwonego Krzyża, 1914 Krzyż Wojenny za Zasługi Cywilne, 1915 Krzyż Żelazny Zasługi, 1916 Krzyż Franciszka Józefa, 1916 Odznaka Pamiątkowa Franciszka Józefa, 1916 Krzyż Wojskowy Karola, 1916 Medal Rannych, 1917 Odznaka Ostrogi Złotej, 1918 Krzyż Pamiątkowy Wojenny, 1918

 Osobne artykuły: Austriackie odznaczenia i Węgierskie odznaczenia.