Jordanki w Toruniu

Jordanki w Toruniu

Siedziba Centrum Kulturalno-Kongresowego Jordanki
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Dzielnica	Chełmińskie Przedmieście
Położenie na mapie Polski Jordanki w Toruniu
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Jordanki w Toruniu
Położenie na mapie Torunia Jordanki w Toruniu
53°00′47″N 18°36′01″E/53,013056 18,600278
Multimedia w Wikimedia Commons

Jordanki w Toruniu – obszar w centrum Torunia, położony na Chełmińskim Przedmieściu, w kwartale między al. Solidarności, ul. Wały gen. Sikorskiego, al. Jana Pawła II oraz ul. Czerwoną Drogą^[1][2]. Nazwa tego obszaru wykształciła się w poł. XX wieku. Obszar ten jest zdominowany przez park powstały w latach 50. XX wieku. Nazwa nawiązuje do ogrodów jordanowskich, zakładanych na przełomie XIX i XX wieku^[1].

Obszar dzisiejszych Jordanek mieścił się poza murami Starego i Nowego Miasta, tuż przy Bramie Chełmińskiej. Był zamieszkiwany od drugiej połowy XIII wieku przez rzemieślników zagrażających poprzez swoją działalność bezpieczeństwu lub higienie mieszkańców wewnątrz murów (m.in. kowali, piekarzy, smolarzy)^[1], a także rolników i sadowników^[2]. W 1629 roku budynki spalono, w celu powstrzymania wojsk szwedzkich^[3]. W XVII wieku powstały pierwsze tereny ogrodowo-parkowe^[2]. W latach 40. XVII wieku zbudowano nowe umocnienia fortyfikacyjne. Średniowieczna zabudowa została otoczona szerokimi półkolistymi wałami i fosą^[4].

Obszar poza murami miejskimi został ponownie zniszczony podczas wojen napoleońskich. Po zakończeniu działań wojennych przed Bramą Chełmińską powstały zakłady produkujące wosk i miód. Rozwój budownictwa był hamowany przez władze pruskie, które rozbudowały w Toruniu pas fortyfikacyjny i uniemożliwiały budowy domów w jej pobliżu. Prawo złagodzono w 1829 roku^[4]. W 1823 roku wybudowano kaponierę i poternę^[5].

Na początku XX wieku na tym obszarze zlikwidowano pozostałości po umocnieniach średniowiecznych. Zniwelowano część wałów ziemnych i zabudowano teren fosy^[6]. Na miejscu fortyfikacji powstał szeroki pas zieleni^[2]. Wybudowano m.in.: Teatr Horzycy, Colegium Maius, Urząd Miasta. W latach 20. XX wieku rozebrano kaponierę. Poterna istniała do czasu II wojny światowej^[6]. W styczniu 1928 roku architekt i urbanista Franciszek Krzywda-Polkowski zaproponował wybudowanie na tym terenie stadionu sportowego^[7].

Podczas II wojny światowej Niemcy planowali wybudować w tym miejscu operę^[8]. W 1943 roku, po zapełnieniu więzienia przy ul. Piekary, na dzisiejszych Jordankach założono obóz przejściowy. Przetrzymywani tam byli więźniowie polscy, czescy i niemieccy, zatrzymani za dezercję z wojska, nielegalne przekraczanie granicy oraz prawdopodobnie za działalność konspiracyjną i niepodległościową. Część więźniów skierowano do obozów koncentracyjnych Stutthof, Auschwitz-Birkenau oraz do więzienia w Sztumie. Obóz w 1945 roku przejęła Armia Czerwona. Po wkroczeniu wojsk sowieckich do Torunia prawdopodobnie przebywali wzięci do niewoli żołnierze niemieccy. Obóz działał do 1946 roku^[9].

W drugiej połowie XX wieku na obszarze Jordanek powstał Klub Sportowy Start-Wisła^[6]. W tym samym czasie obszar ten otrzymał swoją dzisiejszą nazwę^[1]. W 1956 roku wybudowano sześć kortów tenisowych. W następnych latach dobudowano dwa dodatkowe korty. W 1966 roku zbudowano basen oraz pawilon sportowy, gdzie mieściły się: siedziba Klubu Sportowego Start-Wisła, Międzyszkolny Ośrodek Sportu, Przychodnia Sportowo-Lekarska, Wojewódzka Federacja Sportu. Do lat 80. Jordanki cieszyły się bardzo dużą popularnością wśród torunian. W latach 80. zlikwidowano basen, boiska i urządzenia zdewastowano, pawilon sportowy zmienił swoje przeznaczenie^[2][6].

W 2007 roku odsłonięto pomnik Jana Pawła II^[10].

W latach 2010–2012 na Jordankach przeprowadzono prace archeologiczne. Udało się odtworzyć przebieg linii fortyfikacji miejskich z drugiej połowy XX wieku, odnaleziono również drobne przedmioty (nabój mauzera, kamienną osełkę, cybuch fajki) oraz kilkadziesiąt fragmentów ceramiki średniowiecznej oraz nowożytnej. Podczas przebudowany sieci ciepłowniczej w latach 2011 i 2012 odnaleziono ołowiane plomby, monety wybite za panowania Jana II Kazimierza Wazy, ozdobne okucia pasów, ułamki fajek fajansowych^[2].

Po wybudowaniu Centralnego Ośrodka Sportowego przy ul. Bema Jordanki utraciły swój sportowy charakter. Jordanki zaczęto przekształcać w centrum kulturalne Torunia^[11]. W 2015 roku oddano do użytku Centrum Kulturalno-Kongresowe Jordanki^[12]. 15 grudnia 2016 roku plac przed Centrum Kulturalo-Kongresowym nazwano imieniem Grzegorza Ciechowskiego^[13].

• Parki i tereny zielone Torunia i okolicy

• Katarzyna Kluczwajd: Toruń tylko zaplanowany. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2022. ISBN 978-83-7729-703-2.
• Emilia Markot. Historia Jordanek. „In Tempore”, 2008.