Nowe Miasto (Toruń)
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 Fragment Nowego Miasta | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
II, IV |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
1997 |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 53°00′41,112″N 18°36′41,903″E/53,011420 18,611640
| |
Nowe Miasto w Toruniu – część Zespołu Staromiejskiego w Toruniu. Zostało założone w bezpośrednim sąsiedztwie Starego Miasta w 1264 roku, w 1454 roku zostało połączone ze Starym Miastem pod władzą staromiejską. Otrzymało swoją nazwę podczas lokacji i zachowało ją do czasów współczesnych[1].
Układ urbanistyczny Nowego Miasta charakteryzuje się dużą regularnością szachownicową. W centrum znajduje się rynek. Nieregularnością odznacza się ulica Wielkie Garbary, przy której wcześniej powstawała zabudowa. W skład Nowego Miasta wchodził teren klasztoru dominikanów z kościołem św. Mikołaja, założony rok przed lokacją Nowego Miasta. Główną trasą Nowego Miasta był ciąg ul. Królowej Jadwigi z północną pierzeją rynku przy ul. św. Katarzyny[1].
Nowe Miasto od początku było miastem rzemieślniczym, pozbawionym dostępu do Wisły i nieuczestniczącym w handlu dalekoksiężnym[1].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Nowe Miasto zostało lokowane w 1264. Jego powierzchnia była mniejsza od Starego Miasta. Sieć ulic i bloków rozplanowano metrycznie. W północno-zachodniej części Nowego Miasta wyznaczono kościół i klasztor, należący do dominikanów. Plac rynkowy mieścił się na południu, bliżej zamku krzyżackiego. W 1304 roku powstała parafia w Nowym Mieście, w 1309 roku położono kamień węgielny pod budowę prezbiterium. Zanim w Nowym Mieście wybudowano kościół, mieszkańcy modlili się w kościele św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty na Starym Mieście[2]. Brak własnego kościoła ograniczał rozwój gospodarczy Nowego Miasta oraz nie sprzyjał integracji jej mieszkańców. Około 1340 roku oddano do użytku kościół św. Jakuba[3].
Herb Nowego Miasta przedstawiał umieszczoną na belkowanej wieży strażnicę, po której dwóch stronach znajdowały się symetrycznie godła zakonne (tarcze krzyżackie), nad którymi widniały dwie gwiazdy; trzecia natomiast znajdowała się między podporami wieży[1].
16 września 1994 roku Stare i Nowe Miasto zostały uznane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej za Pomnik historii[4]. 4 grudnia 1997 roku Zespół Staromiejski Torunia wpisano na Listę światowego dziedzictwa UNESCO[5].
Zabytki nieruchome na Nowym Mieście, wpisane do rejestru zabytków
[edytuj | edytuj kod]Stare i Nowe Miasto zostały wpisane do rejestru zabytków 29 grudnia 1952 roku (nr rejestru A/1372). Pierzeje Rynku Nowomiejskiego oraz fasady budynków narożnych znalazły się na liście 14 kwietnia 1961 roku (A/1371)[6].
Na liście figurują również:
- kościół parafialny pw. św. Jakuba wraz z cmentarzem przykościelnym, ogrodzeniem cmentarza wraz z działką nr 160 i ossuarium przy murze przy ul. św. Jakuba 22[7];
- dawny ewangelicki kościół św. Trójcy na Rynku Nowomiejskim 28[8];
- Bastion Menniczy przy ul. Wola Zamkowa i św. Jakuba[9];
- budynek dawnej piekarni wojskowej przy ul. Dominikańskiej 3[10];
- budynek dawnego wojskowego magazynu prowiantowego przy ul. Dominikańskiej 7/9[10];
- zabudowa browaru zbudowana w latach 1897–1898, położona na rogu ul. Browarna 1 i Piernikarska 10, 12, 14[10];
- fasady domów przy ul. Browarnej 3, 5, 8[10];
- spichlerz przy ul. Browarnej 10[10];
- Apteka „Pod Lwem” na rogu ul. Królowej Jadwigi 1 i Rynku Nowomiejskiego 13[11];
- fasada domu przy ul. Królowej Jadwigi 3[11];
- kamienice przy ul. Królowej Jadwigi 9 i 11[12];
- kamienica wraz z działką przy ul. Małe Garbary 7[13];
- dom mieszkalny przy ul. Małe Garbary 9[13];
- kamienica narożna na rogu ul. Most Pauliński 1 i Strumykowej 21[13];
- kamienica narożna z częścią działki na rogu ul. Piernikarskiej 1 i św. Jakuba 9[14];
- budynek mieszkalny przy ul. Prostej 10[15];
- dom wraz z częścią działki przy ul. Prostej 22a[15];
- budynek główny dawnej Miejskiej Straży Ogniowej przy ul. Prostej 32[16];
- dom przy ul. Przedzamcze 3[16];
- stary młyn przy zamku krzyżackim przy ul. Przedzamcze 6a[16];
- dawny młyn garbarski przy ul. Przedzamcze 6b[16];
- budynek przy ul. Przedzamcze 6c[16];
- Dom Bractwa Strzeleckiego, później siedziba Młodzieżowego Domu Kultury, przy ul. Przedzamcze 13-15[16];
- fasada i frontowa połać dachu przy ul. Przedzamcze 18[16];
- kamienica narożna z działką na rogu Rynku Nowomiejskiego 1 i ul. św. Jakuba 21[17];
- kamienica z działką przy Rynku Nowomiejskim 3[17];
- dom przy Rynku Nowomiejskim 5[17];
- fasada plebanii przy Rynku Nowomiejskim 6[17];
- Gospoda „Pod Modrym Fartuchem” przy Rynku Nowomiejskim 8[17];
- kamienica przy Rynku Nowomiejskim 17[17];
- kamienica z oficyną oraz bryły i ceglane elewacje budynków gospodarczych przy Rynku Nowomiejskim 25[17];
- kamienica narożna z działką na rogu Rynku Nowomiejskiego 27 i ul. Szpitalnej 10[17];
- kamienica zbudowana w latach 1886–1887, znajdująca się przy ul. Strumykowej 19[18];
- dom przy ul. Sukienniczej 20[18];
- kamienica przy ul. Sukienniczej 26[18];
- szpital św. Jakuba przy ul. Szpitalnej 4[19];
- kamienice przy ul. Ślusarskiej 1 i 4[20];
- budynek przy ul. św. Jakuba 20a[20];
- trzy domy przy ul. Wielkie Garbary 7[21];
- spichrz przy ul. Wielkie Garbary 10[21];
- kamienice przy ul. Wielkie Garbary 15, 18 i 21[21];
- budynek mieszkalny przy ul. Wysokiej 15[21];
- siedziba Towarzystwa Naukowego w Toruniu przy ul. Wysokiej 16[21].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Nowe Miasto w Toruniu. turystyka.torun.pl. [dostęp 2024-09-16].
- ↑ Krantz-Domasłowska 2002 ↓, s. 199.
- ↑ Krantz-Domasłowska 2002 ↓, s. 202.
- ↑ M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 422
- ↑ Toruń na liście UNESCO. torun.pl. [dostęp 2024-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-09-02)].
- ↑ Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 1. [dostęp 2024-09-16].
- ↑ Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 1. [dostęp 2024-09-16].
- ↑ Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 3. [dostęp 2024-09-16].
- ↑ Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 1. [dostęp 2024-09-16].
- ↑ a b c d e Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 10. [dostęp 2024-09-16].
- ↑ a b Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 15. [dostęp 2024-09-16].
- ↑ Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 16. [dostęp 2024-09-16].
- ↑ a b c Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 17. [dostęp 2024-09-16].
- ↑ Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 20. [dostęp 2024-09-16].
- ↑ a b Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 21. [dostęp 2024-09-16].
- ↑ a b c d e f g Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 22. [dostęp 2024-09-16].
- ↑ a b c d e f g h Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 23. [dostęp 2024-09-16].
- ↑ a b c Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 25. [dostęp 2024-09-16].
- ↑ Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 27. [dostęp 2024-09-16].
- ↑ a b Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 28. [dostęp 2024-09-16].
- ↑ a b c d e Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków. torun.wkz.gov.pl. s. 29. [dostęp 2024-09-16].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Liliana Krantz-Domasłowska: Dwa miasta – dwa kościoły. W: Katarzyna Kluczwajd, Michał Woźniak (red.): Dzieje i skarby Kościoła Świętojańskiego w Toruniu. Materiały z konferencji przygotowanej przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki w X rocznicę ustanowienia diecezji toruńskiej pod patronatem Biskupa Toruńskiego oraz Prezydenta Miasta Torunia [22-23 marca 2002]. Toruń: 2002. ISBN 83-7285-116-6.
| Części |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Osiedla (wybrane) |
|
