Boeing CH-46 Sea Knight

Boeing CH-46 Sea Knight
(Boeing Vertol 107)
	; CH-46 Sea Knight
	Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	Boeing Helicopters
Typ	śmigłowiec transportowy i ratunkowy
Konstrukcja	dwusilnikowy śmigłowiec o konstrukcji metalowej, podwozie trójpodporowe – wciągane w locie
Załoga	2
	Historia
Data oblotu	12 sierpnia 1958
Lata produkcji	1962–1971
	Dane techniczne
Napęd	2 silniki turbinowe General Electric T-58-8B
Moc	1400 KM (1029 kW) każdy
	Wymiary
Średnica wirnika	15,24 m
Długość	25,72 m
Długość kadłuba	13,59 m
Szerokość kadłuba	2,2 m
Wysokość	5,5 m
	Masa
Własna	4868 kg
Startowa	8600 kg (normalna); 11 020 kg (maksymalna)
	Osiągi
Prędkość maks.	275 km/h
Prędkość przelotowa	240 km/h
Wznoszenie maks. w locie pionowym	7,1 m/s
Pułap	2700 m (statyczny); 4200 m (dynamiczny)
Zasięg	1000 km
	Dane operacyjne
	Liczba miejsc
	25
	Użytkownicy
	Stany Zjednoczone, Kanada, Szwecja, Japonia, Tajlandia
	Rzuty
	Multimedia w Wikimedia Commons

Boeing CH-46 Sea Knight (oznakowanie cywilne Boeing Vertol 107) – amerykański wojskowy i cywilny śmigłowiec transportowy, pasażerski i ratunkowy. Zastąpiony przez Boeing CH-47 Chinook.

Historia

W 1956 roku w wytwórni Vertol Aircraft Corporation należącej do koncernu Boeing rozpoczęto opracowywanie nowych śmigłowców transportowych opartych na nowej koncepcji konstruktora Franka Piaseckiego. Miały to być dwusilnikowe śmigłowce z kadłubem zbliżonym do samolotu, bez wirnika ogonowego.

Tak opracowany projekt otrzymał fabryczne oznaczenie Model 107. Pierwszy prototyp śmigłowca został zbudowany w dniu 12 sierpnia 1958 roku i był wyposażony w dwa silniki turbinowe Lycoming T53. Śmigłowcem tym zainteresowała się armia Stanów Zjednoczonych, które zamówiła 10 śmigłowców tego typu z mocniejszymi silnikami General Electric YT58 i powiększoną o 0,6 m średnicą wirnika. Tak opracowany śmigłowiec otrzymał oznaczenie wojskowe oznaczenie YHC-1A.

Pierwszy śmigłowiec YHC-1A został oblatany 27 sierpnia 1959, lecz dowództwo armii po wstępnych testach stwierdziło, że jest zbyt mały i zamówiło następnych 5 prototypów powiększonych w stosunku do poprzedniej wersji, które miały spełniać rolę taktycznych śmigłowców transportowych. Tak opracowana wersja otrzymała oznaczenie wojskowe YHC-1Bs i stała się początkiem nowego śmigłowca Boeing CH-47 Chinook. Natomiast wersja YHC-1A stała się pierwowzorem cywilnego śmigłowca Boeing Vertol 107.

W czasie gdy lotnictwo armii USA zrezygnowało z tego śmigłowca, dowództwo lotnictwa marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych ogłosiło konkurs na opracowanie śmigłowca transportowego dla marynarki wojennej oraz Korpusu Marines. Na konkurs ten firma Boeinga zgłosiła śmigłowiec Model 107M, który był zmodyfikowaną wersją śmigłowca Model 107. W 1960 roku konkurs został rozstrzygnięty i dowództwo marynarki zamówiło 50 śmigłowców Model 107M. Pierwsze z nich zostały skierowane do jednostek lotniczych marynarki w październiku 1962 roku i otrzymały wtedy oznaczenie Boeing CH-46A Sea Knight.

Śmigłowce te skierowano do Wietnamu, gdzie niektóre z nich zostały uzbrojone w 2 karabiny maszynowe kal. 7,62 mm strzelające przez otwarte drzwi.

Produkowane wersje śmigłowca Boeing CH-46:

Model 107 – wersja podstawowa, śmigłowiec pasażerski dla lotnictwa cywilnego
CH-46A – wersja dla lotnictwa korpusu piechoty morskiej USA
UH-46A Sea Knight – wersja dla lotnictwa marynarki wojennej USA
UH-46B – wersja testowa dla lotnictwa USA
CH-46D – wersja dla lotnictwa korpusu piechoty morskiej ze zmodyfikowanymi silnikami
UH-46D – wersja dla lotnictwa marynarki
RH-46E – wersja śmigłowca do poszukiwania min
CH-46F – wersja dla korpusu piechoty morskiej z ulepszoną elektroniką
CH-113 Labrador – wersja do poszukiwań i ratownictwa morskiego dla kanadyjskiego lotnictwa morskiego
HPK-4 – wersja dla lotnictwa szwedzkiego

Śmigłowcem tym zainteresowała się również Japonia i firma Kawasaki zakupiła licencję na budowę śmigłowca Model 107 dla potrzeb lotnictwa cywilnego i wojskowego.

Wersje produkowane w Japonii:

Model 107/11 KV-2 – wersja pasażerska produkowana dla amerykańskich linii lotniczych Airways i rządu Tajlandii
Model 107/11 KV-3 – wersja wojskowa, śmigłowiec do poszukiwania min morskich
Model 107/11 KV-4 – wersja wojskowego śmigłowca transportowego
Model 107/11 KV-5 – wersja wojskowa dla ratownictwa morskiego, produkowana na zamówienie japońskich Sił Samoobrony i szwedzkiej marynarki wojennej
Model 107/11 KV-7 – luksusowa wersja dla przewożenia VIP (od 6 do 10 miejsc pasażerskich)
Model 107 KV / IIA – wersja przystosowana do lotów w warunkach tropikalnych

Produkcję śmigłowców Boeing CH-46 została ostatecznie zakończona lutym 1971 roku i łącznie zbudowano około 740 śmigłowców (w tym 140 w Japonii) wszystkich wersji.

Służba w lotnictwie

Pierwsze seryjne śmigłowce Boeing CH-46 trafiły do lotnictwa korpusu piechoty morskiej USA w 1962 roku. Od razu też skierowano je do działań bojowych w Wietnamie, gdzie przeszły chrzest bojowy.

W miarę dostaw z czasem śmigłowiec Boeing CH-46 stał się podstawowym średnim śmigłowcem transportowym lotnictwa marynarki wojennej USA i korpusu piechoty morskiej USA. Śmigłowce te uczestniczyły we wszystkich operacjach wojskowych USA do chwili obecnej. Od września 2004 roku zaczęto je wycofywać z użycia, zastępując je nowymi śmigłowcami. Ostatecznie mają zostać wycofane w 2014 roku.

Oprócz lotnictwa amerykańskiego użytkowane są również w lotnictwie kanadyjskim, szwedzkim, japońskim.

Wersja cywilna tego śmigłowca używana jest w lotnictwie Tajlandii oraz w amerykańskich liniach lotniczych Airways.

Opis konstrukcji

Boeing CH-46 to dwusilnikowy śmigłowiec transportowy o konstrukcji metalowej. Podwozie stałe, trójpodporowe. Wirniki trójłopatowe. Napęd stanowią dwa silniki turbinowe.

Bibliografia

Praca zbiorowa: War Machine nr 11 Navel Helicopters. Londyn: Orbis Publishing Ltd., 1985, s. 214. (ang.).
Paul Eden, Soph Moeng: The Complete Encyclopedia of World Aircraft. Nowy Jork: Barnes & Noble Books / Amber Books Ltd., 2002. ISBN 978-0-7607-3432-2. (ang.).

Samoloty myśliwskie	F-4 F-5 F-8 F-9 F-11 F-14 F-15 F-15E F-16 F/A-18 F/A-18E/F F-22 F-35 F-80 F-82 F-84 F-84F F-86 F-89 F-94 F-100 F-101 F-102 F-104 F-105 F-106 F-111 FH FJ F2H F3D F3H F4D F6U F7U F8F F9F
Samoloty bombowe	B-1 B-2 B-36 B-45 B-47 B-50 B-52 B-57 B-58 B-66 F-117 P6M
Samoloty szturmowe	A-1 (AD) A-2 (AJ) A-3 A-4 A-5 A-6 A-7 A-10 A-26 A-37 AC-47 AC-119 AC-130 AM AV-8B
Samoloty patrolowe i zwalczania okrętów podwodnych	AF-2/3 P-2 (P2V) P-3 P-8 P4M P5M S-2 S-3
Samoloty rozpoznawcze WRE i dowodzenia	E-1 E-2 E-3 E-4 E-6 E-8 EA-6B EA-18G EC-121 RF-61C MC-12W RC-135 SR-71 U-2 (TR-1) P4M-1Q
Samoloty obserwacyjne	O-1 O-2 OV-1 OV-10
Samoloty szkolno-treningowe	TT T-6 T-28 T-33 T-34 T-37 T-38 T-43
Samoloty transportowe	C-2 C-5 C-7 C-8 C-9 C-17 C-20A/B/C/D/E C-20F/G/H/J C-23 C-32 C-37B C-74 C-97 C-118 C-119 C-123 C-124 C-130 C-131 C-133 C-135 C-140 C-141 L-20/U-6 U-1
Śmigłowce i pionowzloty	AH-1 AH-1Z AH-64 H-21 H-25 CH-34 CH-37 CH-46 CH-47 CH-53 CH-53E CH-54 HH-43 MH-6 MH-53 OH-6 OH-58 SH-2 SH-2G SH-3 SH-60 UH-1 UH-1N UH-1Y UH-19 UH-60 V-22
Bezzałogowe	AQM-91 BQM-74 D-21 FQM-151 Q-2 MQM-105 ScanEagle MQ-1/RQ-1 RQ-2 RQ-3 RQ-4 RQ-5 RQ-6 RQ-7 RQ-8A MQ-4C MQ-9 RQ-21 RQ-170
Konstrukcje doświadczalne i prototypy	A-12 A2D AH-56 AR40 Avenger Compound Seasprite 533 Bird of Prey Charger CL-760 E-10 F5D F2Y F-20 F-107 16H Jet Mentor MQ-25 N-102 NH-3A RAH-66 RQ-37 S-67 S-92 S-97 S-71 S-72 Sioux Scout KingCobra Skyrocket Skystreak Tacit Blue T-46 T-7 X-21 X-44 X-49 XB-46 XB-48 XC-99 XB-51 XB-70 XCG-20 XC-120 XF10F XF-85 XF-87 XF-88 XF-90 XF-91 XF-92 XF-103 XF-108 XF-109 XH-51A Compound XH-59 XP-79 XQ-58 XT-30 YA-9 YAH-63 YAL-1 YB-35 YB-49 YC-125 YF-12 YF-17 YF-23 YF-93 YF-95 YF-96 V-247 V-280 VZ-2 ARH-70

Samoloty myśliwskie i myśliwsko-bombowe	F-86 F-104 F-15 F-4EJ/EJ Kai
Myśliwce wielozadaniowe	F-1 F-2 F-35
Samoloty szkolno-treningowe i szkolno-bojowe	LM-1 Nikko KM-2 T-1 T-2 T-3 T-4 T-5 T-6 Texan T-7 T-1 Jayhawk T-33 T-34
Samoloty transportowe	C-1 C-2 Beechcraft King Air Boeing 747 Gulfstream IV C-130 YS-11 British Aerospace 125 Cessna Citation Latitude Hawker 800 C-46 C-47
Samoloty zwiadowcze, walki elektronicznej, wczesnego ostrzegania	E-767 E-2 EC-1 RC-2 YS-11EB
Samoloty patrolowe, obserwacyjne	P-2 S-2 P-1 P-2J P-3 PV-2 PS-1 US-2
Tankowce powietrzne	KC-767 KC-46 KC-130
Śmigłowce	UH-60 Black Hawk AH-1 AH-64 H-13 UH-1 AW101 CH-47 EC-135 TH-55 CH-46 KH-4 OH-6 OH-1 SH-60 HH-52 CH-53E H-21 H-19 EC225 Enstrom 480
Bezzałogowe statki powietrzne	RQ-4 KAQ-1 ScanEagle RMAX Fuji TACOM