Wybory prezydenckie w Polsce
Wybory prezydenckie – wybory, w których wybiera się Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Odbywają się one co 5 lat na zarządzenie marszałka Sejmu[1], chyba że z jakiegoś powodu (np. z powodu śmierci lub rezygnacji z urzędu prezydenta) kadencja prezydenta zakończy się szybciej. Ta sama osoba może sprawować urząd prezydenta jedynie przez dwie kadencje[2]. Bierne prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom Polski, którzy ukończyli 35 lat, nie są pozbawieni praw wyborczych do Sejmu i zbiorą przynajmniej 100 tysięcy podpisów osób popierających ich kandydaturę[3]. Czynne prawo wyborcze posiadają wszyscy pełnoletni obywatele Polski, również ci zamieszkali na stałe za granicą (od 2000 roku mogą głosować również w drugiej turze).
Procedura
[edytuj | edytuj kod]Prezydentem zostaje ten kandydat, który otrzyma ponad połowę wszystkich ważnie oddanych głosów[4]. Frekwencja wyborcza nie wpływa na ważność wyborów (warto dodać, iż w Polsce podczas wyborów prezydenckich jest ona najwyższa)[potrzebny przypis]. W przypadku, gdy żaden z kandydatów nie otrzyma wymaganej liczby głosów, dwa tygodnie później odbywa się II tura głosowania, w której uczestniczą dwaj kandydaci z największą liczbą głosów z I tury[5]. Dla zwycięstwa w II turze wystarczy otrzymać więcej głosów niż inny kandydat. Jeżeli przed II turą którykolwiek z dwóch kandydatów, którzy do niej przeszli, wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w II turze dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w I turze. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o kolejne 14 dni[a][6]. Państwowa Komisja Wyborcza niezwłocznie wówczas informuje, w drodze uchwały, o dopuszczeniu nowego kandydata wyborów prezydenckich w II turze oraz podaje do publicznej wiadomości datę przeprowadzenia ponownego głosowania[b].
W III RP wybory prezydenckie przypadały jesienią, dopóki nie zmieniło się to z powodu śmierci Lecha Kaczyńskiego.
Konstytucja RP wyborom prezydenta RP poświęca artykuły 127-130, ustalając: powszechność, równość wyborów, a także bezpośredniość i tajność głosowania[7]. Szczegółowe zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności określa dział V ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277).
Wyniki wyborów
[edytuj | edytuj kod]| Rok | Zwycięzca | I tura | Poparcie w I turze | II tura | Poparcie w II turze | Objęcie urzędu (zaprzysiężenie) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Wybory prezydenckie w II RP: | ||||||
| 1922[c] | Gabriel Narutowicz | 9 grudnia, godz.14:10 | 62 głosy (IV/V) | 9 grudnia[d], godz.19:15 | 289 głosów | 11 grudnia |
| 1922[c] | Stanisław Wojciechowski | 20 grudnia | 298 głosów | nie odbyła się | 22 grudnia | |
| 1926[c] | Józef Piłsudski | 31 maja | 292 głosy | nie odbyła się | nie przyjął urzędu | |
| 1926[c] | Ignacy Mościcki | 1 czerwca | 215 głosów (I) | 1 czerwca | 281 głosów | 4 czerwca |
| 1933[c][e] | 8 maja | 332 głosy | nie odbyła się | 9 maja | ||
| 1939 | Na mocy Konstytucji kwietniowej Ignacy Mościcki mianował na swojego następcę kolejno: Edwarda Rydza-Śmigłego, Bolesława Wieniawę-Długoszowskiego, Władysława Raczkiewicza. | |||||
| Wybory prezydenckie w Polsce Ludowej: | ||||||
| 1947[e][f] | Bolesław Bierut | 5 lutego | 443 głosy | nie odbyła się | 5 lutego | |
| 1989[c][e] | Wojciech Jaruzelski | 19 lipca | 270 głosów (50,28%) | nie odbyła się | 19 lipca | |
| Wybory prezydenckie w III RP: | ||||||
| 1990 | Lech Wałęsa | 25 listopada | 6 569 889 głosów (39,96%) | 9 grudnia | 10 622 696 głosów (74,25%) | 22 grudnia |
| 1995 | Aleksander Kwaśniewski | 5 listopada | 6 275 670 głosów (35,11%) | 19 listopada | 9 704 439 głosów (51,72%) | 23 grudnia |
| 2000 | 8 października | 9 485 224 głosy (53,90%) | nie odbyła się[g] | 23 grudnia | ||
| 2005 | Lech Kaczyński | 9 października | 4 947 927 głosów (33,10%) (II miejsce)[8] | 23 października | 8 257 468 głosów (54,04%)[9] | 23 grudnia |
| 2010 | Bronisław Komorowski | 20 czerwca | 6 981 319 głosów (41,54%)[10] | 4 lipca | 8 933 887 głosów (53,01%)[11] | 6 sierpnia |
| 2015 | Andrzej Duda | 10 maja[12] | 5 179 092 głosy (34,76%)[13] | 24 maja[12] | 8 630 627 głosów (51,55%)[14] | 6 sierpnia |
| 2020 (I) | nie odbyły się[15] | |||||
| 2020 (II) | Andrzej Duda | 28 czerwca | 8 450 513 głosów (43,50%)[16] | 12 lipca | 10 440 648 głosów (51,03%)[17] | 6 sierpnia |
Według Kodeksu wyborczego, Następne wybory, po tych w 2020 roku, powinny się odbyć w maju 2025 roku[1].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Art. 292 § 3 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277)
- ↑ Art. 292 § 5 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277)
- ↑ a b c d e f Wyboru dokonało Zgromadzenie Narodowe.
- ↑ Wyboru Gabriela Narutowicza dokonano w V turze.
- ↑ a b c O urząd Prezydenta ubiegał się tylko jeden kandydat.
- ↑ Wyboru Prezydenta RP dokonywał sam Sejm, gdyż Senatu wówczas nie było.
- ↑ Powodem było uzyskanie przez Aleksandra Kwaśniewskiego bezwzględnej większości głosów w pierwszej turze głosowania
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Art. 289 ust. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277)
- ↑ Art. 127 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483)
- ↑ Art. 127 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483)
- ↑ Art. 127 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483)
- ↑ Art. 127 ust. 4 i 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483)
- ↑ Art. 127 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483)
- ↑ Art. 127-129 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483)
- ↑ Obwieszczenie PKW z dnia 10 października 2005 r. o wynikach głosowania i wyniku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 9 października 2005 r.. pkw.gov.pl. [dostęp 2020-07-14].
- ↑ Obwieszczenia PKW z dnia 24 października 2005 r. o wynikach ponownego głosowania i wyniku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. pkw.gov.pl. [dostęp 2020-07-14].
- ↑ Dz.U. z 2010 r. nr 113, poz. 746
- ↑ Dz.U. z 2010 r. nr 122, poz. 828
- ↑ a b Dz.U. z 2015 r. poz. 188
- ↑ Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 11 maja 2015 r. o wynikach głosowania i wyniku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 10 maja 2015 r.. pkw.gov.pl. [dostęp 2015-05-12].
- ↑ Ponowne głosowanie. pkw.gov.pl, 25 maja 2015. [dostęp 2015-05-25].
- ↑ Uchwała nr 129/2020 Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 10 maja 2020 r. w sprawie stwierdzenia braku możliwości głosowania na kandydatów w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. pkw.gov.pl, 2020-05-10. [dostęp 2020-07-13].
- ↑ Obwieszczenie PKW z dnia 30 czerwca 2020 r. o wynikach głosowania i wyniku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 28 czerwca 2020 r.. pkw.gov.pl. [dostęp 2020-06-30].
- ↑ Obwieszczenie PKW z dnia 13 lipca 2020 r. o wynikach ponownego głosowania i wyniku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. pkw.gov.pl. [dostęp 2020-07-13].
