Wybory uzupełniające do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej VIII kadencji

Wybory uzupełniające do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej VIII kadencji (2011–2015) odbyły się cztery razy: 21 kwietnia 2013 (okręg nr 73), 8 września 2013 (okręg nr 55), 7 września 2014 (okręgi nr 47, 73 i 82) i 8 lutego 2015 (okręg nr 75). Do obsadzenia było sześć wakujących mandatów. W dwóch przypadkach przyczyną była śmierć senatorów wybranych w 2011, w dwóch kolejnych – wybór do Parlamentu Europejskiego w 2014, w jednym – wybór na urząd marszałka województwa, w dalszym – zrzeczenie się mandatu, w związku z powołaniem na członka Komisji Europejskiej.

We wszystkich wyborach zwyciężyli przedstawiciele Prawa i Sprawiedliwości, w czterech przypadkach broniąc mandatów posiadanych wcześniej przez tę partię i w dwóch przejmując je od Platformy Obywatelskiej.

Okręg	Data	Były senator[a]		Wybrany senator[a]		Frekwencja	Przyczyna
73	21 kwietnia 2013		Antoni Motyczka (PO)		Bolesław Piecha (PiS)	11,14%	śmierć[1]
55	8 września 2013		Władysław Ortyl (PiS)		Zdzisław Pupa (PiS)	15,84%	wybór na Marszałka Województwa Podkarpackiego[2]
47	7 września 2014		Henryk Górski (PiS)		Maria Koc (PiS)	6,62%	śmierć[3]
73			Bolesław Piecha (PiS)		Izabela Kloc (PiS)	9,44%	wybór na posła do Parlamentu Europejskiego[4]
82			Beata Gosiewska (PiS)		Jarosław Rusiecki (PiS)	7,33%
75	8 lutego 2015		Elżbieta Bieńkowska (PO)		Czesław Ryszka (PiS)	7,34%	zrzeczenie się mandatu[5][b]

Podstawą prawną zarządzenia wyborów uzupełniających do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej VIII kadencji była Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277).

Zgodnie z art. 279 w razie utraty mandatu przez senatora Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zarządzał przeprowadzenie wyborów uzupełniających w okręgu, z którego został on wybrany, w ciągu 3 miesięcy od dnia stwierdzenia wygaśnięcia mandatu senatora. Wyborów uzupełniających nie przeprowadzano w okresie 6 miesięcy przed dniem, w którym upływał termin zarządzenia wyborów do Sejmu. Głosowanie przeprowadzano wyłącznie na terytorium kraju.

Wygaśnięcie mandatu senatora niezwłocznie stwierdzał Marszałek Senatu w formie obwieszczenia w następujących wypadkach:

• śmierci senatora;
• utraty prawa wybieralności lub nieposiadania go w dniu wyborów;
• pozbawienia mandatu prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu;
• zrzeczenia się mandatu;
• zajmowania w dniu wyborów stanowiska lub funkcji, których, stosownie do przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej albo ustaw, nie można łączyć z mandatem senatora (z wyjątkiem^[jakim?]);
• objęcia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej;
• powołania w toku kadencji na stanowisko lub powierzenia funkcji, których, stosownie do przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej albo ustaw, nie można łączyć ze sprawowaniem mandatu senatora;
• wyboru w toku kadencji na posła do Parlamentu Europejskiego.

Wybory uzupełniające do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w okręgu nr 73, które odbyły się 21 kwietnia 2013, zostały zarządzone postanowieniem Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego z 19 lutego 2013^[6] z powodu śmierci Antoniego Motyczki (24 stycznia 2013). Przeprowadziła je Okręgowa Komisja Wyborcza w Katowicach.

Mandat senatorski uzyskał Bolesław Piecha – utracił przy tym mandat posła, który zdobył w wyborach w 2011.

• do 2 marca 2013 – zawiadomienie Państwowej Komisji Wyborczej: przez organ partii politycznej o utworzeniu komitetu wyborczego; przez pełnomocnika wyborczego o utworzeniu koalicyjnego komitetu wyborczego lub o utworzeniu komitetu wyborczego wyborców,
• do 12 marca 2013 do godz. 24:00 – zgłaszanie kandydatów na senatora w celu zarejestrowania,
• 19 kwietnia 2013 o godz. 24:00 – zakończenie kampanii wyborczej,
• 21 kwietnia 2013, godz. 7:00–21:00 – głosowanie^[6].

Swoje kandydatury zarejestrowali^[7]:

1. Mirosław Duży (Platforma Obywatelska),
2. Grażyna Kohut (Polskie Stronnictwo Ludowe),
3. Janusz Korwin-Mikke (Nowa Prawica – Janusza Korwin-Mikke) – były poseł,
4. Józef Makosz (KWW Józefa Makosza),
5. Piotr Masłowski (KWW Piotra Masłowskiego),
6. Bolesław Piecha (Prawo i Sprawiedliwość) – poseł, były wiceminister zdrowia,
7. Paweł Polok (KWW Autonomia dla Ziemi Śląskiej),
8. Krzysztof Sajewicz (Sojusz Lewicy Demokratycznej).

Okręgowa Komisja Wyborcza odmówiła rejestracji kandydatur Demokracji Bezpośredniej i KWW Kochających Śląsk z powodu nieuzyskania przez kandydatów poparcia prawidłowo złożonych podpisów 2000 wyborców^[7].

Józef Makosz i Paweł Polok kandydowali w poprzednich wyborach w tym okręgu (październik 2011).

Kandydat		Komitet wyborczy	Głosów
			Liczba	%	+/–
	Bolesław Piecha	Prawo i Sprawiedliwość	7769	28,48	+6,30
	Józef Makosz	KWW Józefa Makosza	5345	19,59	+4,72
	Mirosław Duży	Platforma Obywatelska RP	4913	18,01	–16,10
	Paweł Polok	KWW Autonomia dla Ziemi Śląskiej	3578	13,12	–8,80
	Grażyna Kohut	Polskie Stronnictwo Ludowe	2280	8,36	–
	Janusz Korwin-Mikke	Nowa Prawica – Janusza Korwin-Mikke	2160	7,92	–
	Krzysztof Sajewicz	Sojusz Lewicy Demokratycznej	775	2,84	–
	Piotr Masłowski	KWW Piotra Masłowskiego	459	1,68	–
Frekwencja: 11,14% Liczba głosów ważnych: 27 279 (99,17%) Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza

Wyniki według podziału na gminy
m. Łaziska Górne	m. Mikołów	m. Orzesze	m. Rybnik
Duży – 1550 (52,90%) Piecha – 740 (25,26%) Polok – 360 (12,29%) Korwin-Mikke – 124 (4,23%) Kohut – 82 (2,80%) Sajewicz – 35 (1,19%) Makosz – 20 (0,68%) Masłowski – 19 (0,65%)	Piecha – 1057 (33,91%) Duży – 980 (31,44%) Polok – 622 (19,96%) Korwin-Mikke – 293 (9,40%) Sajewicz – 58 (1,86%) Kohut – 56 (1,80%) Makosz – 38 (1,22%) Masłowski – 13 (0,42%)	Piecha – 539 (36,89%) Duży – 439 (30,05%) Polok – 266 (18,21%) Korwin-Mikke – 128 (8,76%) Kohut – 54 (3,70%) Makosz – 29 (1,98%) Sajewicz – 5 (0,34%) Masłowski – 1 (0,07%)	Makosz – 4812 (33,14%) Piecha – 3596 (24,77%) Kohut – 1647 (11,34%) Polok – 1256 (8,65%) Korwin-Mikke – 1208 (8,32%) Duży – 1101 (7,58%) Sajewicz – 581 (4,00%) Masłowski – 319 (2,20%)
Frekwencja: 16,81%	Frekwencja: 9,92%	Frekwencja: 9,45%	Frekwencja: 13,21%
Czerwionka-Leszczyny	Gaszowice	Jejkowice	Lyski
Piecha – 828 (41,36%) Makosz – 278 (13,89%) Duży – 256 (12,79%) Polok – 249 (12,44%) Korwin-Mikke – 171 (8,54%) Kohut – 148 (7,39%) Sajewicz – 40 (2,00%) Masłowski – 32 (1,60%)	Piecha – 171 (30,92%) Duży – 97 (17,54%) Polok – 88 (15,91%) Korwin-Mikke – 55 (9,95%) Kohut – 53 (9,58%) Makosz – 41 (7,41%) Masłowski – 38 (6,87%) Sajewicz – 10 (1,81%)	Piecha – 123 (38,32%) Kohut – 50 (15,58%) Polok – 50 (15,58%) Duży – 35 (10,90%) Makosz – 27 (8,41%) Korwin-Mikke – 26 (8,10%) Masłowski – 10 (3,12%) Sajewicz – 0 (0,00%)	Polok – 211 (30,40%) Piecha – 178 (25,65%) Duży – 94 (13,54%) Kohut – 73 (10,52%) Korwin-Mikke – 49 (7,06%) Makosz – 44 (6,34%) Sajewicz – 23 (3,31%) Masłowski – 22 (3,17%)
Frekwencja: 6,05%	Frekwencja: 7,61%	Frekwencja: 10,30%	Frekwencja: 9,07%
Ornontowice	Świerklany	Wyry
Polok – 164 (32,73%) Piecha – 153 (30,54%) Duży – 124 (24,55%) Korwin-Mikke – 33 (6,59%) Kohut – 13 (2,59%) Makosz – 7 (1,40%) Sajewicz – 7 (1,40%) Masłowski – 1 (0,20%)	Piecha – 219 (34,82%) Polok – 159 (25,28%) Kohut – 93 (14,79%) Duży – 62 (9,86%) Makosz – 47 (7,47%) Korwin-Mikke – 35 (5,56%) Sajewicz – 11 (1,75%) Masłowski – 3 (0,48%)	Duży – 176 (31,94%) Piecha – 165 (29,95%) Polok – 153 (27,77%) Korwin-Mikke – 38 (6,90%) Kohut – 11 (2,00%) Sajewicz – 5 (0,91%) Makosz – 2 (0,36%) Masłowski – 1 (0,18%)
Frekwencja: 11,01%	Frekwencja: 6,85%	Frekwencja: 9,62%

Wybory uzupełniające do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w okręgu nr 55, które odbyły się 8 września 2013, zostały zarządzone postanowieniem Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego z 4 lipca 2013^[8] z powodu wyboru Władysława Ortyla na urząd marszałka województwa podkarpackiego (27 maja 2013). Przeprowadziła je Okręgowa Komisja Wyborcza w Rzeszowie.

Mandat senatorski uzyskał Zdzisław Pupa, który zasiadał już w izbie wyższej w latach 2007–2011.

• do 20 lipca 2013 – zawiadomienie Państwowej Komisji Wyborczej: przez organ partii politycznej o utworzeniu komitetu wyborczego; przez pełnomocnika wyborczego o utworzeniu koalicyjnego komitetu wyborczego lub o utworzeniu komitetu wyborczego wyborców,
• do 30 lipca 2013 do godz. 24:00 – zgłaszanie kandydatów na senatora w celu zarejestrowania,
• 6 września 2013 o godz. 24:00 – zakończenie kampanii wyborczej,
• 8 września 2013, godz. 7:00–21:00 – głosowanie^[8].

Swoje kandydatury zarejestrowali^[9]:

1. Ireneusz Dzieszko (KWW Prawica Podkarpacka),
2. Józef Habrat (Samoobrona),
3. Ewa Kantor (KWW Ewy Kantor) – była posłanka,
4. Mariusz Kawa (KKW Platforma Obywatelska – Polskie Stronnictwo Ludowe),
5. Andrzej Marciniec (Polska Jest Najważniejsza),
6. Zdzisław Pupa (Prawo i Sprawiedliwość) – były poseł, były senator,
7. Kazimierz Ziobro (Solidarna Polska Zbigniewa Ziobro) – poseł.

Mariusz Kawa kandydował w poprzednich wyborach w tym okręgu (październik 2011).

Kandydat		Komitet wyborczy	Głosów
			Liczba	%	+/–
	Zdzisław Pupa	Prawo i Sprawiedliwość	35 640	60,48	+11,31
	Mariusz Kawa	KKW Platforma Obywatelska – Polskie Stronnictwo Ludowe	12 495	21,33	–15,20[c]
	Kazimierz Ziobro	Solidarna Polska Zbigniewa Ziobro	6494	11,09	–
	Ewa Kantor	KWW Ewy Kantor	1617	2,76	–
	Ireneusz Dzieszko	KWW Prawica Podkarpacka	1318	2,25	–
	Andrzej Marciniec	Polska Jest Najważniejsza	772	1,32	–
	Józef Habrat	Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej	247	0,42	–
Frekwencja: 15,84% Liczba głosów ważnych: 58 583 (98,37%) Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza

Wybory uzupełniające do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, które odbyły się 7 września 2014, zostały zarządzone postanowieniem Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego z 25 czerwca 2014^[10]:

• w okręgu nr 47 z powodu śmierci Henryka Górskiego (19 maja 2014); przeprowadzi je Okręgowa Komisja Wyborcza w Siedlcach;
• w okręgach nr 73 i 82 z powodu wyboru Bolesława Piechy (zwycięzcy wyborów uzupełniających do tej izby 21 kwietnia 2013) i Beaty Gosiewskiej do Parlamentu Europejskiego (25 maja 2014); przeprowadziły je odpowiednio Okręgowe Komisje Wyborcze w Katowicach i Kielcach.

Mandaty senatorskie uzyskali: Maria Koc, Izabela Kloc i Jarosław Rusiecki (dwoje ostatni utracili przy tym mandaty poselskie, które zdobyli w wyborach w 2011).

• do 19 lipca 2014 – zawiadomienie Państwowej Komisji Wyborczej: przez organ partii politycznej o utworzeniu komitetu wyborczego; przez pełnomocnika wyborczego o utworzeniu koalicyjnego komitetu wyborczego lub o utworzeniu komitetu wyborczego wyborców,
• do 29 lipca 2014 do godz. 24:00 – zgłaszanie kandydatów na senatora w celu zarejestrowania,
• 5 września 2014 o godz. 24:00 – zakończenie kampanii wyborczej,
• 7 września 2014, godz. 7:00–21:00 – głosowanie^[10].

Swoje kandydatury zarejestrowali^[11]:

1. Krzysztof Bosak (KWW Ruch Narodowy) – były poseł,
2. Andrzej Gorayski (Demokracja Bezpośrednia),
3. Dariusz Jaszczuk (Platforma Obywatelska),
4. Maria Koc (Prawo i Sprawiedliwość) – radna sejmiku mazowieckiego,
5. Zdzisław Litwińczuk (Partia Demokratyczna – demokraci.pl),
6. Zbigniew Stąsiek (Sojusz Lewicy Demokratycznej).

Swoje kandydatury wycofali Cezary Jaworski (Nowa Prawica – Janusza Korwin-Mikke) i Bartłomiej Bodio (Polskie Stronnictwo Ludowe), odpowiednio 29 i 31 lipca 2014^[11].

Kandydat		Komitet wyborczy	Głosów
			Liczba	%	+/–
	Maria Koc	Prawo i Sprawiedliwość	9832	58,35	+19,53
	Dariusz Jaszczuk	Platforma Obywatelska RP	4855	28,81	+3,06
	Krzysztof Bosak	Ruch Narodowy	1082	6,42	–
	Zbigniew Stąsiek	Sojusz Lewicy Demokratycznej	666	3,95	–
	Zdzisław Litwińczuk	Partia Demokratyczna – demokraci.pl	226	1,34	–
	Andrzej Gorayski	Demokracja Bezpośrednia	188	1,12	–
Frekwencja: 6,62% Liczba głosów ważnych: 16 849 (98,71%) Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza

Swoje kandydatury zarejestrowali^[12]:

1. Piotr Chmielowski (Sojusz Lewicy Demokratycznej) – poseł,
2. Izabela Kloc (Prawo i Sprawiedliwość) – posłanka, była radna sejmiku śląskiego,
3. Marek Krząkała (Platforma Obywatelska) – poseł,
4. Maciej Urbańczyk (Nowa Prawica – Janusza Korwin-Mikke).

Okręgowa Komisja Wyborcza odmówiła rejestracji kandydatur Pawła Helisa (KWW „Kochających Śląsk”) i Jacka Lanusznego (Ruch Narodowy)^[12].

Kandydat		Komitet wyborczy	Głosów
			Liczba	%	+/–
	Izabela Kloc	Prawo i Sprawiedliwość	11 146	48,56	+20,08
	Marek Krząkała	Platforma Obywatelska RP	9665	42,11	+24,10
	Maciej Urbańczyk	Nowa Prawica – Janusza Korwin-Mikke	1218	5,31	–1,60
	Piotr Chmielowski	Sojusz Lewicy Demokratycznej	922	4,01	+2,47
Frekwencja: 9,44% Liczba głosów ważnych: 22 951 (98,94%) Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza

Wyniki według podziału na gminy
m. Łaziska Górne	m. Mikołów	m. Orzesze	m. Rybnik
Kloc – 776 (56,15%) Krząkała – 473 (41,14%) Chmielowski – 77 (5,57%) Urbańczyk – 56 (4,05%)	Kloc – 1720 (49,83%) Krząkała – 1420 (31,44%) Chmielowski – 185 (5,36%) Urbańczyk – 127 (3,68%)	Kloc – 756 (59,34%) Krząkała – 372 (29,20%) Urbańczyk – 101 (7,93%) Chmielowski – 45 (3,53%)	Krząkała – 5630 (46,44%) Kloc – 5342 (44,07%) Urbańczyk – 681 (5,62%) Chmielowski – 469 (3,87%)
Frekwencja: 7,99%	Frekwencja: 11,14%	Frekwencja: 8,13%	Frekwencja: 11,15%
Czerwionka-Leszczyny	Gaszowice	Jejkowice	Lyski
Kloc – 1126 (54,87%) Krząkała – 766 (37,33%) Urbańczyk – 100 (4,87%) Chmielowski – 60 (2,92%)	Krząkała – 223 (46,85%) Kloc – 222 (46,64%) Urbańczyk – 17 (3,57%) Chmielowski – 14 (2,94%)	Kloc – 131 (51,98%) Krząkała – 105 (41,67%) Urbańczyk – 13 (5,16%) Chmielowski – 3 (1,19%)	Krząkała – 293 (51,31%) Kloc – 204 (35,73%) Urbańczyk – 44 (7,71%) Chmielowski – 30 (5,25%)
Frekwencja: 6,24%	Frekwencja: 6,46%	Frekwencja: 8,06%	Frekwencja: 7,54%
Ornontowice	Świerklany	Wyry
Kloc – 251 (68,39%) Krząkała – 81 (22,07%) Urbańczyk – 23 (6,27%) Chmielowski – 12 (3,27%)	Kloc – 355 (64,43%) Krząkała – 161 (29,22%) Urbańczyk – 30 (5,44%) Chmielowski – 5 (0,91%)	Kloc – 263 (58,19%) Krząkała – 141 (31,19%) Urbańczyk – 26 (5,75%) Chmielowski – 22 (4,87%)
Frekwencja: 7,93%	Frekwencja: 6,01%	Frekwencja: 7,86%

Swoje kandydatury zarejestrowali^[13]:

1. Kazimierz Jesionek (Sojusz Lewicy Demokratycznej),
2. Kazimierz Kotowski (Polskie Stronnictwo Ludowe) – były radny sejmiku świętokrzyskiego, były członek zarządu województwa świętokrzyskiego,
3. Małgorzata Marenin (Demokracja Bezpośrednia),
4. Zbigniew Pacelt (Platforma Obywatelska) – poseł,
5. Jarosław Rusiecki (Prawo i Sprawiedliwość) – poseł,
6. Jacek Wójcicki (Nowa Prawica – Janusza Korwin-Mikke).

Okręgowa Komisja Wyborcza odmówiła rejestracji kandydatury Jana Grudniewskiego (Polski Ruch Uwłaszczeniowy)^[13].

Kandydat		Komitet wyborczy	Głosów
			Liczba	%	+/–
	Jarosław Rusiecki	Prawo i Sprawiedliwość	10 098	37,04	–0,48
	Kazimierz Kotowski	Polskie Stronnictwo Ludowe	9737	35,71	+13,06
	Zbigniew Pacelt	Platforma Obywatelska RP	3817	14,00	–
	Kazimierz Jesionek	Sojusz Lewicy Demokratycznej	1950	7,15	–9,83
	Jacek Wójcicki	Nowa Prawica – Janusza Korwin-Mikke	1338	4,91	–
	Małgorzata Marenin	Demokracja Bezpośrednia	325	1,19	–
Frekwencja: 7,33% Liczba głosów ważnych: 27 265 (98,28%) Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza

Wybory uzupełniające do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w okręgu nr 75, które odbyły się 8 lutego 2015, zostały zarządzone postanowieniem Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego z 1 grudnia 2014^[14] z powodu zrzeczenia się mandatu przez Elżbietę Bieńkowską (31 października 2014) po jej wyborze na członka Komisji Europejskiej. Przeprowadziła je Okręgowa Komisja Wyborcza w Katowicach.

Mandat senatorski zdobył Czesław Ryszka, który zasiadał już w izbie wyższej w latach 2005 i 2006–2011.

• do 20 grudnia 2014 – zawiadomienie Państwowej Komisji Wyborczej: przez organ partii politycznej o utworzeniu komitetu wyborczego; przez pełnomocnika wyborczego o utworzeniu koalicyjnego komitetu wyborczego lub o utworzeniu komitetu wyborczego wyborców,
• do 30 grudnia 2014 do godz. 24:00 – zgłaszanie kandydatów na senatora w celu zarejestrowania,
• 6 lutego 2015 o godz. 24:00 – zakończenie kampanii wyborczej,
• 8 lutego 2015, godz. 7:00–21:00 – głosowanie^[14].

Swoje kandydatury zarejestrowali^[15]:

1. Dariusz Dyrda (KWW Ze Śląska – Nie z Partii) – działacz Ruchu Autonomii Śląska,
2. Michał Gramatyka (Platforma Obywatelska) – radny sejmiku śląskiego,
3. Czesław Ryszka (Prawo i Sprawiedliwość) – były poseł, były senator.

Dariusz Dyrda kandydował w poprzednich wyborach w tym okręgu (październik 2011).

Kandydat		Komitet wyborczy	Głosów
			Liczba	%	+/–
	Czesław Ryszka	Prawo i Sprawiedliwość	8541	56,57	–
	Michał Gramatyka	Platforma Obywatelska RP	4452	29,49	–15,75
	Dariusz Dyrda	KWW Ze Śląska – Nie z Partii	2104	13,94	–
Frekwencja: 7,34% Liczba głosów ważnych: 15 097 (98,85%) Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza

• Strona Państwowej Komisji Wyborczej poświęcona wyborom uzupełniającym 21 kwietnia 2013
• Strona Państwowej Komisji Wyborczej poświęcona wyborom uzupełniającym 8 września 2013
• Strona Państwowej Komisji Wyborczej poświęcona wyborom uzupełniającym 7 września 2014
• Strona Państwowej Komisji Wyborczej poświęcona wyborom uzupełniającym 8 lutego 2015