August Chełkowski

August Chełkowski

Data i miejsce urodzenia	27 lutego 1927 Telkwice
Data i miejsce śmierci	31 października 1999 Warszawa
Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej
Okres	od 26 listopada 1991 do 14 października 1993
Przynależność polityczna	NSZZ „Solidarność”
Poprzednik	Andrzej Stelmachowski
Następca	Adam Struzik
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

August Jan Chełkowski (ur. 27 lutego 1927 w Telkwicach, zm. 31 października 1999 w Warszawie) – polski fizyk, polityk i nauczyciel akademicki, profesor nauk fizycznych, rektor Uniwersytetu Śląskiego (1981–1982), marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej II kadencji w latach 1991–1993, senator I, II, III i IV kadencji w latach 1989–1999.

Był synem Franciszka Chełkowskiego (ziemianina, działacza gospodarczego i narodowego na Powiślu) i Emilii z Mieczkowskich; przez babkę Marię Chełkowską był spokrewniony z rodziną Donimirskich, polskich działaczy narodowych w Prusach Wschodnich.

Maturę zdał w I Liceum Ogólnokształcącym im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Następnie ukończył studia na kierunku fizyki na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, uzyskując tytuł zawodowy magistra w 1952, następnie stopnie naukowe doktora (1959) i doktora habilitowanego (1963). W 1973 został profesorem nadzwyczajnym, a w 1990 profesorem zwyczajnym w zakresie nauk fizycznych. Specjalizował się w fizyce ciała stałego. Był autorem prac naukowych z zakresu fizyki dielektryków i fizyki metali. Wykładał na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w latach 1956–1967, filii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Katowicach w latach 1967–1968 oraz od 1968 na Uniwersytecie Śląskim. Pełnił funkcję rektora UŚ od 1 września 1981 do 16 stycznia 1982. Był jedynym rektorem szkoły wyższej internowanym w czasie stanu wojennego (przez siedem dni).

Zasiadał w Radzie Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego w latach 1982–1985, należał do Europejskiego Towarzystwa Fizycznego. W 1980 wstąpił do „Solidarności”, w drugiej połowie lat 90. działał w Akcji Wyborczej Solidarność i Ruchu Społecznym AWS. Od 1989 do śmierci przez cztery kadencje reprezentował w Senacie województwo katowickie, w II kadencji był marszałkiem Senatu.

Został pochowany na Cmentarzu Junikowo w Poznaniu (pole 7–3–A–1)^[1].

W 1998 został laureatem Nagrody Lux ex Silesia. Był autorem monografii Fizyka dielektryków. 3 maja 2009 odznaczony pośmiertnie przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski^[2]. W 2018 pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności^[3].

Uchwałą nr XXXV/468/01 Rady Miejskiej Katowic z 28 maja 2001 jednej z ulic w centrum miasta nadano imię profesora Augusta Chełkowskiego^[4].

Jego synowa, Grażyna Chełkowska, została również fizykiem i wykładowcą na Uniwersytecie Śląskim. Jego młodszy brat Andrzej Chełkowski (1929–2005) był księdzem pallotynem, misjonarzem w Afryce^[5].

• Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności. [dostęp 2010-07-23].
• Nota biograficzna na stronie Instytutu Fizyki Uniwersytetu Śląskiego. [dostęp 2010-07-23].
• Prof. zw. dr hab. August Jan Chełkowski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2010-07-23] .