Modrolotka czerwonoczelna
| Cyanoramphus novaezelandiae[1] | |
| (Sparrman, 1787) | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
modrolotka czerwonoczelna |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Modrolotka czerwonoczelna (Cyanoramphus novaezelandiae) – gatunek ptaka z rodziny papug wschodnich (Psittaculidae). Jest gatunkiem endemicznym Nowej Zelandii, obecnie jedynie okolicznych wysp. Bliska zagrożenia wyginięciem.
Taksonomia
Gatunek opisał po raz pierwszy Anders Sparrman w roku 1787. Holotyp pochodził z cieśniny fiordowej Dusky Sound. Sparrman przydzielił modrolotce czerwonoczelnej nazwę Psittacus Novae Zelandiae[3], obecnie przez IOC umieszczana jest w Cyanoramphus. IOC wyróżnia trzy podgatunki[4]. Autorzy Handbook of the Birds of the World wspominają także o C. n. cooki, C. n. saisseti i C. n. hochstetteri[3], jednak obecnie przez Dickinsona i Remsena (autorzy The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World) traktowane są jako (kolejno) osobne gatunki: modrolotkę kozią (C. cooki) i żółtawą (C. saisseti) lub podgatunek modrolotki małej (C. malherbi hochstetteri)[5].
Modrolotka czerwonoczelna znana jest również pod innymi nazwami jak papuga kozia, koza czerwonoczelna i papuga nowozelandzka[6]. Maorysi nazywali ją kakariki, porete, kaka–wariki, powhaitere i kawariki[7].
Zasięg występowania i podgatunki
Zasięg występowania obejmuje wyspy dokoła Nowej Zelandii, na Wyspie Północnej i Południowej już wymarła[8]. IOC wyróżnia następujące podgatunki[4]:
- C. n. cyanurus Salvadori, 1891 - wyspy Kermadec
- C. n. novaezelandiae (Sparrman, 1787) - niegdyś cała Nowa Zelandia, obecnie przybrzeżne wyspy (jak Wyspy Trzech Króli, Kapiti[8]), Wyspy Auckland i Wyspa Stewart
- C. n. chathamensis Oliver, 1930 - Wyspy Chatham
Na Lord Howe (podgatunek subflavescens) i Macquarie (podgatunek erythrotis) modrolotka czerwonoczelna wymarła na początku XIX wieku[8]. Występuje w zróżnicowanych środowiskach, od klimatu zwrotnikowego po subantarktyczny, w tym w gęstych lasach deszczowych strefy umiarkowanej, lasach nadbrzeżnych, w zakrzewieniach, na obrzeżach lasów i terenach otwartych. Prócz tego może występować w nadbrzeżnych zakrzewieniach oraz skalistych zboczach porośniętych odpornymi na sól morską roślinami zielnymi. Na wyspach Chatham zamieszkuje tereny otwarte, w zimie przenosi się do lasu[7].
Morfologia
Długość ciała wynosi do 27 cm, z czego około 14 cm stanowi ogon. Masa ciała mieści się w przedziale 50–113 g[3], jednak samice ważą przeciętnie 70 g, a samce 80 g. Rozpiętość skrzydeł 32-38 cm[7]. Nie występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu, samce są wyraźnie większe o masywniejszej głowie[6].
Upierzenie w większości ciemnozielone, od spodu jaśniejsze. Czoło i pasek biegnący przez oko czerwone. Po bokach pleców tuż przy nasadzie ogona również dwie karminowe plamy. Lotki ciemnoszare z niebieskofioletową krawędzią. Tęczówki czerwone. Dziób srebrzystoszary z czarnym zakończeniem. Nogi i stopy szare. Młode posiadają ciemniejsze i bardziej matowe upierzenie[6].
Zachowanie
Gatunek wszystkożerny. Żywi się głównie materią roślinną, prócz tego bezkręgowcami i morskimi mięczakami, niekiedy padliną (również ptasią). Pożywienia szuka w roślinności, jeśli występuje na terenie otwartym – na ziemi. Żeruje zarówno samotnie jak i w parach, grupach rodzinnych i stadach liczących do 30 osobników, przeważnie nad ranem i po południu. Grzebią w ziemi celem wydobycia z niej korzeni lub bezkręgowców[7]. Modrolotki czerwonoczelne odzywają się głosem do złudzenia przypominającym meczenie młodej kozy (co znalazło odzwierciedlenie w nienaukowych polskich nazwach)[6], ale zazwyczaj milczą. Osobniki żyjące w archipelagach mogą przelatywać z wyspy na wyspę[7].
Lęgi
W północnych częściach zasięgu modrolotki czerwonoczelne gniazdują cały rok, w obszarach wysuniętych bardziej na południe[9] w październiku i grudniu[3]. Zwykle para wyprowadza jeden lęg w sezonie[7]. Gniazda mieszczą się w dziuplach, np. drzew z rodzajów Metrosideros, Vitex, Nothofagus, Olearia i Plagianthus[8], a na obszarach bez drzew w kępach traw lub nawet w norach króliczych. Na wyspach gniazda widziano również na półkach skalnych[6]. Samiec w okresie lęgowym agresywny, wysiadująca samica również potrafi przegonić intruza[7].
Zniesienie liczy 5–9 jaj[6]; skorupka o kształcie szerokiego owalu, gładka, biała[7]. Inkubacja trwa 18-21[7] dni, wysiaduje jedynie samica. Młode opuszczają gniazdo po 5-6 tygodniach od wyklucia[6]. Następnie przez blisko dla tygodnie przebywają w jego okolicy, ucząc się samodzielnie żerować. W tym okresie łączą się w grupy rodzinne[7]. W niewoli mogą dożyć 16 lat, zważywszy na wypadki skutkujące urazami mechanicznymi zwykle żyją około 12 lat[10].
W niewoli
Do Europy ptaki tego gatunku trafiły w 1864, kiedy sprowadzono je do londyńskiego zoo. Większe ilości przywieziono w 1967-1968[6].
Modrolotki czerwonoczelne cechuje znaczna aktywność, ruchliwość i ciekawość świata, nie spędzają wiele czasu w jednym miejscu. Podobnie jak duże papugi potrafią trzymać pożywienie w łapce. Spośród innych papug trzymanych jako zwierzęta domowe wyróżnia je niezwykle szeroki zakres przyjmowanych pokarmów. Podstawową karmę stanowi mieszanka ziaren, prócz tego należy ptakowi zapewnić dużą różnorodność owoców (w tym jagodowych), warzyw, zieleniny (w tym sezonowo dzikich chwastów); zjadają również kwiaty i pączki kwiatowe[10].
Papugi tego gatunku wymagają częstych kąpieli w ciągu całego roku. Do tego ptakom należy zapewnić zabawki, ze względu na ich aktywność i inteligencję. Minimalne wymiary klatki to 85 na 55 na 90 cm; w środku muszą znajdować się zabawki, papuga zamknięta bez możliwych zajęć męczy się. Odległość między prętami nie może przekraczać 2 cm, istnieje ryzyko utknięcia głowy papugi między nimi. Modrolotki lubią wspinać się i biegać po ściankach klatki, również po suficie. Wymagane jest co najmniej kilka godzin dziennie przebywania poza klatką, w szczególności rano i przed południem. W naturze większość czasu przedstawiciele C. novaezelandiae spędzają na ziemi, toteż w niewoli aktywność ptaka przenosi się na dno klatki (nie jest to sygnał niepokojący, jak np. u nimf). Wymusza to na właścicielu częste wymiany wyściółki (zalecane są papierowe ręczniki), tym bardziej, że większość pożywienia jest brudząca i wodnista[10]. Podobnie jak w naturze, rozgrzebują ziarno w karmniku, zanieczyszczając otoczenie[6].
Uzyskano trzy mutacje barwne[10]:
- lutino – sprzężona z płcią, recesywna, dostępna na całym świecie
- cynamonowa – sprzężona z płcią, recesywna, dostępna w Australii i Europie
- szek. Występują szeki dominujące (autosomalne, dostępne w Europie) oraz recesywne (dostępne w Europie i Australii). Oba typy nie różnią się wyglądem. Mutacja ta występuje także w naturze.
Choroby i inne problemy zdrowotne
U modrolotki czerwonoczelnej mogą wystąpić problemy z pierzeniem. Na szyi i głowie występują łysinki, upierzenie może być źle ułożone („rozczochrane”). Przyczyna nie jest znana, możliwa jest zbyt uboga, mało urozmaicona dieta, złe warunki (zbyt sucho i ciepło, optymalna temperatura to 17 °C) lub uwarunkowanie genetyczne. Samice, także samotne, mogą popaść w ciąg składania jaj, niekiedy jedyną opcją jest kuracja hormonalna.
Ptaki trzymane w wolierach zewnętrznych mogą mieć kontakt z odchodami dzikich ptaków; istnieje ryzyko zarażenia pasożytami wewnętrznymi, szczególnie nicieniami Ascaridia. Występuje także świerzb wywołany przez roztocza z rodzaju Cnemidocoptes. Prócz wymienionych chorób u modrolotek występują także te powszechne wśród innych ptaków[10].
Status zagrożenia
Przez IUCN gatunek klasyfikowany jest jako bliski zagrożenia (NT, Near Threatened), do roku 2004 posiadał status najmniejszej troski (LC, Least Concern). Całkowita populacja szacowana jest na nie więcej niż 25 000 osobników skupionych na 3 500 km². Nie występuje na żadnym obszarze chronionym[8].
W XIX wieku na terenie Nowej Zelandii nasiliła się kolonizacja przez Europejczyków oraz uprawa zboża. Ptaki były tępione, gdyż uznawano je za szkodniki pól uprawnych. Zagrożenie stanowi wycinka lub wypalanie lasów, pozbawiająca ptaki miejsc do życia i rozrodu. Występuje konkurencja międzygatunkowa o miejsca lęgowe z introdukowanymi gatunkami – majną brunatną (Acridotheres tristis), szpakiem zwyczajnym (Sturnus vulgaris), rozellą białolicą (Platycercus eximius) i królewską (P. elegans), pałanką kuzu (Trichosurus vulpecula) oraz pszczołą miodną (Apis mellifera). Na Little Barrier Island wystąpił w 2009 wybuch epidemii choroby dzioba i piór (PBFD). Wpływ choroby na tamtejszą populację modrolotek nie został zbadany[8].
- ↑ Cyanoramphus novaezelandiae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Cyanoramphus novaezelandiae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d Collar, N. & Christie, D.A. (2013).: Red-fronted Parakeet (Cyanoramphus novaezelandiae). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2013). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions. [dostęp 10 sierpnia 2014].
- ↑ a b F. Gill & D. Donsker: Parrots. IOC World Bird List (v4.1). [dostęp 23 stycznia 2014].
- ↑ P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: PSITTACULIDAE Vigors, 1825 - PAPUGI WSCHODNIE - OLD WORLD PARROTS. [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 10 sierpnia 2014].
- ↑ a b c d e f g h i Andrzej Jarosz. Papugi kozie. „Flora&Fauna”. 4/2001, 2001.
- ↑ a b c d e f g h i j Red-Fronted Parakeet. Department of Primary Industries, Parks, Water and Environment, kwiecień 2011.
- ↑ a b c d e f Red-fronted Parakeet Cyanoramphus novaezelandiae. BirdLife International. [dostęp 23 stycznia 2014].
- ↑ Nie doprecyzowano, o jakie chodzi
- ↑ a b c d e Joanna Karocka: Modrolotki: Hodowla, W domu. papugi.dt.pl. [dostęp 10 sierpnia 2014].