zwierciadło

wymowa:

IPA: [zvʲjɛrʲˈt͡ɕadwɔ], AS: [zvʹi ̯erʹćadu̯o], zjawiska fonetyczne: zmięk.• i → j  ​^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj nijaki

(1.1) książk. gładka powierzchnia odbijająca światło; tafla szkła od spodu pokrytego warstwą srebra, aluminium, cyny lub rtęci; lustro

(1.2) książk. przen. niezmącona powierzchnia wody – morza, jeziora lub rzeki; lustro

(1.3) daw. miejsce nieporośnięte roślinnością; łysina, golizna^[1]

(1.4) bot. Heritiera^[2], rodzaj z rodziny zatwarowatych; ołysta^[1]

(1.5) chem. cienka powłoka powstała przez osiadanie na gładkiej powierzchni szkła lub porcelany różnych par metalicznych^[1]

(1.6) daw. środ. łow. biała plama na pośladkach zwierzyny płowej^[1]

(1.7) środ. łow. błyszcząca kolorowo plama na skrzydłach kaczek; lustro^[1]

(1.8) liter. gatunek literacki, którego zadaniem jest prezentacja obranego wzoru osobowego; zob. też zwierciadło (literatura) w Wikipedii

(1.9) fiz. gładka powierzchnia o nierównościach mniejszych niż długość fali świetlnej, która w minimalnym stopniu rozprasza światło, odbijając większą jego część; zob. też zwierciadło optyczne w Wikipedii

odmiana:

(1.1-9)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	zwierciadło	zwierciadła
dopełniacz	zwierciadła	zwierciadeł
celownik	zwierciadłu	zwierciadłom
biernik	zwierciadło	zwierciadła
narzędnik	zwierciadłem	zwierciadłami
miejscownik	zwierciadle	zwierciadłach
wołacz	zwierciadło	zwierciadła

przykłady:

(1.1) …stanął (zając) przed wielkim zwierciadłem w ścianie, zadziwiony widokiem odbitej w lustrze postaci sobowtóra. Może mniemał, że ma przed sobą towarzysza, i uczuł chętkę, aby z nim poigrać, gdyż zaczął nacierać na zwierciadło; widmo naśladowało każdy ruch jego. Bawiło go to, odskakiwał, stawał słupka, odsadzał się i z rozpędem wpadał na rzekomego szaraka^[3].

(1.2) …udały się do łaźni, gdzie Akte, wykąpawszy Ligię, zaprowadziła ją na śniadanie, a potem do ogrodów pałacowych (…) Ligia po raz pierwszy w życiu widziała te wspaniałe ogrody, pełne cyprysów, pinij, dębów, oliwek i mirtów, wśród których bielił się cały lud posągów, błyszczały spokojne zwierciadła sadzawek, kwieciły się całe gaiki róż zraszanych pyłem fontann, gdzie wejścia do czarownych grot obrastał bluszcz lub winograd, gdzie na wodach pływały srebrne łabędzie, a wśród posągów i drzew chodziły przyswojone gazele z pustyń Afryki i barwne ptactwo sprowadzane ze wszystkich znanych krain świata^[4].

składnia:

kolokacje:

(1.1) krzywe zwierciadło

(1.5) zwierciadło arsenowe / antymonowe

(1.9) oś zwierciadła • zwierciadło kuliste / sferyczne • zwierciadło wklęsłe • zwierciadło wypukłe

synonimy:

(1.1-7) lustro, st.pol. wierciadło, st.pol. zwierściadło, st.pol. zrciadło, st.pol. zwierzciadło, st.pol. świarciadło, gw. zwieściadło, gw. zierciadło, gw. wierzciadło, gw. zerkódło, gw. wierźciadło

(1.1) gw. więz. lipko, przest. zierkadło

(1.2) tafla

(1.3) łysina, golizna

(1.4) ołysta, daw. zwrótnica

(1.6) chustka, serwetka, lusterko, talerz

(1.7) lusterko

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. odzwierciedlenie, odzwierciadlenie, daw. zwierciedlanienie, daw. zwierciedlenie, daw. zwierciadlarz, daw. zwierciedlnik, daw. zwierciadlniczka, daw. zwierciadlnica, daw. zwierciedlnica, daw. zwierciadełkowanie, daw. zwierciadlnictwo, daw. zwierciedlnictwo

zdrobn. zwierciadełko, st.pol. zwierciadłko

przym. zwierciadlany, zwierciadłowy, zwierciadlany, daw. zwierciadlniczy, daw. zwierciadlny, daw. zwierciedlny, daw. zwierciadłowy, daw. zwierściadlany

czas. odzwierciedlić / odzwierciedlać, odzwierciedlić się / odzwierciedlać się, odzwierciadlić / odzwierciadlać, odzwierciadlić się / odzwierciadlać się, daw. zwierciedlić się / zwierciedlanić się, daw. zwierciadełkować, daw. zwierciedleć, daw. zwierciedlić

związki frazeologiczne:

(1.1) daw. jak po zwierciadle • jak w zwierciadle • ukazywać coś w krzywym zwierciadle • nie pomoże zwierciadło, kiedy panna czupiradło • młodość szuka zwierciadeł, starość ich unika

etymologia:

st.pol. zwierciadlo < st.pol. wierciadło < prawdop. *wzierciadło < źřadło < prasł. zьrě + -dlo^[5]

uwagi:

zob. też zwierciadło w Wikipedii

tłumaczenia:

(1.1-2) zobacz listę tłumaczeń w haśle: lustro

(1.7) zobacz listę tłumaczeń w haśle: lustro

• wilamowski: śpigul m

źródła: