Przedmiotem wynalazku jest srodek grzybobójczy i owadobójczy zawierajacy nowe 5-trójfluorome- tylo-l,3,4-tiadiazole podstawione w pozycji 2 jako substancje czynna.Wiadomo, ze pewne tio-5-trójfluorometylo-l,3,4- tiadiazole podstawione w pozycji 2 maja wlasci¬ wosci grzybobójcze (opis patentowy Sitanów Zjed¬ noczonych Aimeryki mir 3 562 284), ale ich dzialanie, zwlaszcza przy stosowaniu ich w malych ilosciach i stezeniach, nie zawsze jest calkowicie zadowala¬ jace. Owadobójcze wlasciwosci tych 1,3,4-tiadiazoli nie sa znane.Stwierdzono, ze nowe 5-trójfluorometylo-l,3,4- -tiadiazole podstawione w pozycji 2 o wzorze 1, w którym R oznacza podstawiony rodnik alkilowy, rodnik fenylowy podstawiony w pozycji orto albo meta, wielokrotnie podstawiony rodnik fenylowy, podstawiony rodnik femyloalkiiowy, ewentualnie podstawiony rodmlik fenyloalkenylowy, ewentualnie podstawiony piecio- albo szescioozlonowy rodnik heterocykliczny zawierajacy 1—4 heteroatomy (N,S), ewentualnie podstawiony rodnik benzimidazoiilo- wy albo benzotdazolilowy, ewentualnie podstawio¬ ny rodnik naftylowy, rodnik chinolilowy, grupe cyjanowa albo grupe o wzorze 8, grupe o wzorze 9, w którym R1 i R2 razem oznaczaja grupe trój-, cztero- albo pieciometylenowa, albo grupe o wzorze , w którym R' i R" oznaczaja rodniki alkilowe albo razem z atomem azotu i ewentualnie, innymi heteroatomami (0,N) tworza ewentualnie podsta- wiony pierscien o 6 lub 7 czlonach, a X oznacza atom tlenu lub siarki, zas n we wzorze 1 oznacza calkowita liczbe zero, I albo 2, maja silne wlasci¬ wosci grzybobójcze i owadobójcze.Nowe 5-trójfluorometylo-l,3,4-tiadiazole podsta¬ wioneWipolozeniu 2 o wzorze 1 wyitwarza sie wtem sposób, ze a) 2-chlórowco-5-trójfluorometyio-l,3,4- -tiadiazol o wzorze 2, w którym Y oznacza atom chloru lub bromu, poddaje sie reakcji z merkapta- nem o wzorze 3, w którym R ma wyzej podane znaczenie, ewentualnie w obecnosci rozpuszczal¬ nika i srodka wiazacego kwas, i otrzymany pod¬ stawiony w pozycji 2 5-trójfluorometylo-l,3,4-tia- diazol o wzorze 4, w którym R ma wyzej podane znaczenie, ewentualnie poddaje sie dzialaniu srod¬ ka utleniajacego, otrzymujac w zaleznosci od uzy¬ tego srodka utleniajacego zwiazki o wzorze 1, w którym n oznacza liczbe 1 lub 2, albo b) 2-mer- kapto-5-trójiluorometylo-l,3,4-tiaddazol ó wzorze 5a lub 5b poddaje sie reakcji ze zwiazkiem o wzo¬ rze 6, w którym R ma wyzej podane znaczenie, a Z oznacza atom chloru, bromu lub jodu albo grupe metano&ulfonyloksylowa lub tokienosiulfo- nyloksylowa, ewentualnie w obecnosci rozpuszczal¬ nika i srodka wiazacego kwas,..i otrzymany taso-5- -trójfiLuoro)meitylo-l^,4-ltiadiaBal podstawiony w po¬ zycji 2 o wzorze 4 ewentualnie poddaje sde dzia¬ laniu srodka utleniajacego i w zaleznosci od uzy¬ tego srodka otrzymuje sie zwiazki o wzorze 1, w którym n oznacza liczbe 1 albo 2, lub tez c) 98 24398 243 3 w przypadku wytwarzania zwiazków sulfonylo- wych (n we wzorze 1 oznacza liczbe 2), 2-chlo- rowco-5-trójfluoro.metylo-l,3,4-tiaddazo.l o wzorze 2 poddaje sie reakcji z kwasem sulfinowym o wzo¬ rze 7, w którym R ma wyzej podane znaczenie, 5 w srodowisku rozpuszczalnika i w obecnosci nie¬ organicznej lub organicznej zasady, albo stosujac zamiast kwasu sulfinowego i zasady odpowiednie sulfiniany.Nieoczekiwanie stwierdzono, ze nowe 5-trój- w fluorometylo-l,3,4-tiadiazole podstawione w pozycji 2 wykazuja silniejsze dzialanie grzybobójcze i owadobójcze, zwlaszcza owadobójicze dzialanie w glebie i dzialanie hamujace rozwój szkodników niz znane, podstawione w pozycji 2 tio-5-trój- 15 fluorometylo-l,3,4-tiadiazole, które sa zwiazkami cfte*micznie najbardziej do nich zblizonymi. Zwiaz¬ ki o wzorze 1 stanowia przeto wzbogacenie tech¬ niki.Jezeli jako produkty wyjsciowe stosuje sie 20 2-bromo-5-trójfluorometylo-l,3,4-tiadiazol i kwas 2-merkajpitobenzioesowy, to przebieg reakcji wedlug wariantu (a) przedstawia schemat 1.Jezeli jako produkty wyjsciowe stosuje sie 2-chloro-5-trójfluorometylo-l,3,4-tiadiazol i 2-mer- 25 kaptopirymidyne oraz chlor jako srodek utlenia¬ jacy, to reakcja prowadzona wedlug wariantu (a) z utlenianiem przebiega zgodnie ze schematem 2.Gdy jako produkty wyjsciowe stosuje sie 2-bro- mo-5-trójfluorametylo-l,3,4-tttadiazol i 3,5-dwu- so metylotiofenol, a nadtlenek wodoru jako srodek utleniajacy, to reakcja wedlug wariantu (a) z utle¬ nianiem przebiega zgodnie ze schematem 3.Jezeli jako produkty wyjsciowe -stosuje sie 2-merkapto-5-1x6jfluorometyto^ i 2- w -bromo-5-nitrotioifen, to przebieg procesu wedlug wariantu (b) mozna przedstawic za pomoca sche¬ matu 4.Jezeli zgodnie z wariantem (c) 2-bromo-5-trój- fluorometylo-l,3,4-tiadiazol poddaje sie reakcji *o z kwasem naftaleno-2Hsulfinowym w obecnosci wodorotlenku sodowego, to reakcje mozna przed¬ stawic za pomoca schematu 5.Stosowany w wariancie (a) procesu jako produkt wyjsciowy 2-chlorowco-5-trójfluojrometylo-l,3,4- 45 -tiadiazol o wzorze 2 jest zwiazkiem znanym [opis patentowy RFN DOS nr 2 162 575 i J. Het. Ghem. 11, 343—345 (1974)]. Otrzymuje sie go metoda opasana przez Kanaoka [Pharmaeeutical fiulletin 5, 385—389 (1957)] przez dwuazowanie odpowiedniego 2-amino- 50 tiadiazolu {wytwarzanie J. Het. Chem. 3, 336—337 (1966)]. Nieoczekiwanie stwierdzono, ze opisana w tej publikacja reakcja (reakcja Sandmeyera) przebiega samorzutnie z wysokimi wydajnosciami tak, ze w temperaturze —5^G do 15°C i bez zwy- 55 klego dodatku soli miedzi.Stasowane poza tym w wariancie (a) merkaptany sa ogólnie okreslone wzorem 3, w którym R ko¬ rzystnie oznacza prosty lub rozgaleziony, jedno- lub wielokrotnie podstawiony rodnik alkilowy 60 o 1—$ atomach wegla, przy czym podstawnikami 6a terzystnie chlorowce, zwlaszcza fluor, chlor albo bram, grupy cyjanowe, izotiocyjanowe, feny- lowe, karboksylowe, alkilokarbonylowe o 1—2 ato¬ mach wegla w rodniku alkilowym, albo grupy fe- 65 nylokarbonylowe, ewentualnie podstawione chlo¬ rowcem lub nizszym rodnikiem alkilowym. Pod¬ stawnik R oznacza takze rodnik lenyloalkenylo- wy o 2—4 atomach wegla w rodniku alkenylowym, jak równiez rodnik fenylowy, korzystnie zawiera¬ jacy jeden podstawnik w pozycji orto albo meta, rodnik fenylowy zawierajacy wieksza liczbe jedna¬ kowych lub róznych podstawników i rodnik fe- nyloalkilowy, zwlaszcza o 1—2 atomach wegla w rodniku alkilowym, zawierajacy jeden lub wieksza liczbe jednakowych albo róznych podstaw¬ ników, przy czym w kazdym przypadku rodnik fenylowy moze zawierac korzystnie takie podstaw¬ niki, jak rodniki alkilowe o 1—4 atomach wegla, rodniki chlorowcoalkilowe, chlorowcoalkilotio i chlorowcoalkilosulfonylowe zawierajace po 1—2 atomów wegla i 2—5 atomów chlorowca, zwlaszcza fluoru, grupy alkoksylowe, alkilLokainbonylowe i alkoksykaribonylowe zawierajace po 1—4 atomach wegla w rodnikach alkilowych, grupy hydroksy¬ lowe, karboksylowe, nitrowe, cyjanowe i tiocyja- nowe.Poza tym R oznacza korzystnie nastepujace piecio- i szesoioczlonowe rodniki heterocykliczne: rodnik imidazolowy, ewentualnie podstawiony w pozycji 1 i/albo 4 i/albo 5 rodnikami alkilowymi o 1—2 atomach wegla, rodnikami fenylowymi, które ewentualnie zawieraja jako podstawniki atomy chloru, albo tez grupami nitrowymi, rodnik tiazolowy ewentualnie zawierajacy w -pozycji 4 i/albo 5 jako podstawniki rodniki alkilowe o 1—2 atomach wegla, atomy chlorowca lub grupy nitro¬ we, rodnik 1,2,4-tiaddazolowy ewentualnie podsta¬ wiony w pozycji 3 rodnikiem alkilowym lub alkilo- tio o 1—4 atomach wegla, rodnik 1,3,4-tiadiazolowy ewentualnie podstawiony w pozycji 2 rodnikiem alkilowym o 1—4 atomach wegla, grupa aminowa, alfcilokarbonylowa, alkltioamiinowa, dwualkiloami- nowa, ó^ualknoaimihómetylenoiminowa lub grupa N,N*-dwualkilomocznika, przy czym rodniki alkilo¬ we w tych grupach zawieraja po 1—2 atomów wegla, ewentualnie podstawionym chlorem rodni¬ kiem fenylowym, grupa alkilotio lub alkilosulfo- nylowa o 1-h2 atomach iwegla w rodniku alkilo¬ wym, rodnikiem chlorowcoalkilowym o 1—2 ato¬ mach wegla i 2—5 atomach chlorowca albo grupa nitrowa, inodnik tetrazolowy ewentualnie podsta¬ wiony rodnikiem alkilowym o 1—£ atomach wegla, rodnik tioferaowy ewentualnie podstawiony gasupa nitrowa lub chlorowcem, ewentualnie podstawiony rodnikiem alkilowym o 1—2 atomach wegla albo chlorowcem rodnik pirydyny, N-ltlenku pirydyny albo pirymidyny, ewentualnie jpodsitawiony rodni¬ kiem metylowym rodnik tiazoliny, czterjowodoro- pirymidyny i czterowodorotiazyny, R oznacza itez korzystnie rodnik l^enziimidazolilowy i benzotia- zolilowy, ewentualnie podstawiony w rodniku fenylowym cMorowcem, zwlaszcza chlorem, albo grupa ailfeoksylowa o 1—2 atomach wegla, jak równiez R korzystnie oznacza grupy o wzorach 8, 9 albo 10, przy czym we wzorze 9 R1 i R2 razem korzystnie stanowia rodnik trój- albo ozteromety- lenowy, we wzorze 10 X oznacza atom tlenu lub siarki, a R' i R" korzystnie oznaczaja rodniki alkilowe o 1—2 atomach wegla, albo korzystnie18 243 6 tworza razem z atomem azotu pierscien perhydro- azepino-, morfolino- albo piperazyno-N-hydroksy- etylowy. Poza tym R oznacza tez korzystnie rodnik naitylowy podstawiony grupa nitrowa, chlorow¬ cem albo rodnikiem alkilowym o 1—2 atoniach wegla, rodnik chinolinylowy, grupe N-tlenku chinoliny albo grupe cyjanowa.Merkaptany stosowane do reakcji sa czesciowo znane [patrz Houben-Weyl, tom 9, star. 7—48 (1955) i opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3 798 229], albo mozna je wytwarzac sposobami opisanymi w tych publikacjach. Tak np. aroma¬ tyczne merkaptany wytwarza sie przez reakcje odpowiednicji sulfochlorków z cynkiem i kwasem siarkowym.W celu otrzymania alifatycznych i aralifatycz- nych merkaptanów, np. odpowiednie bromki utrzymuje sie pod chlodndca zwrotna w stanie wrzenia z tiomocznikiem w etanolu i wytworzone sole izotiuroniowe rozklada wodnym roztworem wodorotlenku metalu alkalicznego, po czym wy¬ osobnia sie merkaiptany znanymi sposobami.Przykladami merkaptanów o wzorze 3 sa na¬ stepujace zwiazki ester etylowy kwasu 4-merka- ptowalerianowego, merkaptan trójfenylometylowy, merkaptan 2-chloroetylowy, merkaptan 3-(fenyloallilowy, merkaptan p-metylofenacylowy, merkaptan 2,6-dwuchlorofenylowy. . -..N-tlenek 2-merkaptochinoliny, merkaptan 4-chloro-3-metylo£enylowy, 1,4-bis-merkaptometylobenzen, bis-dwutiokarbaminian etylenodwuamany, merkaptan 4-nitrobenzylowy, merkaptan pieciofluorofenylowy, merkaptan 2-etoksyfenylowy, 2-izopropylotio-5-merka,pto-l,3,4wtiadiazol, merkaptan 4-trójfluorometoksybenzylowy, -chloro-2Hnerkaptanaftalen i N-tlenek 4-chloro- -2-merkaptapirydyny, . f Stosowany jako produkt wyjsciowy w warian¬ cie (b) ^nmeirkapto-S-tr^jfluorometylo-ljS^-tiadiazol o wzorze 6 jest zwiazkiem znanym (opis patento-i wy RFN DOS nr 2162 575). Otrzymuje sie go przez reakcje 2-bromo-5-trójfluorometylo-1,3j4-tiadiazolu o wzorze 2 z tiomocznikiem we wrzacym etanolu i nastepne traktowanie stezonym roztworem wodo¬ rotlenku sodowego.Drugi skladnik reakcji prowadzonej wedlug warianitu (b) jest okreslony ogólnie wzorem 6. We wzorze tym R korzystnie oznacza te podstawniki, które okreslono wyzej jako. korzystne podstawniki R w morkaptanach o wzorze 3.Stosowane jako zwiazki wyjsciowe zwiazki o wzorze 6 sa zwiazkami znanymi w chemii orga¬ nicznej i mozna je wytwarzac prostymi, znanymi sposobami.Przykladami tych zwiazków sa: 2,4-dwunj*trofluorobenz.en, 4-chlorofenylotrójUuorometylosulfon, 2-jodo-i-metylo-S^nitroimidazol, l-(2-chloroetylo)-2-metylo-5-nitroimidazol, 2-bromo-5-niitro-l,3,4-tdadiazol, -chloro-3-metylomerkapto-l^,4-tiadiazol, chlorek N^N-clwumetytokarba-moilu, bromek 4-nifcrofenyloetyki, izotiocyjanian chlorometylu, 2-bromoaceton, chloroacetonitryl, 2,4^-trójchlorotiazol, 1,1,1-trójfiuOTo-2-metanosulfonyloksy etan, chlorek 4-chlorobenzylu, 1,3-bis-toluenosulfonyloksypropan, io 3,4,5-trójchloroniftrobenzen i 2-chlorometylopirydyna.Stosowane jako produkty wyjsciowe w warian¬ cie (c) kwasy sulfinowe sa ogómae okreslone wzo¬ rem 7. We wzorze tym R korzystnie oznacza te podstawniki, które zostaly wyzej podane jako korzystne podstawniki R w imerkaptanach o wzo^ rze 3.Kwasy sulfinowe lub sudiiniany, które mocna stosowac do reakcji sa zwiazkami ogólnie zna- nymi w chemii organicznej i daja sie wytwarzac prostymi, znanymi sposobami, np. przez redukcje odpowiednich suliochlorków za pomoca siarczy¬ nów metali alkalicznych w wodzie, przy czym trwalsze sole kwasów sulfonowych mozna bez *wy- osobniania stosowac dalej [Houben-Weyl, Metho- den der .organdschea Chemie tom 9, 885—343 (1955), wyd. Georg Tbieme Verlag Stuttgart].Przykladami tych zwiazków sa: sulfinian dziewieciofluorobutaou, so sulfinian 3,4-dwwmetylobenzydu, 3-sulfmian pirydyny, 3-sulfinian tioteiUi ; sulfinian 3-bromotoenzenu, sulfindan 3,4^-^^ictóorobenaenu, 85 sulfinian 3^br«no-4^iitEottenzenu, : sulfinian g-fluGrobenzemi, 2-sulfinian 6-chloronaftalenu, sulfinian 2,3-dwuch*orobenzenu, sulfinian bromometylu, 49 2*sulfinian benzotiazolu, !r4iid«msiQfindjan butanu, : suifiniain z-metyiobenzenai, sulfinian 3^metylo-4Htn^jfluorometyk)tiobenzenu, SAlMinian 2-<4-chk)ix)fenyl^)-wmylu^ .¦ V 45 2-sulfinian 4-metyiLonaftalenu &.... ,; sulfinian 2,4-diwirnietoksybenzenu. :,.¦;¦¦ W procesie prowadzonym zgodnie z wariantem (a) jako rozpuszczalniki korzystnie-Stosuje sie wode i obojetne rozpuszczalniki organiczne. Naleza do 50 nich korzystnie katony* takie jak keton dwuety- loiwy, a zwlaszcza aceton i keton nwtyioetyiowy, ni/tryle, takie jak propionitryil, a zwlaszcza asceto- nitryl, alkohole, takie jak etanol lub izopropanolj etery, takie jak ezterowodo/ofuran lub diokfcan, lus weglowodory, takie jak ligiroina, eter naftowy, benzen, toluen i ksylen, chlorowane we^owodory, takie jak eliloroiform,czterc<^iorek- wegla i chlorek metylenu, jak równiez formamidy^ zwlaszcza diwu- metyloformaimid. 60 Reakcje wedlug wariantu (a. prowadza sie w obecnosci srodka wiazacego kwas. Mozna sto¬ sowac wszystkie awykle stosowane, nieorganiczne lub organiczne srodki wiazace kwasy, takie jak weglany metali alkalicznych, np. weglan sodowy, w weglan potasowy i wodoroweglan sodowy, albo7 nizsze, trzeciorzedowe alkiloaminy, cykloalkilo- aminy lub aralkiloaminy, np. trójetyloarnine, dwu- metylobenzyloamone i cykloheksyloamine, albo pirydyne i diazafoicyklooktan, jak równiez alko¬ holany metali alkalicznych, np. metanolan sodowy i etanolan potasowy, albo wodorotlenki metali alkalicznych, np. wodorotlenek sodowy lub pota¬ sowy.Reakcje wedlug wariantu (a) mozna prowadzac w róznych temperaturach, ale zwykle stosuje sie temperature od okolo 0°C do okolo 120°C, korzy¬ staj* 20—h100°C. JezeM stosuje sie rozpuszczalnik, to korzystnie prowadzi sie reakcje w jego tempe¬ raturze wrzenia.Prowadzac proces zgodnie z wariantem (a) wpro¬ wadza sie na 1 mol zwiazku o wzorze 2 korzy¬ stnie okolo 1 mola merkaptanu o wzorze 3 i okolo 1 mola srodka wiazacego kwas.W ceki wyosobnienia zwiazku o wzorze 1, mie¬ szanine reakcyjna wlewa sie do lodowatej wody, odsacza pozostaly osad, ewentualnie przemywa go i suszy, albo mieszanine reakcyjna plucze sie woda, oddziela faze organiczna, suszy i usuwa rozpuszczalnik, albo tez odsacza sie wytracona sól (produkt uboczny) i produkt reakcji wyosabnia z przesaczu. Otrzymane produkty mozna ewentual¬ nie oczyszczac przez prze&ryBtalizowanie lub de¬ stylacje.Zgodnie z wariantem (a) mozna otrzymane zwiazki o wzorze 4 poddawac jeszcze utlenianiu.W tym celu mozna stosowac wszystkie zwykle stosowane ndeorgandczne i organiczne srodki utle¬ niajace, takie jak chlor w wodzie* kwasy nad¬ tlenowe, np. kwas metachlononadbenzoesowy, albo nadtlenek wodoru w lodowatym kwasie octowym lub metanolu, nadmanganian potasowy i kwas chromowy.Proces utleniania wedlug wariantu (a) mozna prowadzic w róznych temperaturach, ale zwykle stosuje sie temperature okolo —30°C do +100aC, korzystnie -10°C do +80°C. Do reakcji utleniania wedlug wariantu a) na 1 mod zwiazku o wzorze 4 stosuje sie okolo 1—4 moli srodka utleniajacego. Jezeli stosuje sie 1 mol srodka utleniajacego, takiego jak kwas m-chioro- nadbenzoesowy w chlorku metylenu lub nadtlenek wodoru w bezwodniku kwasu octowego, w tem¬ peraturze —10°C do +!0°C, wówczas korzystnie otrzymuje sie zwiazki o wzorze 1, w którym n = l. Przy nadmiarze srodka utleniajacego i pro¬ wadzeniu reakcja w wyzszych temperaturach (10o-^80°G)^ otrzymuje sie korzystnie zwiazki o wzorze 1, w którym n = 2.W celu wyosobnienia produktów utleniania, mieszanine reakcyjna wiewa sie do lodowatej wody, odsacza otrzymany osad, ewentualnie prze¬ mywa go i suszy, albo roztwór reakcyjny dopro¬ wadza sie do wartosci pH 7—8, ekstrahuje orga¬ nicznym rozpuszczalnikiem, wyciag suszy i odde¬ stylowane rozpuszczalnik. W obu tych przypadkach mozna produkty reakcji oczyszczac przez przekry- stalizowanie lub metoda chromatografii kolum¬ nowej.W procesie prowadzonym wedlug wariantu (b) jako rozcienczalnik stosuje sie korzystnie wode 8243 S i polarne rozpuszczalniki organiczne, korzystnie nitryle, np. acetonitryl, sulfiotlenkij np. sulfottoiek dwumetylu, formamidy,v'»p. dwumetyloformamid, ketony, np. aceton, etery, n£. eter etylowy i czterowodorofuran, jak równiez • chlaroweglowo- dory, np. chlorek metylenu i chloroform. Reakcje te prowadzi sie w obecnosci srodka wiazacego kwas, przy czym korzystnie stosuje sie ndeorga¬ ndczne lub organiczne srodki wiazace kwas, wy- mienione wyzej przy omawianiu wariantu (a).Reakcje wedlug wariantu (b) porwadzi sie w temperaturach (Dodanych dla wariantu (a). Na 1 mol zwiazku o wzorze 5 stosuje sie korzystnie w przyblizeniu 1 mol halogenku o wzorze 6 i w przyblizeniu 1 mol srodka wiazacego kwas.Otrzymane zwdajzki o wzorze 1 wyosobnia sie sposobami podanymi przy omawianiu wariantu (a).Jezeli przy prowadzeniu procesu wedlug wariantu (b) stosuje sie równiez reakcje utleniania, to pro- wadzi sie ja podobnie jak opisano wyzej dla wariantu (a) (srodki utlenialiace, temperatura i wyiosabnianie).W procesie prowadzonym zgodnie z wariantem (c) jako rozcienczalniki korzystnie stosuje sie takie, jak podano wyzej dla wariantu (a). Reakcje prowadzi sie w obecnosci zasady. Mozna stosowac wszystkie zwykle zasady nieorganiczne i organicz¬ ne, takie jak wodorotlenki metali alkalicznych* np. wodorotlenek sodowy i potasowy, albo ndzsze trzeciorzedowe aMriloamdny, np. trójetyloaniine.Temperatura podczas procesu wedlug wariantu (c) odpowiada temperaturze w wariancie (a). Przy prowadzeniu procesu zgodnie z wariantem (c) na 1 mol zwiazku o wzorze 2 stosuje sie w przyrbli- zeniu 1 mol kwasu sulfinowego o wzorze 7. W celu wyosobnienia zwiazków o wzorze 1 mieszanine reakcyjna wlewa sie do lodowatej wody, odsacza wytworzony osad, suszy go i oczyszcza przez prze- krystalizowanie. 40 Zwiazki o wzorze 1 maja silne dzialanie grzybo¬ bójcze, a w stezeniach niezbednych dla zwalczania grzybów i bakterii nie szkodza roslinom upraw¬ nym, totez nadaja sie jako srodki ochrony roslin do zwalczania grzybów i bakterii. Srodki grzybo- 45 bójcze stosuje sie w ochronie roslin do zwalcza¬ nia grzybów pierwotnych (Airchimycetes), glonow¬ ców (Phycomycetes), workowców (Ascomycetes), podstawczaków (Basidiomycetes) i grzybów nie¬ doskonalych (Fungi irnperfeoti). 50 Substancje czynne srodków wedlug wynalazku maja szeroki zakres dzialania i moga byc stoso¬ wane przeciwko pasozytujacym grzybom i bak¬ teriom atakujacymi nadziemne czesci roslin oraz rosliny w ziemi, jak równiez przeciwko szkod- 55 nikom chorobotwórczym przenoszonym poprzez nasiona. Sa one szczególnie skuteczne przeciwko szkodnikom z rodzajów Pythium, Phytophthora, Fusarium, Fusicdcladum i Botrytis oraz przeciwko Verticillium alboatrum, Coohliobolus miyabeanus 60 i Phialophora cinerescens. Zwiazki te mozna tez stosowac do zwalczania chorób zbóz, np. przictoko snieci kamiennej pszenicy. Jako srodki ochrony roslin zwiazki te moga byc stosowane do tcalrto^ wania materialu siewnego i nadziemnych czesci ** roslin.98 243 Zwiazki o wzorze 1 wykazuja- równiez dobre wlasciwosci owadobójcze, zwlaszcza dzialaja silnie owadobójczo w glebie. Poza tym dzialaja one sil¬ nie hamujaco- na rozwój owadów i przedzioirko- watych, uniemozliwiajac przeksztalcanie w pocz- warke lub w dojrzalego plciowo osobnika. To dzialanie wystepuje podczas wylinki typowej tylko dla stawonogów, albo czesciowo utrzymuje sie tak¬ ze podczas wielu stadiów rozwoju i wystepuje dopiero podczas zapoczwarczania sie lub wyklu¬ wania. Zwiazki te mozna przeto stosowac sku¬ tecznie do zwalczania szkodliwych owadów gry¬ zacych i muchówek.Do owadów o narzadzie gebowym ssacym naleza przede wszystkim mszyce takie jak mszyca brzo¬ skwiniowa (Myzus persicea), mlszyca trzmieiino- wo-burakowa (Doralis fabae), mszyce czerwcowa- tych, takie jak Aspidiotuis hederae, Lecanium hes- peridum i Pseudococcus maritimus, przylzence i i pluskwiaki, takie jak plaszczyniec burakowy ¦(Piesma auadrata) i pluskwa domowa (Cime~x Slectularius).I Do owadów o narzadzie gebowym gryzacym na¬ leza przede wszystkim gasienice motyli, takich jak Plutella maculipennis i Lymantria dispar, chrzasz¬ cze, takie jak wolek zbozowy (Sitophilus granarius), stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata), a takze rodzaje zyjace w glebie, takie jak dru- towce (Agriotes sp.) i pedraki chrabaszcza (Melo- lontha melolontha), jak równiez karaluchy, takie jak prusak (Blattella germanica), prostokrzydle, jak np. swierszcz domowy (GryHas dome&ticus) biejce, jak np. Reticulitermes i blonoskrzydle np. mrówki.Muchówki obejmuja zwlaszcza muchy, takie jak mucha wywilzaoika (Drosophila melanogaster), owocanka poludniówka (Ceratitis caopitata), mucha domowa (Musca domestica) i dlugoczulkie, np. komar (Aedes aegypti).Substancje czynne srodka wedlug wynalazku uzyte w odpowiednich ilosciach i stezeniach wy¬ kazuja równiez dobre dzialanie chwastobójcze i mikrobostatyczne.Srodki wedlug wynalazku moga miec postac zwyklych preparatów, takich jak roztwory, emul¬ sje, zawiesiny, proszki, pasty i produkty granulo¬ wane. Preparaty takie wytwarza sie znanymi spo¬ sobami, np. przez mieszanie substancji czynnych z rozcienczalnikami, takimi jak ciekle rozpuszczal¬ niki, uplynnione gazy znajdujace sie pod zwiek¬ szonym cisnieniem i/albo stale nosniki, ewentual¬ nie przy uzyciu substancji powierzchniowo czyn¬ nych mianowicie substancji emulgujacych i/albo dyspergujacych i/albo pianotwórczych. Jezeli jako rozcienczalnik stosuje sie wode, to jako pomocniczy rozpuszczalnik mozna stosowac równiez np. roz¬ puszczalniki organiczne. Jako ciekle rozcienczalni¬ ki stosuje sie glównie weglowodory aromatyczne, takie jak ksylen, toluen, benzen lub alkilonaitale- ny, chlorowane weglowodory aromatyczne albo chlorowane weglowodory alifatyczne, takie- jak chorobenzeny, chloroetyleny lub chlorek metylenu, weglowodory alifatyczne, takie jak cykloheksan, albo parafiny, np. frakcje ropy naftowej, a takze alkohole, np. butanol lub glikol oraz ich etery i estry, ketony, takie Jak aceton, keton metyloety- lowy, keton* metyloizobutylowy lub cykloheksanon, silnie polarne rozpuszczalniki, takie jak dwume- tylofermamid i sulfotlenek dwumetylu, jak równiez woda. ¦ v ' ' Pod okresleniem uplynnionych gazowych roz¬ puszczalników lub nosników rozumie sie takie ciecze/ które w normalnej temperaturze i pod normalnym cisnieniem stanowia gazy, np. gazowe io nosniki aerozolowe, taikie jak dwucMorodwufluoro- metan lub tnrójchlorofluOrometan. Jako stale nosniki stosuje sie zmielone skaly naturalne, Jtafcie jak kaoliny, glinki, talk, kreda, kwarc, atapulgit, montmorylonit lub ziemie okrzemkowe i zmielono syntetyczne produkty mineralne, takie jak silnie zdyspergowaaia krzemionka, tlenek gMnu i krze¬ miany. Jako emulgatory i/albo substancje piano¬ twórcze stosuje sie niejonowe i anionowe emulga¬ tory, takie jak produkty kondensacji estrów^ kwa- ao sów tluszczowych z poliokByetylenem lub etery polioksyetylenowe alkoholi tluszczowych, np. etery alkiloarylowe poiiglikolu, alkilosulfoniany, siarcza¬ ny alkilowe i arylosulfoniany. Jako substancje dyspergujace stosuje sie np. lignine, lugi posiarczy- nowe i metyloceluloze. Nowe substancje czynne moga sie znajdowac w srodkach wecttug wyna¬ lazku zmieszane z innymi, znanymi substancjami czynnymi. * Srodek wedlug wynalazku zawiera przewazntó 0,1—95*/*, korzystnie 0,5—90f/« wagowych substan¬ cjiczynnej. v : Substancje czynne mozna stosowac same, w po-? staci koncentratów albo preparatów wytworzonych z nich przez dalsze rozcienczanie, takich jak goto- we do uzycia roztwory, emulsje, zawiesiny, proszki* pasty i produkty granulowane. Stosuje sie ja w zwykly sposób, np. przez polewanie, opryskiwa¬ nie, rozpylanie rmglowe, opylanie, rozsiewanie* za-? prawianie na sucho, na wilgotno^ na mokro lub 40 przez szlamowanie, ailbo przez inkrustowanie.Stezenie substancji czynnej w preparatach go-? towych do uzycia moze sie wahac vw szerokim^ zakresie, ale zwykle wynosi, 0,0001-^1OP/tikOffey-f stnie 0,01—l*/o. Przy obróbce materialu siewnego 45 stosuje sie przewaznie 0,001—50 g, korzystnie 0,01—10 g substaincji czynnej na 1 kg materialy siewnego.Substancje czynne mozna tez z dobrym skutkiem stosowac metoda bardzo malych objetosci iUltra- 50 Low-Volume — ULV)y, za ponlbca której mozna stosowac preparaty zawierajace do 95P/r substancji czynnej, a nawet lOOfAs to jest sama substancje czynna.Wielorakie mozliwosci stosowania srodka wetflug 55 wynalazku wynikaja z nizej podanych ^rzyklsk* dów.Przyklad i. Próba z Fusiciadium, zapobie¬ gawczo na jabloni.Rozpuszczalnik: 4,7 czesci wagowych acetonu 60 Emulgator: 0,3 czesci wagowych eteru aliriloarylo- wego poiiglikolu Woda: 95 czesci w&gowych, Substancje czynna w ilosci niezbednej do otrzy¬ mania zadanego stezenia; w cieczy do apiryfcklflwa- w nia miesza sie z podana wyzej iloscia rozpuszczal-11 nika i koncentrat rozciencza podana wyzej iloscia wody, zawierajacej wymienione dodatki. Otrzy¬ mana ciecza do opryskiwania opryskuje sie do orosdenia mlode siewki jabloni, znajdujace sie w stadium 4—6 lisci i pozostawia rosliny w cie¬ plarni w temperaturze 20°C i w powietrzu o wzglednej wilgotnosci 70%. Po uplyiwie 24 go¬ dzin rosliny zaraza sie wodna zawiesina konidial- nych zarodków parcha jabloniowego (Fusicladiurn dendmtdcum) i poddaje w ciagu 18 godzin hodowli w wilgotnej komorze o temperaturze 18—20°C i wzglednej wilgotnosci powietrza 100%. Nastepnie umieszcza sie rosliny ponownie w cieplarni na okres 14 dni i po uplywie 15 dni od zarazenia okresla stopien zaatakowania siewek, przeliczajac uzyskane wartosci na procemt zaaitakowania, przy czym 0*/* oznacza brak zaatakowania, a 100% .ozna¬ cza, ze rosliny zostaly calkowicie opanowane przez szkodnika. Badane substancje czynne, ich stezenie i wyniki prób podano w nastepujacej tablicy I.Tablica I Próba z Fusicdadium (zapobiegawczo na jabloni) 98 243 12 Substancja czynna 1 • zwiazek o wzorze 11 ] (znany) zwiazek o wzorze 12 1 (znany) 1 zwiazek o wzorze 13 1 zwiazek o wzorze 14 1 zwiazek o wzorze 15 zwiazek o wzorze 16 zwiazek o wzorze 17 zwiazek o wzorze 18 zwiazek o wzorze 19 zwiazek o wzorze 20 zwiazek o wzorze 21 zwiazek o wzorze 22 zwiazek o wzorze 23 Stopien zaatako¬ wania w % przy stezeniu czynnej substancji 0,00062% 16 66 0 0 0 6 2 1 7 1 0 0 2 Przyklad II. Próba z Phyitopbthora, zapobie¬ gawczo na roslinach pomidora.Rozpuszczalnik: 4,7 czesci wagowych acetonu Emulgator: 0,3 czesci wagowych eteru alkifLoaryio- wego poiiglikolu Woda: 95 czesci wagowych Substancje czynna w ilosci niezbednej do otrzy¬ mania zadanego stezenia w cieczy do opryskiwania miesza sie z podana wyzej iloscia rozpuszczalnika i koncentrat rozciencza podana wyzej iloscia wody, zawierajacej wymienione dodatki. Otrzymana ciecza do opryskiwania opryskuje sie az do rosie- nia mlode rosliny pomidora w stadium 2—4 lisci i utrzymuje je w cieplarni w temperaturze 20°C w powietrzu o wzglednej wilgotnosci 70%. Po uplywie 24 godzin rosliny zaraza sie wodna za¬ wiesina Phytophthora infestans, umieszcza w wil¬ gotnej komorze o wzglednej wilgotnosci powietrza 40 45 50 100%, w temperaturze 18^-20°C i po uplywie 5 dni oznacza stopien zaatakowania roslin. Otrzymane wartosci przelicza sie na procent zaatakowania, przy czym 0% oznacza brak zaatakowania, a 100% oznacza calkowite zaatakowanie roslin. Substancje czynne, ich stezenia i wyniki prób podano w na¬ stepujacej tablicy II.T a b 1 i c a II Próba z Phytophthora (zapobiegawczo na roslinach pomidora) Substancja czynna zwiazek o wzorze 11 (znany) zwiazek o wzorze 12 (znany) zwiazek o wzorze 14 zwiazek o wzorze 15 zwiazek o wzorze 118 zwiazek o wzorze 20 zwiazek o wzorze 21 zwiazek o wzorze 22 zwiazek o wzorze 24 zwiazek o wzorize 23 Stopien zaatako¬ wania w % parzy stezeniu czynnej substancji 0,00156% 91 27 16 22 17 14 4 Przyklad III. Próba wzrostu grzybni.Stosowana pozywka — sklad w czesciach wago¬ wych: czesci agaru 200 czesci wywaru z ziemniaków czesci slodu czesci dekstrozy czesci peptonu 2 czesci dwuwodorofosforanu sodowego 0,3 czesci azotanu wapniowego Stosunek ilosci mieszaniny rozpuszczalników do ilosci pozywki: 2 czesci wagowe mieszaniny rozpuszczalników 100 czesci wagowych pozywka agarowej Sklad mieszaniny rozpuszczalników w czesciach wagowych; 0,19 czesci diwiumeAyOofoo^iiaanidti Lub acetonu 0,01 czesci emulgatora (eter alkiloarylowy poiigli¬ kolu) 1,80 czesci wody 2 czesci wagowe mieszaniny rozpuszczalników.Substancje czynna w ilosci niezbednej do otrzy¬ mania zadanego stezenia tej substancji w pozywce miesza sie z podana wyzej iloscia mieszaniny roz¬ puszczalników, po czym koncentrat miesza sie do¬ kladnie w podanym wyze} stosunku ilosciowym z ciekla pozywka ochlodzona do temperatury 42°C i wlewa do szalek Petriego o srednicy 9 cm. Spo¬ rzadza sie równiez plytki kontrolne, nie zawiera¬ jace dodatku substancji czynnej. Po ostudzeniu i zestaleniu sie pozywki zaszczepia sie rodzajami grzybów podanymi w tablicy 3 i poddaje inkuba¬ cji w temperaitiurze okolo 21°C.; Oceny odkonuje98 243 13 sie w zaleznosci od predkosci wzrostu grzybów po uplywie 4—10 dni, porównujac rozwój grzybni w kierunku promieniowym na pozywce zawiera¬ jacej badane zwiazki ze wzrostem grzybni na po¬ zywce w próbach kontrolnych. Wyniki wyraza sie za pomoca nastepnych wskazników: 14 1 oznacza brak wzrostu grzyba do 3 oznacza silne zahamowanie wzrostu do 5 oznacza srednie zahamowanie wzrostu do 7 oznacza slabe zahamowanie wzrostu 9 oznacza stan taki, jak w próbie kontrolnej.Substancje czynne, ich stezenia i wyniki podano w tablicy III.T a b 1 i c a. III Próba wzrostu grzybni Stezenie substancji czynnej 10 ppm Substancja czynna zwiazek o wzorze 25 (znany) zwiazek o wzorze 26 (znany) zwiazek o iwzorze 13 zwiazek o wzorze 27 zwiazek o wzorze 14 zwiazek o wzorze 28 zwiazek J 1 o wzorze 15 zwiazek o wzorze 17 zwiazek o wzorze 18 zwiazek o wzorze 29 zwiazek o wzorze 30 zwiazek o wzorze 31 zwiazek i o wzorze 32 zwiazek o wzorze 33 zwiazek o wzorze 34 zwiazek o wzorze 35 zwiazek o wzorze 36 zwiazek o wzorze 37 zwiazek o wzorze 38 zwiazek o wzorze 19 zwiazek o wzorze 23 zwiazek o wzorze 39 Badane grzyby .Fusarium culmorum — 1 1 1 3 2 1 ... 1. 1 1 1 1 ' 1 1 1 . 1 1 j 1 1 1 -• 1 Fusarium nivale 1 1 1 3 2 1 1 1 2 3 ¦1 1 3 1 1 1 3 .5. 2 Cochlio- bulus miyabe- anus 2 3 2 2 1 3 1 1 1 1 1 l 1 1 3 3 1 j Botrytis I cinerea 9 1 — 1 3 2 3 3 1 1 2 1 1 2 o Verti- j cillium alboatrum 9 3 1 ' 3 1 1 1 1 3 -. 1 3 3 — — 1 3 Thialop- hora cinerescens 9 — 1 1 2 1 1 2 — — 1 j 1 Phyto- phthora cactorum — 2 — 1 i 3 1 3 I 1 1 1 3 1 1 1 " — — — 1 1 ] •"— I15 Przyklad IV. Próba zaprawiania materialu siewnego (sniec kamienna pszenicy (grzybowa choroba nasion).W celu otrzymania korzystnego srodka do za¬ prawiania na sucho, substancje czynna rozciencza sie mieszanina równych czesci wagowych talku i krzemionki, otrzymujac drobno sproszkowana mieszanie o zadanym stezeniu substancji czynnej.Material siewny pszenicy zaraza sie 5 g chlamido- sporów Tilletia caries na 1 kg materialu siewnego.W celu zaprawienia wytrzasa sie material siewny z srodkiem zaprawowym w zamknietej butli szkla¬ nej, po czym umieszcza go na wilgotnej glebie, przykrywa warstwa próchnicy i 2 cm ziemi kompo¬ stowej i w ciagu 10 dni utrzymuje w szafie chlod¬ niczej w temperaturze 10°C, w wairunkach najod¬ powiedniejszych dla kielkowania zarodków.Nastepnie za pomoca mikroskopu okresla sie kiel¬ kowanie zarodników na ziarnach pszenicy, z któ¬ rych kazde jest zaatakowane przez okolo 100 000 zarodników. Substancja czynna jest tym skutecz¬ niejsza., im mniej zarodników wykielkowato. Sub¬ stancje czynne, ich stezenie w srodku zaprawo¬ wym, ilosci uzytego srodka zaprawowego i liczby wykielkowanych zarodników w procenach podano w tablicy IV.Tablica IV Próba zaprawiania materialu siewnego (sniec kamienna pszenicy) 98 243 16 Przyklad V. Próba stezenia granicznego (owady zyjace w ziemi).Badany owad: Tenebrio molitor — larwy w zdemi Rozpuszczalnik: 3 czesci wagowe acetonu Emulgator: 1 czesc wagowa eteru alkiloarylowego poliglikolu W celu otrzymania korzystnego preparatu sub¬ stancji czynnej miesza sie 1 czesc wagowa sub¬ stancji czynnej z podana wyzej iloscia rozpuszczal¬ nika^ dodaje podana ilosc emulgatora i rozciencza koncentrat woda do zadanego stezenia. Otrzymany preparat substancji czynnej miesza sie dokladnie z ziemia, przy czym stezenie substancji czynnej w preparacie nie odgrywa praktycznie zadnej roli, gdyz decyduje tylko ilosc substancji czynnej na jednostke objetosci ziemi, wyrazana w ppm (mg/litr). Ziemia ta napelnia sie doniczki i po¬ zostawia je w temperatrairEe pokojowej. Po upiy- we 24 godzin do ziemi tej wprowadza sie badane owady i po uplywie dalszych 2—7 dni oznacza stopien dzialania substancji czynnej przez oblicza¬ nie mairltwych i zywych owadów. Stopien dzialania wynosi 100%, gdy wszystkie owady zostaja zabite, a jest równy 0%, gdy liczba pozostalych przy zyciu owadów jest taka, jak w przypadku próby konlbroiL- nej, w której nie stosuje sie substancji czynnej.Substancje czynne, ich ilosci i uzyskane wyniki podano w tablicy V.] Substancja czynna 1 Bez zaprawiania 1 zwiazek 1 o wzorze 11 I j(znany) 1 zwiazek 1 o wzorze 12 j (znany) ] zwiazek 1 o wzorze 34 1 zwiazek 1 o wzorze 35 1 zwiazek 1 o wzorze 40 1 zwiazek 0 wzorze 41 1 zwiazek i o wzorze 14 | zwiazek ó wzorze 42 Steze¬ nie sub¬ stancji czynnej w srodku zapra¬ wowym w •/• wago¬ wych ¦26 Ilosc srodka zapra¬ wowego w g/kg ma¬ terialu siew¬ nego ._t 1 1 1 1 i i i i i i Kielko¬ wanie zarod¬ ników w !°/o 10 0,5 10 0,05 0,05 0,0 0,0 0,0 0,05 0,05 0,05 40 45 50 65 Tablica V Owady zyjace w ziemi — Tenebrio molitor-larwy w ziemi , Substancja czynna zwiazek o wzorze 11 (znany) zwiazek o wzorze 12 (znany) zwiazek o wzorze 43 zwiazek o wzorze 33 zwiazek o wzorze 13 zwiazek o wzorze 44 Stezenie substancji czynnej w ppm Stopien smiertel¬ nosci w */• 0 . 0 1 100 100 100 100 Podane nizej przyklady VI i VII wykazuja ha¬ mujace dzialanie srodków wedlug wynalazku na rozwój stawonogów, przy czym zakres dzialania badanych substancji czynnych nie ogranicza sie do podanego w próbach. W próbach tych oceniano zmiany morfologiczne w zakresie calkowitego roz¬ woju badanych zwierzat, takie jak w polowie za- poczwarczone zwierzeta, niecalkowicie wyklute larwy lub gasienice, uszkodzone skrzydla, po- cz-warktofwe nablonki u dojrzalych owadów oraz zamieranie. Sume morfologicznych znieksztalcen i smiertelnosc podczas procesu rozwojowego okresla sie w procentach w stosunku do liczby zwierzat poddanych badaniom.Przyklad VI* Dzialanie hamujace rozwój (badanie zerowania).98 17 Badane zwierzeta: Plutella maculipennis (gasienice, 4 stadium) 20 sztuk Phadon cochleariae (larwy) sztuk Rosliny stanowiace pokarm: rosliny kapusty (Brassica oleracea) Rozpuszczalnik: 10 czesci wagowych acetonu Emulgator: 2,5 czesci wagowych eteru alkiloarylo- wego poliglikolu W celu wytworzenia korzystnego preparatu sub¬ stancji czynnej miesza sie 2 czesci wagowe sub¬ stancji czynnej z podana wyzej iloscia rozpuszczal¬ nika, emulgatora i taka iloscia wody, aby otrzy¬ mac 1% mieszanine, która rozciencza sie do zada¬ nego stezenia. Badane zwierzeta zywi sie liscmi rosliny stanowiacej pokarm, natryskanymi równo¬ miernie mieszanina substancji czynnej o podanym stezeniu, przy czym próbe prowadzi sie az do osiagniecia pelnego rozwoju owadów. W próbie po¬ równawczej jako pokarm stosuje sie liscie po¬ traktowane tylko rozpuszczalnikiem i emulgato, rem. Wyniki padano w tablicy VI.Tablica VI Dzialanie hamujace rozwój (badanie zerowania) Substancja czynna zwiazek o wzorze 45 (znany) zwiazek o wzorze 22 zwiazek o wzorze 46 zwiazek o wzorze 47 Hamowanie rozwoju Badane zwierzeta i stezenie substancji czynnej Plutella 0,01% 0 100 100 100 Phaedon 0,01*/o 40 70 60 Przyklad VII. Dzialanie hamujace rozwój (testowanie Laphygma).Badane zwierzeta: Laphygma exigua (gasienice) Pokarm: tarcze o srednicy 3 cm i grubosci 1 cm z wysuszonej w powietrzu , sztucznej karmy z srutu z ziarn fasoli, drozdzy, mieszaniny witamin, sproszkowanych lisci, agaru i srodka konserwujacego Rozpuszczalnik: 10 czesci wagowych acetonu Emulgator: 2,5 czesci wagowych eteru alkiloarylo- wego poliglikolu |W celu otrzymania korzystnego preparatu sub¬ stancji czynnej miesza sie 2 czesci wagowe sub¬ stancji czynnej z podana wyzej iloscia rozpuszczal¬ nika, emulgatora i dodaje tyle wody, aby otrzymac 1% mieszanine, która rozciencza sie woda do zada¬ nego stezenia. Po jednym z badanych zwierzat umieszcza sie na krazku pokarmu zwilzonym 1,2 ml roztworu substancji czynnej o podanym stezeniu i obserwuje az do wyklucia sie doj owada. W próbie kontrolnej po jednej gasienicy umieszcza sie na krazku pokarmu zwilzonym 1,2 ml roztworu rozpuszczalnika i emulgatora o odpo¬ wiednim stezeniu i obserwuje az do wyklucia sie dojrzalego owada. Wyniki podano w tablicy VII. 18 Tablica VII Dzialanie hamujace rozwój (próba z Laphygma) .Badane zwierze: Laphygma Substancja czynna zwiazek o wzorze 45 (znany) zwiazek o wzorze 22 Zahamowanie rozwoju w °/t przy stezeniu substancji czynnej 0,1%'" 40 100 o,oi»/i | 60 Nastepujace przyklady blizej wyjasniaja sposób wytwarzania substancji czynnej srodka wedlug, wynalazku.Przyklad VIII. (wariant (a) procesu). Do roz- tworu 98,1 g (0,66 mola) 3j4-dwuchlorotiofenolu i 57,6 g (0,66 mola) trójetyloaminy w 500 ml eta¬ nolu wkrapla sie 130,5 g (0,66 mola) 2-bramo-5- -trójfluorometylo-l,3,4-tiadiazolu. Przy ogrzaniu wytraca sie osad o barwie bialej. Mieszanine utrzymuje sie w ciagu 2 godzin mieszajac w stanie wrzenia pod chlodnica zlwrotha, po czym steza do polowy objetosci podizmniejszonym cisnieniem-,wle¬ wa do 1^ litra lodowatej wody, odsacza osadobarwie bialej, suszy go nad pieciotlenkiem fosforu i prze- krystalizowuje z okolo 300 ml eteru naftowego.Otrzymuje sie 147 g (7Wo wydajnosci teoretycznej) 2-(3', 4'-dwuchlorofenylotio)-5-trójfluorometylo- 1,3,4-tiadiazolu o wzorze 48;-- Produkt topnieje w temperaturze 46°C.Zwiazki wyjsciowe wytwarza sie w nastepujacy sposób: a) Do ochlodzonego do temiperaltury 5°C roz¬ tworu 84,5 g (0,5 mola) 2-amino-5-trójfluorometylo- -1,3,4-tiadiazolu w mieszaninie 400 ml 48*/o brómo- *o wodoru i 100 ml wody wkrapla sie mieszajac w.ciagu 1,5 godziny roztwór 69 g (1,0 mol) azotynu sodowego w 150 ml wody, po czym miesza sie w temperaturze 25°C (iw ciagu 1 godziny) aiz do zakonczenia wydzielania sie gazów nitrozowych « i azotu. Produkt wydzielony w postaci gestej cie¬ czy o barwie ciemnobrazowej ekstrahuje sie z mie¬ szaniny reakcyjnej kilkakrotnie chlorkiem metyle¬ nu w lacznej ilosci 500 ml, po czym wyciag plucze sie 2 procjomi po 100 ml wody, suszy nad siarcza- m nem sodowym, ostroznie oddestylowuje rozpusz¬ czalnik i pod zmniejszonym cisnieniem frala^onteje przy uzyciu krótkiej kolumny. Otrzymuje sie 101 g (87% wydajnosci teoretycznej) 2^bromó-5- -trójflu6rometylo-l,3,4-tiadiazolu o wzorze 49 55 i o temperaturze wrzenia 55°C/10 mm Hg. b) Do mieszaniny 400 g lodu i 60 ml stezonego kwasu siarkowego wkrapla sie mieszajac w tem¬ peraturze 0°C w ciagu 30 minut. 37,5 g (0,15 mola) sulfochlorku 3,4-dwuchlorobenzenu. Nastepnie do- 80 daje sie porcjomi 54,5 g (0,84 gramoatomu) cynku w postaci pylu i miesza w ciagu 1 godziny w tem¬ peraturze pokojowej i w ciagu 6 godzin pod chlod¬ nica zwrotna, po czym oddestylowuje sie tiofenol z para wodna, ekstrahuje chloroformem i przede- •• stylowuje pod zmniejszonym cisnieniem. Otrzy-19 98 243 2t muje sie 13,1 g (47% wydajnosci teoretycznej) 3,4-dwuchlorotiofenolu o wzorze 50. Produkt ma temperature wrzenia 114—115°C/0,08 mm Hg.Przyklad IX. (wariant (a) procesu z utlenia¬ niem), 22,6 g (0,223 mola) tirójetyiloaminy, 25 g (0,223 mola) 2-merkaptopirymidyny i 52,2 g (0,223 mola) 2-bromo-5-trójfluorometylo-l,3,4-tia- diazolu miesza sie z 250 ml czterowodorofuranu, utrzymujac mieszanine w stanie wrzenia pod chlod¬ nica zwrotna w ciagu 3 godzin, po czym steza sie do polowy objetosci pod zmniejszonym cisnieniem i wlewa do 500 ml lodowatej wody. Wytworzony osad odsacza sie, suszy i przekrystalizowuje z ete¬ ru naftowego z octanem etylu (3:1), otrzymujac 44,1 g (75% wydajnosci teoretycznej) 2-pirymidylo- -(2)-tio-5-trójfluorometylo-l,3,4-tiadiazo!u, topnieja¬ cego w temperaltuirze 102°C* 31,9 g (0,121 mola) otrzymanego produktu miesza sie z 30 ml wody i do zawiesiny w temperaturze 0°—5°C wprowadza powoli chlor az do nasycenia, przy czym wytraca sie osad. Po uplywie 2 godzin do uitrzyanyiwanej w temperaturze 0°C mieszaniny dodaje sie tyle roztworu weglanu potasowego, aby uzyskac wartosc pH 8/ po czym mieszanine ekstra¬ huje sie chloroformem, odparowuje i pozostalosc przekrystalizowuje z octanu etylu, otrzymujac 17,4 g (51% wydajnosci teoretycznej (2-pirymidylo- -(2)-iaiqnylo-5-tr6jfluorometylo-l,3,4-tiad:iazoliU o wzorze 51 i o temperaturze topnienia 184°C.Przyklad X. (wariant (a) procesu z utlenia¬ niem). 3,5 g (0,031 mola) 3,5-dwumetylotiofenolu, 6,2 g (0,061 mola) trójetyloaminy i 14,3 g (0,061 mola) 2-b"romo-5-1y6jil«orometylo-l,3,4-tiadiazolu w 150 ml czterowodorofuranu miesza sie w ciagu minut pod chlodnica zwrotna. Odsacza sie wy¬ dzielona sól (produkt uboczny) i przemywa doklad¬ nie czterowodorofuranem. Z przesaczu oddestylo- wuje sie pod zmniejszonym cisnieniem rozpusz¬ czalnik i pozostalosc przedestylowuje, otrzymujac bezbarwny oleisty produkt. Otrzymuje sie 16,8 g (96% wydajnosci teoretyczneó) 2-/3', S^dwumetyilo- fenylotioJ-S-trdjfluorometylo-i^^-tiadiazolu o tem¬ peraturze wrzenia 107^108°C /0j2 mm Hg. Do otrzymanego produktu dodaje sie 22,8 g (0,201 mola) 30% nadtlenku wodoru w 100 ml lodowa¬ tego kwasu octowego i miesza w ciagu 15 godzin w temperaturze ©0°C. Mieszanine reakcyjna wlewa sie do lodowatej wody, odsacza osad i przekry¬ stalizowuje go z etanolu, otrzymujac 12,7 g (54% wydajnosci teoretycznej) 2-(8', 5'-diwumety(Lofenyilo- sullonyló)»5-tr6jfluorometylo-l,3T4-tiadiazolu o wzo¬ rze 18. topniejacego w temperaturze 110°C.Przyklad XI. (wariant (b) procesu). Miesza¬ nine 18,6 g (0,1 mola) 2-imerkapto-5*tr6j£luonoime- tylo-l,3,4~tiadiazolu i 5,6 g (0,1 mola) sproszkowa¬ nego wodorotlenku potasowego w 100 ml absolut¬ nego dwumetyloformaimidu miesza sie w ciagu minut, po czym dodaje w 1 porcji 20,8 g (0,1 mola) 2-broimo-5-niitrotiofenu i miesza w tem¬ peraturze 50°C w ciagu 3 godzin. Nastepnie roz¬ ciencza sie woda, eksrahuje chlorkiem metylenu, wyciag suszy nad siarczanem sodowym i odparo¬ wuje. Pozostalosc przedestylowuje sie pod zmniej¬ szonym cisnieniem, otrzymujac 24,4 g surowego produktu o temperaturze wrzenia 160—U0t3°C/ 0,3 mm Hg. Surowy produkt przekrystalizowuje sie z heksanu z octanem etylu (10:1), a nastepnie z eteru z eterem naftowym (4:3), otrzymujac 17,3 g (55% wydajnosci teoretycznej) czystego 2-{5'-nitro- s tiofen-2'-ylotio)-5-tr6jfluiorometylo-l,3,4-tiadiazolu o wzorze 52, topniejacego w tempeaiaiturze 57°C Zwiazek wyjsciowy wytwarza sie w sposób na¬ stepujacy: 699 g (3 mole) 2-ibromo-5-trójfluorome- tylo-l,3,4-tiadiazolu i 248 g (3,3 mola) tiomocznika io w mieszaninie 600 ml etanolu i 75 ml wody utrzy¬ muje sie w stanie wrzenia pod chlodnica zwrotna w ciagu 2 godzin, po czym do jeszcze goracego roztworu reakcyjnego wkrapla szybko roztwór 223 g wodorotlenku potasowego w 2 litrach wody i ponownie utrzymuje w stanie wrzenia pod chlod¬ nica zwrotna w ciagu 5 minut. Nastepnie roz¬ twór chlodzi sie, doprowadza jego wartosc pH do za pomoca rozcienczonego kwasu solnego i wielo¬ krotnie ekstrahuje chlorkiem metylenu. Wyciag suszy sie, odparowuje, a pozostalosc rozpuszcza w malej ilosci eteru naftowego. Z lugu macierzy¬ stego otrzymuje sie dalsza porcje produktu. Otrzy¬ muje sie 330 g (59% wydajnosci teoretycznej) 2-merkapto-5-trójfluorometylo-l,3,4-tiadiazoLu o wzorze 53, topniejacego w temperaturze 73°C.Przyklad XII. (wariant (b) procesu z utlenia¬ niem). 9,3 g (0,05 mola) 2-merkapto-5-trójfluoro- metylo-l,3,4-tiadiazolu, 5,1 g (0,05 mola) trójetylo¬ aminy i 8,1 g (0,05 mola) chlorku o-ciiLorobenzylu miesza sie w 80 ml absolutnego etanolu w atmo¬ sferze azotu w temperaturze 50° w ciagu 2 go¬ dzin, po czym wlewa na lód, odsacza osad i oczy¬ szcza go przez niskotemperaturowa krystalizacje z eteru naftowego. Otrzymuje sie 10 g (64% wy- dajjnosci teoretycznej) 2^(o-chlorobenzylcltio)-5-ft;róg- fluorometylo-l,3,4-tiadiazolu o temperaturze top¬ nienia 36—37°C. Do 5 g (0,016 mola) tego zwiazku w 10 ml chlorku metylenu wkrapla sie roztwór 9,8 g (0,048 mola) 85% kwasu m-chloronadbenzoe- 40 sowego w 85 ml chlorku metylenu, miesza utrzy¬ mujac w stanie wrzenia pod chlodnica zwrotna w ciagu 4,5 godzin, po czym traktuje kolejno roz¬ tworem 6,4 g siarczynu sodowego w malej ilosci wody i nastepnie roztworem 2,7 g weglanu sodo- 45 wego w malej ilosci wody i energicznie miesza w ciagu 15 minut. Organiczna faze odparowuje sie i pozostalosc przekrystalizowuje z cykloheksanu- z octanem etylu, otrzymujac bezbarwne krysztaly.Otrzymuje sie 4,8 g (87% wydajnosci teoretycznej) 5o 2-(o-chloix)ienzylosulfonylo)-5-tr6jfkiórametylo- -1,3,4-tiadiazolu o wzorze 54, topniejacego w tem¬ peraturze 103°C.Przyklad Xiii. (wariant (c) procesu). 75,6 g (0,6 mola) siarczynu sodowego o czystosci do ana- 55 lizy rozpuszcza sie w zlewce w 300 ml wody i wstepnie ogrzewa do temperatury 60—70°C, po czym mieszajac za pomoca mieszadla magnetyczne¬ go wkrapla sie równoczesnie z 2 wkraplaczy 122,8 g (0,5 mola) 3,5-dwuchlorobenzenosulfochlorku •° i rozifwór 40 g (1 mol) wodoToltlanku sodowego w 200 ml wody tak, aby wartosc pH roztworu reakcyjnego mierzona za pomoca elektrody zanu¬ rzonej w roztworze, wyroosdia stale 7—9. Nasltep- nie roztwór zawierajacy sól 3,5-dwuchlórobenzeno- •t sulfinianu (okolo 600 ml) rozciencza sie 1,8 litra21 dwumetyloformaimidu i po dodaniu 116,5 g (0,5 mola) 2-tromo-5-itrójfluorometylo-l,3,4-tliadia- zolu miesza w temperaturze 50°C w ciagu 15 go¬ dzin. Sulfon wytraca sie calkowicie przez dodanie lodowatej wody i po przekry&talizowaniu z etano¬ lu otrzymuje sie 121 g (70V« wydajnosci teoretycz¬ nej) 2V3', 5'-dwuchlorofenylosuQ(foinylo)-5-!tr63fluoro- metylo-1,3,4-tiadiazolu o wzorze 38, topniejacego w temperaturze li230C.Wyjsciowy sulfochlorek wytwarza sie w spo¬ sób nastepujacy 40,5 g (0,25 mola) 3,5-dwuchloro- aniliny rozpuszcza sie w mieszaninie 110 ml lodo¬ watego kwasu octowego i 135 ml stezonego kwasu solnego i do otrzymanego roztworu, mieszajac, do¬ zuje sie w temperaiturze 0°"—5°C pod powierzch¬ nie roztwór 17,7 g (0,256 mola) azotynu sodowego w 35 ml wody tak, aby nie wystepowaly nitrozowe gazy. Równoczesnie przygotowuje sie nasycony roz¬ twór dwutlenku siarki w 140 ml lodowatego kwasu octowego i wraz z 4 g chlorku miedziawego umieszcza w wkraplaczu o pojemnosci 2 litrów.Zdwuazowany roztwór wlewa sie porcjami (pienie¬ nie!) i po ustaniu wydzielania sie azotu rozciencza 500 ml lodowatej wody, po czym ekstrahuje sie dwukrotnie chlorkiem metylenu, wyciag przesacza, suszy nad siarczanem sodowym, steza i przedesty- lowuje sulfochlorek pod zmniejszonym cisnieniem.Otrzymuje sie 49,2 g (80% wydajnosci teoretycznej) 3,5-dwuchlorobenzenosulfochlorku o wzorze 55, majacego temperature wrzenia 83—84°C/0,1 mm Hg.Sposobami analogicznymi do opisanych w przy¬ kladach VIII—XIII wytwarza sie tez zwiazki o wzorze 1 zebrane w tablicy VIII.Tablica VIII Numer kodowy zwiazku 7 8 9 11 12 13 14 16 17 18 19 21 22 23 24 26 27 28 R wzór 56 wzór 57 wzór 58 wzór 59 wzór 60 wzór 61 wzór 62 wzór 63 wzór 64 wzór 65 wzór 66 wzór 67 wzór 68 wzór 69 • wzór 70 wzór 71 wzór 72 wzór 73 wzór 74 wzór 75 -CHaCOOH wzór 76 n 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 o Temperatura topnienia lub wrzenia produktu w °C 102 92 49—50 139 133 190 137 135 91 188 88 135 210 92 140 107 119—123 110 107 147 115 68 243 22 I Numer kodowy 1 zwiazku 29 I 31 I 32 33 34 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 R wzór 77 wzór 78 wzór 79 wzór 80 wzór 81 wzór 82 wzór 83 wzór 84 wzór 85 -CS-N(CH)a)8 wzór 86 wzór 87 wzór 88 wzór 89 wzór 90 -CH2CH2C4F9 wzór 91 wzór 92 wzór 93 wzór 94 wzór 95 -CH(C6H5^ wzór 96 -CN wzór 79 wzór 97 wzór 97 wzór 98 wzór 99 wzór 79 wzór 78 wzór 80 wzór 82 wzór 100 wzór ,101 wzór 102 wzór 103 wzór 104 wzór 105 wzór 106 wzór 81 wzór 107 wzór 108 wzór 109 wzór 110 wzór 111 wzór 112 wzór 113 wzór 114 -CH2OH2C4F9 wzór 94 wzór 95 wzór 115 -CHgjCl n 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Temperatura topnienia lub wrzenia produktu . 1 w ?C . ¦ J ? 152 128 (0,2 mm Hg) 109—112 (0,4 mm Hg) 1 56 116 126 151 127 74r—75 140 68 92 83 113 40 120 36—37 85 135—150 (0,2 mm Hg) 1 65 75 90 38 113 86 99—100 110 106 78 136 83 1 73 185 (xl/2 dwume- tyloformamidu) 113 77 213 73 130 65 99 100 1117 100 74 120 93 125 174 97 131 142 148 6798 243 23 = \=/ '3 j2 o. .3 Cl WZÓR 27 N—N CL F.C^S^SO.S\ \ / CL WZÓR 28 N—N \c^c/^ WZdR 31 F3 C^S^S^S^NO, WZdR 29 N—N N—N X X X J F3 C^S^S^S^ WZdR 30 N—N N ^CH3 N—N c XX ? r^ F3C^sS/sS-C-f|p WZdR 32 F3 C^S^ShH WZdR 33 xxxi F3 C^S^S^S^CF3 WZdR 34 WZdR 35 N—N N—N Hi r, c^s^s^ntn j i CH, WZdR 36 N—^ s F3 C^^S^^S-C-N: WZdR 37 .CH, ^CH- N—N k, ~r CL F3C/kS'/kS02-^3 Cl WZdR 38 XXX r s WZdR 39 N—N . /. N—N I X iTY^ l X II F, C^S^sA^k^ F3C/"S/^S0. " WZdR 43 WZdR 47 F3C y—y ^ n—n cf3 0 WZdR 40 3 \—/ WZdR44 N—N XX CF3^S^S /V-CL CL WZdR 48 N—N N—N F3 C^S^S^S^ WZdR 41 NHCH.N—N F3C^"S^S02-^^N02 WZdR 45 N—N N—N X X WZdR 49 N—N CF.F3C^S^S02-^J WZdR 42 F3cA^S02-fCN HS-^CL 2W CN WZdR 46 Cl WZdR 50N—N j| jl n CE^S^SOnf 3 N^ WZdR 51 08 243 CL a-S02-fi Cl WZdR 55 //N-V-C6H5 ~i X WZdR 59 N—N I fi— WZdR 52 ^ CF3/"S/"S/^xN02 N—NH . 1 JL ¦ N—N CFT ^ST "SH WZdR 53 /w N- WZdR 56 O ^ / WZdR 57 N—N 1 X ^S^NHCH3 WZdR 60 xU ^S^Nl' ^NHCH, ca WZdR 61 N—N Cl CF3^S^S02-CH-^J -( WZdR 54 0C2H5 r~^ N WZdR 63 N -Tl \ WZdR 64 N H WZdR 65 N^ N' t WZdR 58 N—N /C6H5 CH ^ 3 WZdR 66 WZdR 67 N—N WZdR 68 WZdR 69 ^S-^N=CH-N(CH3)S WZdR 70 N—N V WZdR 71 CH3 WZdR 72 WZdR 73 ^S02CH3 WZdR 74 H WZdR 62 N—/ I CH3 WZdR 75 £H, N- WZdR 76 N/ WZdR 77 CH30 P CH30 WZdR 7898 243 CL V\ a WZÓR 79 /CF3 WZÓR 80 H00C WZÓR 83 ¦O-N0, N02 WZÓR 84 -CS-N WZÓR 87 ^S^CF; WZÓR 88 Jt ,NO.V CH3 CK WZÓR 91 -CH2-p CL WZÓR 92 CF // \VCL WZÓR 81 -CS-N^Js]-CH2CH20H WZÓR 85 X S ^NO.WZÓR 89 IM- CH(CH3)2 ,N WZÓR 93 -CH,-^ CL WZÓR 95 -CS-N 0 WZÓR 86 N_/CH3 V f -CH2-/VCL Cl WZCSR 90 WZÓR 99 WZÓR 103 Cl WZÓR 94 -CH2-C0^VCL CL WZÓR 96 COOH hQ-OH WZÓR 100 C2H50 WZÓR 104 CL // ^-CL WZÓR 97 CL CL WZÓR 98 N02 WZÓR 101 WZÓR 102 f\ CK N02 WZÓR 105 C0CH3 WZÓR 10698 243 CL WZÓR 107 F F WZdR 111 CN WZÓR 112 ^0 N02 WZÓR 109 CN WZÓR 113 SCF3 WZÓR 110 WZPR 114 WZÓR 115 LZG Z-d Nr 2 — 7tio/78 100 e£Z. form. A-4 Cena 45 zl PL