Румын

Румын România (Румын)
Төрийн далбаа Сүлд
Төрийн дуулал: "Deșteaptă-te, române!" ("Румынчууд аа, сэрцгээ!")
Дэлхийн бөмбөрцөг Европын газрын зураг  Румын улсын байршил (хар ногоон) – Европ (ногоон & хар саарал) – Европын Холбоо (ногоон)  –  [Legend]
Нийслэл ба томоохон хот	Бухарест 44°25′N 26°06′E / 44.417°N 26.100°E / 44.417; 26.100
Албан ёсны хэл	Румын хэл[1]
Зөвшөөрөгдсөн цөөнхийн хэл[2]	Жагсаалт: Албани хэл Армени хэл Болгар хэл Герман хэл Грек хэл Идиш хэл Итали хэл Македон хэл Орос хэл Польш хэл Русин хэл Серби хэл Словак хэл Татар хэл Турк хэл Украин хэл Унгар хэл Хорват хэл Цыган хэл Чех хэл
Угсаатны бүлгүүд (2021)[3]	89.3% Румынчууд 6.0% Унгарчууд‎ 3.4% Цыган 1.2% Бусад
Шашин (2021)[3]	84.8% Христ 73.4% Румыны Ортодокс 6.2% Протестант 4.5% Католик 0.7% Бусад урсгал 9% Мэдээллээгүй/Шашингүй 5% Мэдээлэлгүй 0.5% Бусад
Ард түмний нэршил	Румынчууд
Төр засаг	Нэгдмэл хагас-ерөнхийлөгчийн бүгд найрамдах улс
• Ерөнхийлөгч	Клаус Йоханнис
• Ерөнхий Сайд	Марчел Чолаку
Хууль тогтоох байгууллага	Парламент
• Дээд танхим	Сенат
• Доод танхим	Төлөөлөгчдийн танхим
Түүх
• Валлахи	1330
• Молдав	1346
• Жижиг холбоо	1 сарын 24, 1859
• Османы эзэнт гүрнээс Де-юре тусгаар тогтнов	1877/1878 оны 5 сарын 9
• Их Холбоо	1918/1921 оны 12 сарын 1
• Цэргийн дарангуйлал	1941
• Коммунист Румын	12 сарын 30% 1947
• НҮБ-д элсэв	12 сарын 14, 1955
• Одоогийн засаглалын хэлбэр	12 сарын 27, 1989[4][5][6]
• Үндсэн хуулиа баталсан	12 сарын 8, 1991
• Европын Холбоонд нэгдэв	1 сарын 1, 2007
Газар нутаг
• Нийт	238,397 км2[7] (81)
• Усны эзлэх талбай (%)	3
Хүн ам
• 2023 тооцоо	▲19,892,812 (63)
• 2021 тооллого	19,053,815[3]
• Нягтаршил	79.9/км2 (136)
ДНБ (ХАЧП)	2023 тооцоо
• Нийт	▲ $783.903 тэрбум[8] (35)
• Нэг хүнд ноогдох	▲ $41,633[8] (47)
ДНБ (нэрлэсэн)	2023 тооцоо
• Нийт	▲ $348.902 тэрбум[8] (45)
• Нэг хүнд ноогдох	▲ $18,530[8] (54)
ОТББИ (2021)	▲ 34.3[9] дундаж
ХХИ (2021)	▼ 0.821[10] маш өндөр · 53
Мөнгөний нэгж	Румын лей (RON)
Цагийн бүс	UTC+2 (ЗЕЦ)
• Зуны цаг (ЗЦ)	UTC+3 (ЗЕЗЦ)
Огнооны формат	өө.сс.жжжж (МЭ)
Жолооны тал	баруун
Утасны томьёо	+40
ISO 3166 код	RO
Домэйн нэр	.roa
Европын Холбооны бусад гишүүн орнуудтай хамт .eu домэйныг мөн ашигладаг.

Румын нь Зүүн Европ, Зүүн Өмнөд Европ болон Төв Европын заагт орших улс юм. Баруун урд талаараа Серби, баруун талаараа Унгар, хойд талаараа Украин, зүүн хойд талаараа Молдав, өмнө талаараа Болгар улсуудтай хиллэх бөгөөд зүүн талаараа Хар тэнгис ээр хүрээлэгдэнэ. Нийслэл нь Бухарест хот.

Зүүн Европын слав гаралтай улсууд дунд орших Ром гаралтай улс бөгөөд цорын ганц албан ёсны хэл нь румын хэл юм. Үнэн алдартны шашны нөлөө ихтэй.

Төрийн далбаа нь Чадын төрийн далбаатай андуурагдах тохиолдол их байдаг ч Румыны төрийн далбааны цэнхэр өнгө нь арай бүдэг юм. 1989 онд ардчилсан системд шилжих хүртэл төрийн далбааны голд нь тэр үеийн төрийн сүлд нь дүрслэгдсэн байдаг байв.

Албан ёсны нэр нь румын хэлээр Romвnia, монгол хэлээр Румын гэдэг.

Уг нэр нь "Ромчуудын нутаг" хэмээх утгатай. Хуучин нэрүүдийг нь доор оруулав:

• 1947-1965 Бүгд Найрамдах Румын Ард Улс
• 1965-1989 Бүгд Найрамдах Социалист Румын Улс
• 1989- Румын Улс

Энэ хэсэг хэт богино байна. Үүнийг өргөжүүлж Википедиад туслаарай.

Үндсэн өгүүлэл: Румыны түүх

Мөн Молдавын түүхийг үзнэ үү.

Эрт цагт дакичууд Румыны нутагт оршин суудаг байв. Улмаар Ромын эзэнт гүрний мэдэлд багтсанаар Румын хэмээх нэр үүсчээ.

Румын засаг захиргааны хувьд 41 тойрог, 1 нийслэл (Бухарест)-д хуваагдана.

Алба Юлиа Александриа Арад Бакау Бая Маре Бистрица Ботошани Брашов Браила Буфтя Бухарест Бузау Клуж-Напока Констанца Крайова Кэлэраши Дева Дробета Турну Северин Фокшани Галац Журжу Яш Меркуря Чук Орадя Пятра Нямц Питешти Плоешти Решица Рымнику Вылча Сату Маре Сфынту Георге Сибиу Слатина Слобозиа Сучава Тимишоара Тулча Тырговиште Тыргу Жиу Тыргу Муреш Васлуй Залэу Украин Унгар Молдав Украин Болгар Серби Хар тэнгис

Румыны бүх тойргийн төв ба Бухарестын газрын зураг

Серби, Болгар улстай хиллэх хил нь ерөнхийдөө Дунай мөрний дагуу байдаг. Молдавтай хиллэх хил болох Прут гол нь Дунай мөрөнтэй нийлж, Хар тэнгист цутгана. Дунай мөрний адаг дельт нь тусгай хамгаалалттай.

Румыны нутгийн 34%-ийг уулс, 33%-ийг толгод, 33%-ийг тал газар эзэлнэ. Тус улсын төвд Карпатын нуруу Трансильваний тэгш өндөрлөгөөр хүрээлэгдэн оршино. Карпатын нуруунд далайн түвшнээс дээш 2,000 м-ээс өндөр 14 оргил бий. Хамгийн өндөр Молдовяну оргил нь 2,544 м өндөр юм.

Оршин суугчдын 89% нь румын, 6% нь мажар, 2% нь цыган үндэстэн болно. Мөн серб, украйн, герман, турк, татар, словак, болгар, орос, еврейчүүд цөөн тоотой бий. Румынчууд нь эртний даки болон шилжин суурьшсан цыгануудын цус холилдож үүссэн гэж үздэг ч хүлээн зөвшөөрдөггүй хүмүүс бий. Мажаруудын ихэнх нь Унгартай газар нутгийн маргаантай Трансильванид амьдардаг.

Чаушескугийн засаглалын үед төрөлтийг дэмжих бодлого баримталж, Балканы хойгийн хамгийн их хүн амтай улс болсон ч зах зээлийн системд шилжсэний дараа хүүхдээ өсгөж хүчрэхгүй болсон эцэг эхчүүд хүүхдээ хаях үзэгдэл их гарсан билээ.

Румыны нутагт ЮНЕСКО-гийн Дэлхийн өвийн жагсаалтад бүртгэгдсэн соёлын өв 6, байгалийн өв 1 бий.

• 
  Дунай мөрний дельт - (1991)
• 
  Цайз-сүмүүд бүхий Трансильваний тосгод - (1993, 1999 онд өргөтгөсөн)
• 
  Хорезу сүм - (1993)
• 
  Молдавын хойд хэсгийн ханын зураг бүхий сүмүүд - (1993)
• 
  Сигисоарагийн түүхэн бүс нутаг - (1999)
• 
  Дакичуудын цайз - (1999)

1. ↑ "Constitution of Romania". Cdep.ro. Архивласан огноо 7 September 2017. Татаж авсан: 2 October 2013.
2. ↑ "Reservations and Declarations for Treaty No.148 – European Charter for Regional or Minority Languages". Council of Europe. Архивласан огноо 8 December 2015. Татаж авсан: 3 December 2015.
3. ↑ ^{3.0 3.1 3.2} "2021 Romanian Census (preliminary results)" (PDF) (румын хэлээр). INSSE. Татаж авсан: 7 January 2023.
4. ↑ Elgie, Robert (28 November 2017). Political Leadership: A Pragmatic Institutionalist Approach. Springer. ISBN 9781137346223 – via Google Books.
5. ↑ Romania Directory. Editura Cronos. 1 April 1990. ISBN 9789739000000 – via Google Books.
6. ↑ "DECRET-LEGE 2 27/12/1989 - Portal Legislativ". legislatie.just.ro.
7. ↑ "Romanian Statistical Yearbook (2022) – 1.8 Administrative organisation of Romanian territory, on December 31, 2021 (pg.17)" (PDF). INS (www.insse.ro/cms/en). Архивласан (PDF) огноо 20 March 2023. Татаж авсан: 20 March 2023.
8. ↑ ^{8.0 8.1 8.2 8.3} "World Economic Outlook Database, April 2023 Edition. (Romania)". IMF.org. International Monetary Fund. Татаж авсан: 11 April 2023.
9. ↑ "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. Татаж авсан: 16 August 2022.
10. ↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (англи хэлээр). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Татаж авсан: 8 September 2022.

 Commons: Romвnia – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

• Румыны засгийн газар
• Румыны ерөнхийлөгч

Засгийн газар

• Төрийн тэргүүн болон түүний кабинет
• Румыны парламент
• Румыны Үндсэн хуулийн цэц

Ерөнхий мэдээлэл

• Country Profile from BBC News
• Romania information from the United States Department of State
• Portals to the World from the United States Library of Congress
• Romania at UCB Libraries GovPubs

Эдийн засаг болон хууль

• Exchange Rates – from the National Bank of Romania
• Romanian Law and Miscellaneous - English

Соёл урлаг ба түүх

• Chronology of Romania from the World History Database
• ICI.ro - A comprehensive site about Romania
• Treasures of the national library of Romania

Жуулчлал

• Official Romanian Tourism Website
• The Romanian Beauty