Хар тэнгис
| Хар тэнгис | |
|---|---|
| |
| Крымын хойг дахь Хар тэнгисийн эрэг | |
| |
| Дээрх улс төрийн газрын зургийн голд Хар тэнгис | |
| Цутгадаг гол мөрөн | Дунай, Днепр |
| Ай савын улс орон |  Болгар,  Гүрж, ОХУ, Румын, Турк,  Украин
|
| Урт | 1,148 км |
| Өргөн, эн | 615 км |
| Мандлын талбай | 436,402 км² |
| Эзлэхүүн | 547,000 км³ |
| Гүнзгий | 2,211 м |
| Дундах арлын тоо | арваад |
Хар тэнгис (монголчууд мөн "Хар далай" гэж нэрэлдэг) зүүн өмнөд Европд, Анатолийн хойг (Турк) дээр байрлах, эх газар дундын тэнгис юм. Уг тэнгис нь Газар дундын тэнгис, Эгейн тэнгисээр Атлантын далайтай холбогдоно. Босфорын хоолой нь Хар тэнгисийг Мраморын тэнгистэй, улмаар Дарданелийн хоолой нь Эгейн тэнгистэй холбоно. Эгейн тэнгис нь Газар дундын тэнгисийн нэг хэсэг гэж тооцогддог байна. Эдгээр тэнгисүүд (уснууд) нь Ази болон Европ тивийн хил юм. Хар тэнгис нь баруун хойд талдаа Керчийн хоолойгоор Азовын тэнгистэй холбогдоно.
Хар тэнгисийн нийт талбай нь 436400 км2, [1], хамгийн их гүн нь 2200 метр [2] хүрнэ. Газар дундын тэнгистэй адил Хар тэнгис рүү жилд 200 км³ Атлантын далайн ус урсаж ирэх бөгөөд ууршилтын улмаас ус нь харьцангуй өндөр давсжилттай болдог байна. Эх газраас жилд 320 км³цэнгэг ус цутгах бөгөөд уг тэнгист цутгадаг хамгийн том мөрөнгүүд бол Дунай мөрөн, Днепр, Днестр юм[3].
Турк, Болгар, Румын, Украин, Орос, Гүрж улсууд Хар тэнгисийн эрэгээр хүрээлэн оршино[4]. Крымын хойг нь 2014 оноос ОХУ-ын автономит эрхтэй муж юм.
Хар тэнгис нь ачаа тээврийн чухал зангилаа бүс нутаг юм. Үүнээс гадна маш чухал стратегийн болон цэргийн ач холбогдолтой тэнгис болно.
Мөн үзэх
[засварлах | кодоор засварлах]Гадаад холбоос
[засварлах | кодоор засварлах]
Commons: Хар тэнгис – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан- Black Sea Environment and Marine Life - Learning Pages
- The Center for Black Sea Archaeology
- The Black Sea Trade Project
- Earth from Space: Black Sea
- National Geographic Society
- Black Sea Environmental Internet Node
- Black Sea-Mediterranean Corridor during the last 30 ky: UNESCO IGCP 521 WG12
Эшлэл
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ 436,400 km² "Black Sea Geography". University of Delaware College of Marine Studies. 2003. Archived from the original on 2007-04-29. Татаж авсан: December 2.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=(help); Unknown parameter|accessyear=ignored (|access-date=suggested) (help) - ↑ "Unexpected changes in the oxic/anoxic interface in the Black Sea". Nature Publishing Group. 30 March 1989. Татаж авсан: December 2.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=(help); Unknown parameter|accessyear=ignored (|access-date=suggested) (help) - ↑ The Danube Spills into the Black Sea (Memento 22. Гуравдугаар сар 2007 цахим архивт) NASA Visible Earth. Retrieved 2 December 2006.
- ↑ Sosio-economic indicators for the countries of the Black Sea basin. (2001). In UNEP/GRID-Arendal Maps and Graphics Library. Retrieved 2 December 2006 from http://maps.grida.no/go/graphic/sosio_economic_indicators_for_the_countries_of_the_black_sea_basin_giwa.
- Charles King, The Black Sea: A History, 2004, ISBN 0-19-924161-9
- William Ryan and Walter Pitman, Noah's Flood, 1999, ISBN 0-684-85920-3
- Neal Ascherson, Black Sea (Vintage 1996), ISBN 0-09-959371-8
- Özhan Öztürk. Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük (Black Sea: Encyclopedic Dictionary). 2 Cilt (2 Volumes). Heyamola Publishing. Istanbul.2005 ISBN 975-6121-00-9.
- Rüdiger Schmitt, "Considerations on the Name of the Black Sea", in: Hellas und der griechische Osten (Saarbrücken 1996), pp. 219–224
- West, Stephanie. "‘The Most Marvellous of All Seas’: the Greek Encounter with the Euxine", Greece & Rome, Vol. 50, Issue 2 (2003), pp. 151–167.