Akkadisch

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

't Akkadisch is 'n aw taol die veural in 't twiede millennium veur Christus de dómmenante taol waor in Mesopotamië. 't Waor zoewel de taol vaan de Babyloniërs es vaan de Assyriërs - me sprik daan ouch wel vaan Babylonisch en Assyrisch. E daarde dialek is 't Eblaïtisch oet de stad Ebla. De naom Akkadisch is aofgeleid vaan de stad Akkad, die in de Babylonischen tied al verweus waor.

Akkadisch huurt mèt o.m. Hebreeuws, Aramees en Arabisch bij de Semitische taole. 't Wiek dao evels vrij sterk vaanaof, umtot 't in tegestèlling tot alle levende Semitische taole 'n Oos-Semitische taol is. 't Moot ziech dus al rillatief vreug vaan de Wes-Semitische taole höbbe aofgesplits.

Al bekaans vaanaof 't begin moot de taol oonder sterken invlood vaan 't Soemerisch höbbe gestande. Nao zoeget 2300 v.Chr., naotot keuning Sargon vaan Akkad de Soemerische stadsstaote vereuvert, weurt dee band inneger. 't Akkadisch nump op groete sjaol cultuurwäörd euver oet 't Soemerisch, wat zelf evels laankzaamaon es volkstaol verdwijnt meh wel es klassieke taol in gebruuk blijf. 't Akkadisch zelf weurt ouch ummer mie opgesjreve. 't Woort gesjreve in 't nagelsjrif, meh es taolsysteem wat sterk op de consonante steunt waor dat Soemerisch syllabesjrif neet hendeg gesjik; daobij misden 't väöl klaanke die in 't Akkadisch veurkaome. Aon de bezwoere kaom me gedeiltelek tegemoot door 't sjrif aon te passe. 't Bekind Gilgamesj-epos, waorsjijnlik vaan oersprunk Soemerisch, is gooddeils in 't Akkadisch euvergeleverd.

In 't Nui-Assyrisch Riek begós dinkelek ouch 't Akkadisch te verdwijne, um te weure aofgelos door 't Aramees (en op 't lès ouch 't Aajdgrieks). Es cultuurtaol bleef 't nog tot in d'n iersten iew nao Christus in sporadisch gebruuk.

Me deilt 't Akkadisch in in de volgende periodes:

• Aajdakkadisch: 2500 - 1950 v.Chr.
• Aajdbabylonich en Aajdassyrisch: 1950 - 1530 v.Chr.
• Middelbabylonisch en Middelassyrisch: 1530 - 1000 v.Chr.
• Nuibabylonisch en Nuiassyrisch: 1000 - 600 v.Chr.
• Laatbabylonisch: 600 v.Chr. - 100 n.Chr.

Akkadisch heet es Semitische taol grammaticaol väöl gemein mèt 't Hebreeuws en Arabisch. De meiste beteikenisdregers - substantieve, adjectieve en werkwäörd - höbbe 'ne wortel vaan drei consonante. Substantieve höbbe drei naomvalle (nominatief, genitief en accusatief), drei getalle (inkelvoud, miervoud en dualis) en in de praktijk twie geslachte (mannelek en vrouwelek; soms oondersjeit me nog e daarde geslach, 't gemeinsjappelek geslach). Mèt dezelfde wortelconsonate meh gans ander vocaole kint me aofgeleide wäörd make. Anders es in 't Arabisch koume gebroke miervoude neet veur, en wie in 't Hebreeuws höbbe e paar manneleke wäörd in 't miervoud vrouweleke oetgeng. 't Adjectief volg 't substantief in zien flectie. E lidwoord, wie 't Arabisch (a)l-, kump neet veur.

Werkwäörd kinne door touwveuging vaan prefixe en door 't gebruuk vaan versjèllende klinkerpatroene in 13 versjèllende gedaontes optrejje; ach vaan die versjijningsvörm weure algemein gebruuk. Me moot die aofgeleide verbe neet zeen es modi, meh ieder es zelfstendege verbe, te verglieke mèt Limburgse rijkes wie goon, begoon, vergoon, aongoon, doorgoon, oontgoon etc. De woordvolgorde is, oongewoen veur 'n Semitische taol, subjek - objek - werkwoord.

• Michael P. Streck: Sprachen des Alten Orients, Darmstadt 2005, ISBN 3-534-17996-X

• Gedetailleerde verhandeling euver 't Akkadisch (Ingels)