აბელის პრემია

აბელის პრემია (ინგლ. Abel Prize) — ნორვეგიელი მათემატიკოსის ნილს ჰენრიკ აბელის სახელობის პრემია მათემატიკაში. დააარსა ნორვეგიის მთავრობამ 2002 წელს და გაიცემა 2003 წლიდან. პრემია გაიცემა ყოველწლიურად ჩვენი დროის გამოჩენილ მათემატიკოსებზე. პრემიამ დაარსებისთანავე მიიღო სახელწოდება „ნობელის პრემია მათემატიკაში“^[1][2][3] და გახდა ყველაზე პრესტიჟული ჯილდო მათემატიკის სფეროში.

პრემიის ფულადი ჯილდოა 6 მლნ ნორვეგიული კრონი (€ 750 ათ. ან $1,06 მლნ).^[4].

პრემიის ლაურეატს ყოველწლიურად ირჩევს საერთაშორისო კომიტეტი, რომელიც შედგება ხუთი მათემატიკოსისაგან, რომელსაც ნიშნავენ საერთაშორისო მათემატიკური კავშირი და ევროპის მათემატიკოსთა გაერთიანება. კომიტეტს ხელმძღვანელობს ნორვეგიელი მათემატიკოსი რაგნი პიენე.

აბელის პრემიის ლაურეატების ცხრილი^[5]:

წელი	ლაურეატ(ებ)ი	მოქალაქეობა	ინსტიტუტი	ციტატა	სქოლიო
2003	ჟან პიერ სერი	ფრანგი	კოლეჟ-დე-ფრანსი	„მნიშვნელოვანი როლის შესრულებისათვის მათემატიკის რამდენიმე დარგის, ტოპოლოგიის, ალგებრული გეომეტრიისა და რიცხვთა თეორიის თანამედროვე სახით ჩამოყალიბებაში“.	[6]
2004	მაიკლ ფრენსის ატია; იზადორ ზინგერი	ბრიტანელი; ამერიკელი	ედინბურგის უნივერსიტეტი; მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიების უნივერსიტეტი	„მათი წვლილისათვის ინდექსის თეორიაში, რომელთანაც დაკავშირებულია ტოპოლოგია, გეომეტრია და მათემატიკური ანალიზი, ასევე ახალი დამაკავშირებელი ხიდებისათვის მათემატიკასა და თეორიულ ფიზიკას შორის“.	[7]
2005	პიტერ ლაქსი	უნგრელი[8] ამერიკელი	ნიუ-იორკის უნივერსიტეტი	„მისი ინოვაციური წვლილისთვის ნაწილობრივი დიფერენციალური განტოლების თეორიასა და მის გამოყენებაში, მათი ამოხსნის გამოანგარიშებაში.“	[9]
2006	ლენარტ კარლესონი	შვედი[10]	ტექნოლოგიების სამეფო ინსტიტუტი	„მისი სიღრმისეული და გარდამტეხი წვლილისთვის გლუვი დინამიური სისტემების ჰარმონიულ ანალიზსა და თეორიაში.“	[11]
2007	სრინივასა ვარადჰანი	ინდოეთი ამერიკელი [12]	ნიუ-იორკის უნივერსიტეტი	„მისი ძირითადი წვლილისთვის ალბათობის თეორიაში, კერძოდ, დიდი გადახრის ერთიან თეორიაში.“	[13]
2008	ჯონ ტომპსონი; ჟაკ ტიტსი	ამერიკელი; ბელგიელი ფრანგი[14]	ფლორიდის უნივერსიტეტი; კოლეჟ-დე-ფრანსი	„მათი მიღწევისათვის ალგებრასა და ჯგუფთა თეორიის თანამედროვე სახით ჩამოყალიბებაში“.	[15]
2009	მიხეილ გრომოვი	რუსი ფრანგი[16]	უმაღლესი სამეცნიერო კვლევების ინსტიტუტი ნიუ-იორკის უნივერსიტეტი	„მისი რევოლუციური წვლილისათვის გეომეტრიაში“	[17]
2010	ჯონ ტეიტი	ამერიკელი	ტეხასის უნივერსიტეტი	„მისი ვრცელი და ხანგრძლივი გავლენისთვის რიცხვთა თეორიაზე.“	[18]
2011	ჯონ მილნორი	ამერიკელი[19]	სტონი ბრუკის უნივერსიტეტი	„ინოვაციური აღმოჩენებისთვის ტოპოლოგიაში, გეომეტრიასა და ალგებრაში.“	[20]
2012	ენდრე სემერედი	უნგრელი ამერიკელი[21]	რატგერსის უნივერსიტეტი	„მისი ძირითადი წვლილისთვის დისკრეტულ მათემატიკასა და თეორიულ კომპიუტერულ მეცნიერებაში; ამ წვლილის და მასთან დამატებით, რიცხვთა თეორიისა და ერგოდულობის თეორიის სიღრმისეული და ხანგრძლივი გავლენის აღიარებაში.“	[22]
2013	პიერ დელინი	ბელგიელი	პერსპექტიული კვლევების ინსტიტუტი	„მისი გარდამტეხი წვლილისთვის ალგებრულ გეომეტრიაში და მისი ტრანსფორმაციული გავლენისთვის რიცხვთა თეორიაზე, წარმომადგენლობის თეორიასა და მათ მონათესავე სფეროებზე.“	[23]
2014	იაკობ სინაი	რუსი ამერიკელი	ლანდაუს თეორიული ფიზიკის ინსტიტუტი და პრინსტონის უნივერსიტეტი	„მისი ძირითადი წვლილისთვის დინამიურ სისტემებში, ერგოდულობის თეორიასა და მათემატიკურ ფიზიკაში.“	[24]
2015	ჯონ ფორბს ნეში; ლუის ნირენბერგი	ამერიკელი; კანადელი/ამერიკელი	პრინსტონის უნივერსიტეტი ნიუ-იორკის უნივერსიტეტი	„განსაცვიფრებელი და გარდამტეხი წვლილისთვის არაწრფივ ნაწილობრივ დიფერენციალურ განტოლებათა თეორიასა და გეომეტრიულ ანალიზში მისი გამოყენებისთვის.“	[25]
2016	ენდრიუ უაილზი	ბრიტანელი	ოქსფორდის უნივერსიტეტი, კემბრიჯის უნივერსიტეტი და პრინსტონის უნივერსიტეტი	„მისი განმაცვიფრებელი მტკიცებულებისთვის ფერმას ბოლო თეორემაში მოდულარობის ვარაუდით ნახევრად სტაბილურ ელიფსურ მრუდებში, რიცხვთა თეორიაში ახალი ეპოქის დაწყებისთვის.“	[26][27]
2017	ივ მეიერი	ფრანგი	პარიზ-დოფინის უნივერსიტეტი	„ტალღების მათემატიკური თეორიის შემუშავებაში მისი გადამწყვეტი როლისთვის.“	[28]
2018	რობერტ ლენგლენდსი	კანადელი	პერსპექტიული კვლევების ინსტიტუტი	„მისი ვიზუალური პროგრამისთვის, რომელიც აკავშირებს წარმოდგენის თეორიას რიცხვების თეორიასთან.“	[29]
2019	კარენ ულენბეკი	ამერიკელი	ტეხასის ოსტინის უნივერსიტეტი	„მისი პიონერული მიღწევებისთვის გეომეტრიულ ნაწილობრივ დიფერენციალურ განტოლებებში, ინტეგრირებად სისტემებში და მისი მუშაობის ფუნდამენტური ზემოქმედებისთვის ანალიზზე, გეომეტრიასა და მათემატიკურ ფიზიკაზე“	[30]
2020	ჰილელ ფიურსტენბერგი	ებრაელი	იერუსალიმის ებრაული უნივერსიტეტი	„ალბათობისა და დინამიკის მეთოდების გამოყენების ნოვატორად ჯგუფის თეორიაში, რიცხვთა თეორიასა და კომბინატორიკაში.“	[31]
	გრიგორი მანგულისი	რუსი ამერიკელი	იელის უნივერსიტეტი
2021	ლასლო ლოვასი	უნგრელი	ბუდაპეშტის უნივერსიტეტი	„თეორიულ კომპიუტერულ მეცნიერებაში და დისკრეტულ მათემატიკაში მათი ფუნდამენტური წვლილისთვის და წამყვანი როლისთვის მათ მიერ თანამედროვე მათემატიკის ცენტრალური სფეროების ჩამოყალიბებაში.“	[32]
	ავი ვიგდერზონი	ებრაელი	პერსპექტიული კვლევების ინსტიტუტი
2022	დენის სალივანი	ამერიკელი	სტოუნი-ბრუკის უნივერსიტეტი Graduate Center, CUNY	„ტოპოლოგიაში მისი ფართო და განსაკუთრებით ალგებრული, გეომეტრიული და დინამიკური ასპექტებისთვის მისი მნიშვნელოვანი წვლილისთვის.“	[33]

• ოფიციალური საიტი
• Official website of the Abel Symposium