Sergei Prokofev

 

Sergei Prokofev naceu o 23 de abril de 1891 en Sontsovka (agora Sontsivka, raión de Pokrovskyy, óblast de Donetsk, Ucraína), un predio rural remoto na Gubernia de Ekaterinoslav do Imperio Ruso.^[2][3][4] Seu pai, Sergei Alekseievich Prokofev, era enxeñeiro agrónomo. A nai de Prokofev, Mariia Grigorievna (de solteira Zhitkova), proviña dunha familia de antigos servos que foran propiedade da familia Sheremetev, baixo cuxo patrocinio ensinábase teatro e artes aos nenos servos dende unha idade temperá.^[5][6][7][8] Reinhold Glière (o primeiro profesor de composición de Prokofev) describiuna como "unha muller alta con fermosos ollos intelixentes ... que soubo crear unha atmosfera de calidez e sinxeleza sobre ela".^[9] Logo da súa voda no verán de 1877, os Prokofev mudáronse a unha pequena propiedade na gobernación de Smolensk. Finalmente, Sergei Alekseievich encontrou emprego como enxeñeiro de camiños, empregado por un dos seus antigos compañeiros de estudos, Dmitri Sontsov, a cuxa propiedade nas estepas ucraínas mudáronse os Prokofev.^[4]

No momento do nacemento de Prokofev, Mariia, que perdera dúas fillas anteriormente, adicara a súa vida á música. Durante a primeira infancia do seu fillo, pasou dous meses ao ano en Moscova ou San Petersburgo recibindo clases de piano.^[10] Sergei Prokofev inspirouse ao escoitar á súa nai practicando ao piano pola noite, na súa maioría obras de Frédéric Chopin e Ludwig van Beethoven, e escribiu a súa primeira composición para piano aos cinco anos de idade, un Gallop indio, que a súa nai escribiu nunha escala maior co cuarto grao da escala elevado, xa que o neno Prokofev sentía «renuencia a abordar as notas negras».^[11] Aos sete anos tamén aprendera a xogar ao xadrez.^[12] O xadrez seguiría a ser unha paixón para el e familiarizouse cos campións mundiais como José Raúl Capablanca, a quen venceu nunha partida de exhibición simultánea o 16 de maio de 1914, e Mikhail Botvinnik, con quen xogou varias partidas na década de 1930.^[13][b] Aos nove anos seu pai levouno por primeira vez a Moscova, onde ademais de ficar abraiado pola cidade, ou visitar o circo, quedouo fascinado polo teatro, especialmente pola interpretación da orquestra sinfónica.^[15] De volta, xunto cos seus amigos comezou xogar a representar as súas propias obras, e un día compuxo a súa primeira ópera, O Xigante,^[16] e pese á incredulidade inicial da súa nai conseguiu completar a música de piano, xunto cos diálogos improvisados cos seus compañeiros.^[15] Era unha sinxela, mais brillante historia sobre dous valentes mozos que defendían a unha muller fronte o perigo dun terrible xigante.^[15] Pouco tempo despois, na casa de seu tío e coa colaboración dos seus primos e a súa tía, que mesmo se disfrazaron para a ocasión, representou o primeiro acto da súa ópera no salón do fogar, ante o abraio de seus pais e familia.^[15] Daquela xa compuxera dita ópera, así como unha abertura e outras pezas, e estaba inmerso na escritura dunha segunda e maior ópera titulada Illas desertas.^[17] Nese momento seus pais decidiron proporcionar a seu fillo unha educación máis sólida, con traballo duro e disciplina, comezando con leccións de francés e alemán.^[18]

 

En 1902, a nai de Prokofev coñeceu a Sergei Taneev, director do Conservatorio de Moscova, quen inicialmente suxeriu que Prokofev debería comezar as clases de piano e composición con Aleksandr Goldenweiser.^[19] Incapaz de organizar isto,^[20] Taneev en cambio fixo arranxos para que o compositor e pianista Reinhold Glière pasara o verán de 1902 en Sontsovka ensinando a Prokofev.^[20] A primeira serie de leccións culminou, ante a insistencia dun Prokofev daquela de once anos, co compositor en ciernes facendo o seu primeiro intento por escribir unha sinfonía.^[21] O verán seguinte, Glière volveu visitar Sontsovka para continuar coas súas clases.^[22] Cando, décadas despis, Prokofev escribiu sobre as súas leccións con Glière, deu crédito ao método comprensivo do seu mestre, mais queixouse de que Glière ensináralle a estrutura de frase "cadrada" e as modulacións convencionais, que posteriormente tivo que desaprender.^[23] No entanto, equipado coas ferramentas teóricas necesarias, Prokofev comezou a experimentar con harmonías disonantes e compases infrecuentes nunha serie de pezas breves para piano que chamou "cancionciñas" (a partir da chamada «forma de canción», máis exactamente de forma ternaria, na que se basearon), sentando as bases para o seu propio estilo musical.^[24]

A pesar do seu crecente talento, os pais de Prokofev dudaron sobre iniciar a seu fillo nunha carreira musical a unha idade tan temperá e consideraron a posibilidade de que asistira a unha boa escola secundaria en Moscova.^[25] En 1904, a súa nai decidírase en cambio por San Petersburgo e ela e Prokofev visitaron a daquela capital para explorar a posibilidade de mudarse alí para a súa educación.^[26] Presentáronlles o compositor Aleksandr Glazunov, profesor no Conservatorio de San Petersburgo, que pediu coñecer a Prokofev e a súa música. Prokofev compuxera dúas óperas máis, Illas desertas e A festa na época da peste, e estaba traballando na súa cuarta, Undina.^[27] Glazunov ficou tan abraiado que instou á nai de Prokofev a que o seu fillo solicitara a admisión ao Conservatorio.^[28] Pasou as probas introdutorias e inscribiuse ese ano.^[29]

Varios anos máis novo que a maior parte dos seus condiscípulos, Prokofev era visto como excéntrico e arrogante, e molestaba a varios dos seus compañeiros ao manter estatísticas sobre os seus erros.^[30] Durante ese período, estudou, entre outros, piano con Aleksandr Winkler;^[31] harmonía e contrapunto con Anatoli Liadov; dirección con Nikolai Cherepnin; e orquestación con Nikolai Rimskii-Korsakov (aínda que cando Rimskii-Korsakov morreu en 1908, Prokofev sinalou que só estudara con el "dalgún xeito" —era só un de moitos estudantes nunha clase moi concorrida— e lamentou que doutro xeito "nunca tería tido a oportunidade de estudar con el").^[32] Tamén compartiu clases cos compositores Boris Asafev e Nikolai Miaskovskii, e este último converteuse nun amigo relativamente próximo e de toda a vida.^[33]

Como membro da escena musical de San Petersburgo, Prokofev desenvolveu unha reputación de rebelde musical, mentres recibía eloxios polas súas composicións orixinais, que el mesmo interpretaba no piano.^[34][35] En 1909, graduouse da súa clase en composición con cualificacións pouco impresionantes. Continuou no Conservatorio, estudando piano con Anna Esipova e proseguiu as súas clases de dirección con Cherepnin.^[36]

En 1910, coa morte de seu pai cesou o apoio financeiro a Sergei.^[37] Afortunadamente, comezara a facerse un nome como compositor e pianista fora do Conservatorio e facía aparicións nas Noites de Música Contemporánea de San Petersburgo. Alí interpretou varias das súas obras para piano máis aventuradas, como os seus altamente cromáticos e disonantes, Etudes Op. 2 (1909). A súa actuación impresionou aos organizadores das Noites o suficiente como para invitar a Prokofev a realizar a estrea rusa de Drei Klavierstücke Op. 11, de Arnold Schönberg.^[38] A experimentación harmónica de Prokofev continuou con Sarcasmos para piano, Op. 17 (1912), que facía un uso extenso da politonalidade.^[39] Nese tempo compuxo os seus dous primeiros concertos para piano, o último dos cales causou un escándalo na súa estrea (23 de agosto de 1913, Pavlovsk). Segundo unha versión, o público saíu da sala con exclamacións de "Ao demo con esta música futurista! Os gatos no tellado fan mellor música!", mais os modernistas estaban extasiados.^[40]

En 1911, chegou a axuda do renomeado musicólogo e crítico ruso Aleksandr Ossovskii, quen escribiu unha carta de apoio ao editor de música Boris P. Iurgenson (fillo do fundador da editorial Peter Iurgenson) e así ofrecéuselle un contrato ao compositor.^[41] Prokofev fixo a súa primeira viaxe ao estranxeiro en 1913, foi a París e Londres, onde coñeceu por primeira vez os Ballets Russes de Sergei Diagilev.^[42]

 

En 1914 Prokofev rematou a súa carreira no Conservatorio ao participar na "batalla dos pianos", un concurso aberto aos cinco mellores estudantes de piano, cuxo premio era un piano de cola Schreder: Prokofev gañou ao interpretar o seu propio Concerto para piano núm. 1.^[43] As súas primeiras obras, como dito concerto e a Suite escita para orquestra (1914), valéronlle mala fama como músico, pois non correspondían coa liña nacionalista rusa.

Pouco despois viaxou a Londres, onde se puxo en contacto co empresario Sergei Diagilev. Este encargoulle o seu primeiro ballet, Ala e Lolli, mais cando o compositor levoulle a obra en curso a Italia en 1915, rexeitouna como "non rusa".^[44] Como compensación, acordaron que Prokofev realizara unha actuación do seu Segundo concerto para piano nun concerto sinfónico en Roma o 17 de marzo, na que foi a súa primeira interpretación no estranxeiro.^[45] O tema final do Segundo concerto mostraba que Prokofev non era alleo aos temas rusos, polo que Diagilev instouno a escribir "música que fora verdadeiramente rusa"^[46][47][48] e encargoulle o ballet O bufón.^[c] Baixo a guía de Diagilev, Prokofev elixiu o seu tema dunha colección de contos populares recompilados polo etnógrafo Aleksandr Afanasev.^[49][47] A historia, relacionada cun bufón e unha serie de engaños, tería sido previamente suxerida a Diagilev por Igor Stravinskii como posible tema para un ballet e Diagilev e o seu coreógrafo Léonide Massine axudaron a Prokofev a darlle forma de guión de ballet.^[50] A inexperiencia do compositor con este xénero levouno a revisar a obra extensamente ata 1920, seguindo a detallada crítica de Diagilev,^[d] antes da súa primeira produción.^[52]

A estrea do ballet en París o 17 de maio de 1921 foi un grande éxito e foi recibido con grande admiración por un público que incluía a Igor Stravinskii, Maurice Ravel^[53] e Michel Fokine.^[54] Stravinskii cualificou o ballet como "a única peza de música moderna que podía escoitar con placer", mentres que Ravel denominouno "unha obra de xenio".^[53]

 

En paralelo durante a primeira guerra mundial, Prokofev regresou ao Conservatorio e estudou órgano para evitar ser recrutado. Compuxo O xogador, ópera baseada na novela homónima de Fiódor Dostoievski, mais os ensaios estiveron cheos de problemas e a estrea, prevista para o ano 1917, tivo que ser cancelada debido á Revolución de Febreiro. No verán daquel ano, Prokofev compuxo a súa Primeira Sinfonía, a «Clásica». Este é o nome que el mesmo lle deu, dado que a compuxo nun estilo que, segundo Prokofev, Joseph Haydn tería empregado se estivera vivo nesa época.^[55] É de estilo máis ou menos clásico, mais incorpora elementos musicais máis modernos.

A sinfonía tamén foi unha obra contemporánea exacta do Concerto para violín núm. 1, que estaba programado para estrearse en novembro de 1917. Compuxo a melodía de abertura do concerto en 1915, durante a súa historia de amor con Nina Mescherskaia. Os movementos restantes inspiráronse en parte na representación en San Petersburgo de 1916 da obra Mitos de Karol Szymanowski polo violinista polonés Paul Kochanski.^[56] As primeiras interpretacións de ambas obras deberon esperar ata o 21 de abril de 1918 e o 18 de outubro de 1923, respectivamente. Quedou brevemente coa súa nai en Kislovodsk, no Cáucaso.

A pesar dos acontecementos que levaron á abdicación do tsar Nicolao II e, finalmente, a Revolución de Outubro, 1917 converteuse no ano máis produtivo de Prokofev en termos de composición. Xunto co Primeiro concerto para violín e a Sinfonía «Clásica», compuxo as Terceira e Cuarta sonatas para piano, as Visións fuxitivas para piano e traballou no Terceiro concerto para piano.^[57]

Despois de completar a partitura da cantata Sete, eles son sete, unha "invocación caldea» para coro e orquestra, Prokofev ficou "sen nada que facer e o tempo colgaba pesadamente das miñas mans". Crendo que en Rusia "non había ningún uso para a música nese momento", decidiu probar fortuna nos Estados Unidos ata que pasara a confusión na súa terra natal. Partiu cara a Moscova e San Petersburgo en marzo de 1918 para resolver cuestións financeiras e xestionar o seu pasaporte.^[58] En maio dirixiuse aos Estados Unidos, logo de obter o permiso oficial de Anatolii Lunacharskii, o Comisario do Pobo para a Educación, quen lle dixo: "Es un revolucionario na música, somos revolucionarios na vida. Debemos traballar xuntos. Se queres ir aos Estados Unidos, non me interporei no teu camiño".^[59]

 

Ao chegar a San Francisco, logo de ter sido liberado dos interrogatorios por funcionarios de inmigración na Illa dos Ánxeles o 11 de agosto de 1918, Prokofev axiña foi comparado con outros exiliados rusos famosos (como Serguéi Rakhmáninov). O seu concerto de debut como solista en Nova York deu lugar a varios compromisos máis. Tamén asinou un contrato co director musical da Chicago Opera Association, Cleofonte Campanini, para a produción da súa nova ópera O amor das tres laranxas.^[60] Con todo, debido á enfermidade e a morte de Campanini, pospúxose a estrea.^[61] O atraso foi outro exemplo da mala sorte de Prokofev en asuntos operísticos. O fracaso tamén lle custou a súa carreira como solista estadounidense, xa que a ópera levoulle demasiado tempo e esforzo. Axiña se encontrou en dificultades financeiras e, en abril de 1920, foise a París, ao non querer regresar a Rusia e recoñecer un fracaso.^[62]

En París reafirmou os seus contactos cos Ballets Russes de Diagilev.^[63] Tamén completou algunhas das súas obras máis antigas e inacabadas, como o Terceiro Concerto para piano.^[64] O amor das tres laranxas finalmente estreouse en Chicago, baixo a batuta do compositor, o 30 de decembro de 1921.^[65] Diagilev interesouse o suficiente na ópera como para pedirlle a Prokofev que dera unha audición da partitura vocal en xuño de 1922, mentres ambos estaban en París para unha nova montaxe d' O bufón, polo que podería consideralo para unha posible produción.^[66][67] Igor Stravinskii, que estivo presente na audición, negouse a escoitar máis que o primeiro acto.^[66][68] Entón acusou a Prokofev de "perder o tempo compoñendo óperas", que replicou que Stravinskii "non está en posición de establecer unha dirección artística xeral, xa que el mesmo non é inmune ao erro".^[69] Segundo Prokofev, Stravinskii "volveuse incandescente pola ira" e "case chegamos ás mans e nos separamos con dificultade". Como resultado, "as nosas relacións tensáronse e durante varios anos a actitude de Stravinskii cara a min foi crítica".^[66] Despois diso, ao parecer Stravinskii fixo moito para menoscabar a reputación de Prokofev, mesmo co propio Diagilev.^[68] Como consecuencia, e a pesar do éxito colleitado con O bufón, Diagilev non realizou máis encargos a Prokofev e cancelou as representacións do ballet.^[68]

En marzo de 1922 Prokofev mudouse coa súa nai á cidade de Ettal, nos Alpes bávaros, onde durante máis dun ano concentrouse nun proxecto de ópera, O anxo de lume, baseado na novela de Valerii Briusov. A súa música posterior adquirira seguidores en Rusia e recibiu invitacións para regresar alí, mais decidiu quedar en Europa. En 1923 Prokofev casou coa cantante española de nai rusa Carolina Codina (de nome artístico Lina Llubera),^[70] antes de regresar a París.^[71]

En París representáronse varias das súas obras, incluída a Segunda Sinfonía, mais a súa recepción foi morna e Prokofev sentiu que "evidentemente xa non era unha sensación".^[72] Aínda así, a Segunda Sinfonía pareceu incitar a Diagilev a encargar O paso de aceiro, unha partitura de ballet "modernista" destinada a retratar a industrialización da Unión Soviética. A obra foi recibida con entusiasmo polo público e a crítica parisiense.^[73]

En torno a 1924 coñeceu a ciencia cristiá^[74] e comezou a practicar as súas ensinanzas, que cría que eran beneficiosas para a súa saúde e o seu temperamento ardente, e ás que permaneceu fiel durante o resto da súa vida, segundo o biógrafo Simon Morrison.^[75]

Prokofev e Stravinskii restableceron a súa amizade, aínda que a Prokofev disgustoulle particularmente a "estilización ao xeito de Bach" de Stravinskii en obras tan recentes como o Octeto e o Concerto para piano e instrumentos de vento.^[76][68][e] Pola súa banda, Stravinskii describiu a Prokofev como o compositor ruso do seu tempo, despois del.^[78]

En 1927 Prokofev fixo a súa primeira xira de concertos pola Unión Soviética.^[79] No transcurso de máis de dous meses, pasou un tempo en Moscova e Leningrado (o novo nome de San Petersburgo), onde gozou dunha moi exitosa posta en escena d' O amor das tres laranxas no Teatro Mariinski.^[80] En 1928 completou a súa Terceira Sinfonía, que se baseaba amplamente na súa ópera non estreada O anxo de lume. O director Sergei Kusevitskii caracterizou á Terceira como "a maior sinfonía dende a Sexta de Chaikovskii».^[81]

Mentres tanto, con todo, Prokofev, baixo a influencia das ensinanzas da ciencia cristiá, volvérase en contra do estilo expresionista e o tema d' O anxo de lume.^[f] Agora prefería o que chamou unha "nova simplicidade", que cría máis sincera que as "artimañas e complexidades" de tanta música moderna da década de 1920.^[83][g] Durante os anos 1928 e 1929, Prokofev compuxo o que ía ser o seu último ballet para Diagilev, O fillo pródigo. Cando se representou por primeira vez en París o 21 de maio de 1929, con coreografía de George Balanchine, con Serge Lifar no papel principal e decorados de Georges Rouault, a audiencia e os críticos quedaron especialmente impresionados pola escena final na que o fillo pródigo se arrastra sobre o escenario axeonllado para ser benvido polo seu pai.^[85] Diagilev recoñecera que na música da escena, Prokofev "nunca fora máis claro, máis simple, máis melodioso e máis tenro".^[86] Só uns meses despois, Diagilev morreu.^[87]

Ese verán Prokofev completou o Divertimento Op. 43 (que comezara en 1925) e revisou a súa Sinfonietta Op. 5/48, unha obra que comezou nos seus días no Conservatorio.^[88][h] En outubro dese ano, tivo un accidente automovilístico mentres conducía á súa familia de regreso a París despois das súas vacacións: cando o automóbil envorcou, Prokofev mancouse levemente a súa man esquerda. Polo tanto, non puido actuar en Moscova durante a súa xira pouco despois do accidente, mais puido gozar vendo as interpretacións da súa música dende o público.^[89] Tamén asistiu á "audición" no Teatro Bolshoi do seu ballet O paso de aceiro, e membros da Asociación Rusa de Músicos Proletarios (RAPM) interrogárono sobre a obra: preguntóuselle se a fábrica retrataba "unha fábrica capitalista, onde o traballador é un escravo, ou unha fábrica soviética, onde o traballador é o dono. Se se trata dunha fábrica soviética, cando e onde a examinou Prokofev, que dende 1918 ata o presente estivera vivindo no estranxeiro e veu aquí por primeira vez en 1927 durante dúas semanas [sic]?" Prokofev respondeu: "Iso refírese á política, non á música, e polo tanto non responderei". A RAPM condenou o ballet de maneira dogmática como unha "anécdota antisoviética chá e vulgar, unha composición contrarrevolucionaria raiana no fascismo". O Bolshoi non tivo máis opción que rexeitar o ballet.^[90]

 

Coa man esquerda curada, Prokofev recorreu os Estados Unidos con éxito a principios de 1930, respaldado polo seu recente éxito europeo.^[91] Ese ano, comezou o seu primeiro ballet sen Diagilev con No Dniepr Op. 51, unha obra encargada por Serge Lifar, ao que nomearan mestre de ballet na Ópera de París.^[92] Entre 1931 e 1932, completou os seus Cuarto e Quinto concertos para piano. O ano seguinte completou a Canción sinfónica Op. 57, da que o seu amigo Miaskovskii, pensando na súa posible audiencia na Unión Soviética, díxolle "non é de todo para nos ... carece do que entendemos por monumentalismo: unha simplicidade familiar e amplos contornos, dos cales es extremadamente capaz, mais que temporalmente estás evitando coidadosamente".^[93]

A principios da década de 1930, tanto Europa como os Estados Unidos sufrían a Gran Depresión, que inhibiu tanto as novas producións de ópera como as de ballet, aínda que as audiencias para as aparicións de Prokofev como pianista non diminuíran, canto menos en Europa.^[94] Con todo, Prokofev, que se vía a si mesmo como un compositor ante todo, estaba cada vez máis resentido pola cantidade de tempo que perdía para a composición a través das súas aparicións como pianista.^[95] Logo de ter sentido nostalxia durante algún tempo, Prokofev comezou a construír pontes substanciais coa Unión Soviética. Trala disolución da RAPM en 1932, actuou cada vez máis como embaixador musical entre o seu país de orixe en Europa occidental,^[96] e as súas estreas e encargos foron cada vez máis baixo os auspicios da Unión Soviética. Un deles foi O tenente Kizhe, que foi encargada como banda sonora dun filme soviético homónimo.^[97]

Outro encargo, do Teatro Kirov (como se denominaba daquela ao Mariinskii) en Leningrado, foi o ballet Romeo e Xulieta, composto para un guión creado por Adrian Piotrovskii e Sergei Radlov seguindo os preceptos do "drambalet" (ballet dramatizado, oficialmente promovido no Kirov para substituír as obras baseadas principalmente en exhibicións e innovacións coreográficas).^[98] Logo da amarga renuncia de Radlov ao Kirov en xuño de 1934, asinouse un novo acordo co Teatro Bolshoi de Moscova, no entendemento de que Piotrovskii seguiría participando. Con todo, o final feliz orixinal do ballet (contrario a William Shakespeare) provocou controversia entre os funcionarios culturais soviéticos.^[99] A produción do ballet pospúxose indefinidamente cando se revisou o persoal do Bolshoi a instancias do presidente da Comisión de Asuntos de Arte, Platon Kerzhentsev.^[100] Nikolai Miaskovskii, un dos seus amigos máis próximos, mencionou en varias cartas como lle gustaría que Prokofev permanecera en Rusia.^[101] O 1 de decembro de 1935 estreouse o Concerto para violín núm. 2 en Madrid polo violinista francés Robert Soetens e a Orquestra Sinfónica de Madrid dirixida por Enrique Fernández Arbós.^[102]

 

En 1936, Prokofev e a súa familia establecéronse permanentemente en Moscova, despois de desprazarse entre Moscova e París durante os catro anos anteriores.^[103][104] Ese ano compuxo unha das súas obras máis famosas, Pedro e o lobo, para o Teatro Central para Nenos de Natalia Sats.^[105] Trátase dunha obra programática para narrador, instrumentos individuais e orquestra. Sats tamén o persuadiu para que escribira dúas cancións para nenos, "Doce canción" e "Parlero", que finalmente se uniron a "Os porquiños" e se publicaron como Tres cancións para nenos Op. 68.^[106] Prokofev tamén compuxo a xigantesca Cantata para o vixésimo aniversario da Revolución de Outubro, orixinalmente destinada á presentación durante o ano do aniversario, mais efectivamente bloqueada por Kerzhentsev, quen reclamou na audición da obra ante a Comisión de Asuntos das Artes: "Que cres que estás a facer, Sergei Sergeevich, tomando textos que pertencen á xente e poñéndolles unha música tan incomprensible?".^[107] A Cantata tivo que esperar ata o 5 de abril de 1966 para unha estrea parcial, algo máis de 13 anos despois da morte do compositor.^[108]

 

Obrigado a adaptarse ás novas circunstancias (calesquera que foran os seus receos privados sobre elas), Prokofev escribiu unha serie de «cancións de masas» (Opp. 66, 79 e 89), empregando as letras dos poetas soviéticos oficialmente aprobados. En 1938, colaborou con Sergei Eisenstein no épico filme histórico Alexandre Nevski,^[109] parte da súa música máis creativa e dramática. Aínda que a película teña unha gravación de son moi pobre, o compositor adaptou boa parte da súa partitura nunha cantata a grande escala para mezzosoprano, orquestra e coro, que foi interpretada e gravada extensamente. Tralo éxito de Alexandre Nevski, compuxo a súa primeira ópera soviética, Semen Kotko, que debía ser producida polo director Vsevolod Meierkhold. Con todo, a estrea da ópera pospúxose porque Meierkhold foi arrestado o 20 de xuño de 1939 pola NKVD (policía secreta de Iosif Stalin) e fusilado o 2 de febreiro de 1940.^[110] Só meses despois do arresto de Meierkhold, Prokofev foi "invitado" a compoñer a cantata Zdravitsa (literalmente traducido «Brinde» ou «Salúde!», mais con máis frecuencia coñecida polo título en inglés Hail to Stalin Op. 85) para celebrar o sexaxésimo aniversario de Iosif Stalin.^[111]

Máis tarde, en 1939, compuxo as súas Sonatas para piano núm. 6, 7 e 8 opp. 82-84, amplamente coñecidas hoxe como as Sonatas de guerra. Estreadas respectivamente por Prokofev (núm. 6: 8 de abril de 1940),^[112] Sviatoslav Richter (núm. 7: Moscova, 18 de xaneiro de 1943) e Emil Guilels (núm. 8: Moscova, 30 de decembro de 1944),^[113] foron posteriormente moi interpretadas en particular por Richter. O biógrafo Daniel Jaffé argumentou que Prokofev, "téndose forzado a compoñer unha leda evocación do Nirvana que Stalin quería que todos creran que creara" (é dicir, en Zdravitsa), posteriormente, nas tres sonatas, "expresou os seus verdadeiros sentimentos».^[114] Como evidencia, Jaffé ten sinalado que o movemento central da Sonata núm. 7 ábrese cun tema baseado no lied de Robert Schumann "Wehmut" ("Tristeza", que aparece no Liederkreis de Schumann): as súas palabras tradúcense, "ás veces podo cantar como se estivera ledo, mais segredamente as bágoas son boas e así liberan o meu corazón. Os reiseñores... cantan a súa canción de anhelo dende a profundidade do seu alxube ... todo o mundo se deleita, mais ninguén sente a dor, a profunda tristeza na canción".^[115] Ironicamente (parece que ninguén notou a súa alusión), a Sonata núm. 7 recibiu un Premio Stalin de segunda clase e a núm. 8 un Premio Stalin de primeira clase.^[113]

Mentres tanto, o Ballet Kirov finalmente escenificou Romeo e Xulieta, coreografado por Leonid Lavrovski, o 11 de xaneiro de 1940.^[116] Para sorpresa de todos os seus participantes —cos bailaríns que loitaran para amañarse cos ritmos sincopados da música e case boicotearon a produción— o ballet resultou ser un éxito inmediato,^[117] e foi recoñecido como o maior logro do ballet dramático soviético.^[118]

 

Prokofev estivera pensando en facer unha ópera da épica novela Voina i mir (en galego Guerra e paz) de Lev Tolstoi, cando as novas da invasión alemá da Unión Soviética o 22 de xuño de 1941 fixeron que o tema parecera aínda máis actual. Tardou dous anos en compoñer a súa versión orixinal de Guerra e paz. Debido á guerra, foi evacuado xunto cun gran número doutros artistas, inicialmente ao Cáucaso, onde compuxo o seu Segundo cuarteto de corda. A estas alturas, a súa relación coa escritora e libretista de 25 anos Mira Mendelson (1915-1968) finalmente o levara a separarse da súa esposa Lina. A pesar da súa amarga separación, o compositor tentara persuadir a Lina e os seus fillos para que o acompañaran como evacuados fóra de Moscova, mais Lina optou por quedar.^[119]

Durante os anos da guerra, as restricións sobre o estilo e a esixencia de que os compositores escribiran nun estilo de "realismo socialista" afrouxaron e Prokofev en xeral puido compoñer ao seu xeito. Dese período son a Sonata para violín núm. 1 Op. 80, O ano 1941 Op. 90 e a Balada para o neno descoñecido Op. 93. En 1943, Prokofev uniuse a Eisenstein en Alma-Atá, a cidade máis grande de Casaquistán, para compoñer máis música de cine (Iván o Terrible para o filme homónimo) e o ballet Cincenta (Op. 87), unha das súas composicións máis melodiosas e celebradas.^[i] A principios dese ano, tamén tocou fragmentos de Guerra e paz aos membros do colectivo do Teatro Bolshoi,^[121] mais o goberno soviético tiña opinións sobre a ópera que deron lugar a moitas revisións.^[j] Tamén comezou un borrador para outra ópera, Khan Buzay, que abandonou.^[119] En 1944, Prokofev compuxo a súa Quinta Sinfonía nunha colonia de compositores ás aforas de Moscova. Dirixiu a súa estrea o 13 de xaneiro de 1945, apenas quince días despois da estrea triunfante da súa Oitava sonata para piano o 30 de decembro de 1944 e, o mesmo día, a primeira parte de Iván o Terrible de Eisenstein. Neses anos, tamén compuxo música para outros tres filmes, varias suites sinfónicas, o Cuarteto de corda núm. 2, a Sonata para frauta e piano, unha transcrición da mesma para violín e piano (feita a instancias do violinista David Oistrakh), dúas marchas militares e unhas cantas cancións folclóricas.

Coa estrea da súa Quinta Sinfonía, que foi programada xunto a Pedro e o Lobo e a Sinfonía Clásica (dirixida por Nikolai Anosov), Prokofev pareceu acadar o cénit da súa fama como compositor líder da Unión Soviética.^[123] Pouco tempo despois, sufriu unha conmoción cerebral despois dunha caída debido á hipertensión crónica.^[124] Nunca se recuperou por completo da lesión e por consello médico viuse obrigado a restrinxir a súa actividade compositiva.^[125]

Prokofev tivo tempo de escribir a súa Sexta Sinfonía de posguerra e a súa Novena sonata para piano (para Sviatoslav Richter) antes do chamado "Decreto Zhdanov". A principios de 1948, despois dunha reunión de compositores soviéticos convocada por Andrei Zhdanov, o Politburo emitiu unha resolución denunciando a Prokofiev, Dmitri Shostakovich, Nikolai Miaskovskii e Aram Khachaturian polo crime do "formalismo", descrito como unha "renuncia aos principios básicos da música clásica" a favor de sons "confusos, angustiosos" que "convertían a música en cacofonía".^[126] Prohibiron oito das obras de Prokofev: O ano 1941, Oda ao final da guerra, Poema festivo, Cantata polo vixésimo aniversario da revolución de outubro, a Balada dun neno descoñecido, o ciclo para piano de 1934 Os pensamentos, e as sonatas para piano números 6 e 8.^[127] Tal era a ameaza percibida detrás da prohibición das obras que mesmo as obras que evitaran a censura xa non foron programadas:^[128] en agosto de 1948, Prokofev encontrábase nunha grave situación financeira, a súa débeda persoal ascendía a 180 000 rublos.^[127]

O 22 de novembro de 1947, Prokofev presentou unha petición ante o tribunal para iniciar un proceso de divorcio contra a súa esposa separada. Cinco días despois, o tribunal ditaminou que o matrimonio non tiña base xurídica, xa que se celebrara en Alemaña e non fora rexistrado ante os funcionarios soviéticos, polo que era nulo e sen valor. Despois de que un segundo xuíz confirmara o veredicto, el e a súa parella Mira casaron o 13 de xaneiro de 1948.^[129][130] O 20 de febreiro de 1948, arrestaron á súa exesposa Lina por "espionaxe", xa que tentara enviar cartos á súa nai en España. Logo de nove meses de interrogatorio,^[131] un Colexio Militar de tres membros do Tribunal Supremo da Unión Soviética sentenciouna a vinte anos de traballos forzados.^[132] Tras oito anos alí, foi finalmente liberada o 30 de xuño de 1956^[133] e en 1974 abandonou a Unión Soviética.^[134]

 

Os últimos proxectos de ópera de Prokofev, entre eles o seu desesperado intento de tranquilizar ás autoridades culturais, A historia dun home real, foron cancelados rapidamente polo Teatro Kirov.^[135][k] O desaire, en combinación coa súa saúde en declive, fixo que Prokofev se retirara progresivamente da vida pública e de diversas actividades, mesmo do seu prezado xadrez, e adicouse cada vez máis ao seu propio traballo.^[137][138] Despois dunha grave recaída en 1949, os seus médicos ordenáronlle limitar a súa actividade compositiva a unha hora por día.^[139]

Na primavera de 1949, escribiu a súa Sonata para violonchelo en dó Op. 119 para Mstislav Rostropovich, de 22 anos, quen realizou a primeira actuación en 1950, con Sviatoslav Richter.^[140] Prokofev tamén recompuxo para Rostropovich extensivamente o seu Concerto para violonchelo, transformándoo nunha Sinfonía concertante, un fito no repertorio para violonchelo e orquestra da actualidade.^[141] A última actuación pública á que asistiu foi a estrea da súa Sétima Sinfonía en 1952, a súa última obra mestra e última obra completa e pola cal recibiu o premio Stalin.^[142] A música escribiuna para a División de Radio para Nenos.^[143]

 

Prokofev faleceu aos 61 anos de idade o 5 de marzo de 1953, o mesmo día que Iosif Stalin, cando acababan de comezar os ensaios para o seu ballet A flor de pedra (1950), que se estreou o ano seguinte. Vivía preto da Praza Vermella e durante tres días as multitudes se reuniron para chorar a Stalin, o que fixo imposible celebrar o funeral de Prokofev na sede da Unión de Compositores Soviéticos. Debido a que o coche fúnebre non podía chegar preto da casa do compositor, o seu ataúd tivo que moverse a man por rúas secundarias na dirección oposta ás masas de persoas que ían visitar o corpo de Stalin. Preto de trinta persoas asistiron ao funeral, entre elas Shostakovich. Aínda que non parecían levarse ben cando se coñeceron, nos últimos anos as súas interaccións volvéranse moito máis amigables e Shostakovich escribiulle a Prokofev que "te desexo canto menos outros cen anos para vivir e crear. Escoitar obras como a túa Sétima Sinfonía fai que sexa moito máis doado e ledo vivir".^[144] Está enterrado no cemiterio Novodeviche en Moscova.^[145] Era ateo.^[146][147]

A prensa soviética reportou a morte de Prokofev cun breve artigo na páxina 116, mentres as primeiras 115 páxinas adicáronse á morte de Stalin.^[148] Aínda que a natureza precisa da enfermidade terminal de Prokofev segue a ser incerta, a súa morte atribúese, polo xeral, a unha hemorraxia cerebral, pois fora enfermo crónico durante os oito anos anteriores.^[149]

A esposa de Prokofev, Mira Mendelson, pasou os seus últimos anos vivindo no mesmo apartamento de Moscova que compartiran.^[150] Ocupou o seu tempo organizando os papeis do seu marido, promocionando a súa música e escribindo as súas memorias, fortemente alentada por Prokofev a embarcarse nestas últimas. Traballar nas memorias foi difícil para ela; as deixou incompletas á súa morte.^[151] Mendelson morreu dun ataque cardíaco en Moscova en 1968, 15 anos despois do falecemento do seu esposo.^[152] Dentro do seu bolso, unha mensaxe datada en febreiro de 1950 e asinada por Prokofev e Mendelson dicía simplemente: "Desexamos ser enterrados un ao lado do outro". Os seus restos están enterrados xuntos no cemiterio Novodeviche.^[153]

Lina Prokofev sobreviviu ao seu separado marido moitos anos e morreu en Londres a principios de 1989. Os dereitos de autoría da música do seu defunto esposo proporcionáronlle uns ingresos modestos e actuou como narradora dunha gravación de Pedro e o lobo do seu marido (editada en CD por Chandos Records)^[154] con Neeme Järvi dirixindo a Orquestra Nacional Escocesa. Os seus fillos, o arquitecto Sviatoslav (1924-2010), e o artista, pintor, escultor e poeta Oleg (1928-1998), adicaron unha boa parte das súas vidas á promoción da vida e obra de seu pai.^[155][156]

Moitas das obras de Prokofev teñen sido populares durante moito tempo, como a Sinfonía Clásica e as Quinta e Sexta Sinfonías; os concertos para piano núm. 1 e núm. 3, e os concertos para violín; Pedro e o lobo, as sonatas para piano, a Sonata para frauta e numerosos conxuntos de miniaturas para piano; a súa ópera O amor das tres laranxas e os ballets Romeo e Xulieta e Cincenta; ou a música de cine para O tenente Kizhe e Alexandre Nevski. Outras obras tardaron tempo, mais fóronse establecendo no repertorio internacional: os primeiros ballets, as óperas Guerra e paz e O anxo de lume, os outros tres concertos para piano, os cuartetos de corda e as cancións.^[157]

 

O primeiro intento de Prokofev de compoñer unha ópera foi aos nove anos. Entre as súas óperas inclúense O amor das tres laranxas, escrita en 1919 para Chicago, O anxo de lume, O xogador e Guerra e paz, baseada na novela homónima de Tolstoi.^[158] Sergei Diagilev rexeitou a primeira partitura de ballet que compuxo Prokofev, Ala e Lolli, porque a música pareceulle anticuada e o argumento "manido" e "non ruso".^[159][48] O compositor reformulou parte da música como a Suite escita, mais o ballet proxectado nunca chegou estrearse.^[48] Diagilev encargou outros tres ballets a Prokofev: O bufón, O paso de aceiro e O fillo pródigo, que no momento da súa produción orixinal causaron sensación entre críticos e colegas. Este último representouse por primeira vez en París en maio de 1929, tres meses antes da morte do impresario. Os ballets posteriores inclúen Romeo e Xulieta e Cincenta de 1944. Tanto os ballets como a primeira ópera mencionada son coñecidos polo público de concertos dende as propias suites orquestrais do compositor baseadas neles.^[158]

 

Logo do seu regreso á Unión Soviética a comezos da década de 1930, Prokofev comezou a súa relación co mundo do cine. Compuxo a música para seis filmes. A primeira delas foi O tenente Kizhe, de Aleksandr Faintsimmer,^[160] que logo transformou nunha suite orquestral. Despois compuxo a partitura da banda sonora A dama de picas para a película homónima de 1938, que finalmente non se estreou.^[161]

Máis tarde entablou amizade co director Sergei Eisenstein. Colaborou con el en varios filmes, o primeiro dos cales foi Alexandre Nevski (1938), primeiro filme sonoro do director e que se empregou por parte do réxime de Stalin para reforzar os seus intereses patrióticos.^[162][163] A composición é unha obra que ten exercido unha grande influencia noutros grandes compositores posteriores de bandas sonoras, como John Williams e James Horner.^[162]

Sobre as denominadas "películas de guerra" (Lermontov, 1941; Kotovskii, 1942; Tonya, 1942; e Os partisanos nas estepas ucraínas, 1942), Kevin Bartig comenta que ningunha delas "era un proxecto importante para Prokoofev" e estaban "entre os temas realistas socialistas máis directos que abordou en calquera xénero".^[161] O propio compositor recoñeceu nunha carta ao seu amigo Miaskovskii que "o traballo cinematográfico é abundante, lucrativo e non esixe un esforzo artístico excesivo".^[161]

A súa seguinte colaboración con Eisenstein foi para o filme Ivan Groznyi (Iván o Terrible), que se estreou o 30 de decembro de 1944 e recibiu un Premio Stalin.^[164][165] Con todo, a segunda parte da película, Ivan Groznyi II: Boiarskii zagovor, acabada en 1946, foi censurada por parte das autoridades soviéticas e non se puido estrear ata 1958.^[166][167] Despois deste filme Prokofev non volveu traballar para o cine.^[162]

Prokofev escribiu sete sinfonías, das cales a Sinfonía «clásica», escrita entre 1916 e 1917 e baseada na obra de Joseph Haydn, é a máis coñecida. A Quinta Sinfonía, de 1944, é unha obra a unha escala moito maior. A Terceira Sinfonía emprega material da ópera O anxo de lume, e a Cuarta Sinfonía baséase no ballet O fillo pródigo.^[158]

Dos seus cinco concertos para piano, o terceiro é o máis coñecido, escrito na linguaxe musical instantaneamente recoñecible do compositor, dende a incisiva abertura ata os ritmos motores que seguen, nunha mestura de lirismo e enxeño mordaz.^[158] Máis abertamente románticos no sentimento son os dous concertos para violín. O seu primeiro Concerto para violonchelo, completado en 1938, foi seguido 14 anos máis tarde polo seu Concertino para violonchelo, completado polo violonchelista Mstislav Rostropovich e o compositor Dmitrii Kabalevskii despois da morte de Prokofev.^[158]

A música de cámara de Prokofev inclúe dúas sonatas para violín e piano, a segunda orixinalmente para frauta e piano e revisada polo compositor coa axuda do violinista David Oistrakh. Completou a súa Sonata para violonchelo en dó maior en 1949, mais unha segunda sonata para o instrumento quedou inconclusa no momento da súa morte. As Cinco melodías para violín e piano, baseadas en cancións anteriores, tamén forman parte do repertorio xeral.^[158] Escribiu a Abertura sobre temas hebreos en 1919, durante unha viaxe que realizou aos Estados Unidos.^[168]

Completou nove sonatas para piano das once proxectadas. A súa música para piano tamén inclúe versións para piano da música dos ballets Romeo e Xulieta e Cincenta.^[158] Contos dunha vella avoa foi a súa primeira obra composta no estranxeiro.^[169]

Unha das súas composicións máis coñecidas é o seu conto para nenos Pedro e o lobo, para narrador e orquestra. É un sinxelo traballo pedagóxico para presentar ás nenas e nenos os instrumentos da orquestra, con instrumentos ou grupos de instrumentos que representan as personaxes do conto.^[158]

Prokofev foi solista coa Orquestra Sinfónica de Londres, dirixida por Piero Coppola, na primeira gravación do seu Concerto para piano núm. 3, gravado en Londres por His Master's Voice en xuño de 1932. Tamén gravou parte da súa música para piano solo para HMV en París en febreiro de 1935; estas gravacións foron editadas en CD por Pearl e Naxos.^[158] En 1938, dirixiu a Orquestra Filharmónica de Moscova nunha gravación da segunda suite do seu ballet Romeo e Xulieta; esta actuación publicouse máis tarde en LP e CD.^[170] Outra gravación de Prokofev e a Filharmónica de Moscova foi do Primeiro concerto para violín, con David Oistrakh como solista. Máis tarde, Everest Records lanzou esta gravación nun LP. A pesar da atribución, o director foi Aleksandr Gauk. Descubriuse unha curtametraxe sonora de Prokofev tocando parte da música da súa ópera Guerra e paz e logo explicando a música.^[171]

 

Durante a súa vida, as obras de Prokofev representáronse amplamente e, logo da súa morte, a súa popularidade como compositor amosa poucos signos de diminución.^[172] Igor Stravinskii afirmou que a súa música tiña "personalidade biolóxica".^[173] Arthur Honegger proclamou que Prokofev "seguiría sendo para nos a figura máis grande da música contemporánea"^[174] e o musicólogo estadounidense Richard Taruskin recoñeceu o "don de Prokofev, virtualmente incomparable entre os compositores do século XX, para escribir melodías diatónicas distintivamente orixinais".^[175]

Con todo, durante algún tempo, a reputación de Prokofev en Occidente sufriu como resultado das antipatías da Guerra fría^[176] e a súa música nunca gañou dos académicos e críticos occidentais o tipo de estima da que gozan Igor Stravinskii e Arnold Schönberg, compositores que supostamente tiveron unha maior influencia nas xeracións máis novas de músicos.^[177] As valoracións críticas tanto do propio compositor como da súa música teñen sido "inusualmente polarizadas", debido á inestabilidade da época na que viviu e á cronoloxía das súas viaxes.^[157] Durante o século XX, a crítica que se fixo sobre el foi con frecuencia máis política que artística e dependía non só da data de publicación, senón tamén da localización xeográfica e a perspectiva social do escritor.^[157] En troques, coa publicación dos seus escritos autobiográficos, as memorias de Mira Mendelson, a súa correspondencia e outras biografías, votouse luz sobre moitos feitos ocultos sobre a súa carreira, o seu contexto cultural, o seu xeito de traballar e a súa vida persoal.^[157]

Amais da música que compuxo para o cine, téñense empregado outras obras súas en máis de 150 filmes e programas de televisión.^[178] O concurso de pianistas de toda Ucraína que leva o nome de "Concurso internacional para novos pianistas na patria de S. Prokofev" se celebra anualmente en Donetsk e comprende catro categorías: piano solo, con orquestra, composición e dirección sinfónica.^[179]

Existen distintos lugares que reciben o seu nome en honor a Sergei Prokofev. O compositor foi honrado no seu Óblast de Donetsk natal cando o Aeroporto Internacional de Donetsk pasou a chamarse "Aeroporto Internacional Sergei Prokofev de Donetsk" e o Instituto Musical e Pedagóxico de Donetsk pasou a chamarse "Academia Estatal de Música SS Prokofev de Donetsk" en 1988.^[180] En Mercurio existe un cráter de impacto que recibe o seu nome en honor ao compositor.^[181] Ademais, dende o 1 de xuño de 1966 existe en Moscova un museo que leva o seu nome. En 1991, e conmemorando o centenario do nacemento do compositor, erixiuse fronte a el un monumento no seu honor.^[182]

En 1985, Sting empregou un fragmento do tema "Romance" da suite O tenente Kizhe na súa canción "Russians", do álbum The dream of the blue turtles.^[183][184]

Referencias

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Sergei Prokofev

• Prokofev, Sergei (1979). David H. Appel, ed. Prokofiev by Prokofiev: A Composer's Memoir (en inglés). Guy Daniels (trad.). Nova York: Doubleday & Co. ISBN 0-385-09960-6.  (require subscrición)
• Prokofev, Sergei (1991). Soviet Diary 1927 and Other Writings (en inglés). Londres: Faber and Faber. 
• Prokofev, Sergei (2000) [1960]. Shlifstein, Semyon, ed. Sergei Prokofiev: Autobiography, Articles, Reminiscences (en inglés). Rose Prokofieva (trad.). The Minerva Group. ISBN 978-0-89875-149-9. 
• Prokofev, Sergei (2002). Dnyevnik 1907–1933 (3 vols) (en ruso). París. ISBN 978-2-9518138-0-9, ISBN 978-2-9518138-1-6, ISBN 978-2-9518138-2-3. 
• Prokofev, Sergei (2006). Diaries 1907–1914: Prodigious Youth (en inglés). Anthony Phillips (trad.). Londres/Ithaca: Faber and Faber/Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-4540-8. 
• Prokofev, Sergei (2008). Diaries 1915–1923: Behind the Mask (en inglés). Anthony Phillips (trad.). Londres/Ithaca: Faber and Faber/Cornell University Press. ISBN 978-0-571-22630-6. 
• Prokofev, Sergei (2012). Diaries 1924–1933: Prodigal Son (en inglés). Anthony Phillips (trad.). Londres/Ithaca: Faber and Faber/Cornell University Press. ISBN 978-0-571-23405-9. 
• "Bibliography" (en inglés). Profiev Center. Arquivado dende o orixinal o 26 de abril de 2012. 

• Dorigné, Michel (1994). Serge Prokofiev. París. 
• Jaffé, Daniel (1998). Sergey Prokofiev (en inglés) (2008 ed.). Londres. ISBN 0 7148 3513 7. 
• Martynov, I. (1974). Serguéi Prokófiev. Vida y arte (PDF) (en ruso). Moscova: Editorial Música. 
• McAllister, Rita; Guillaumier, Christina (2020). Rethinking Prokofiev (en inglés). Nova York: Oxford University Press. ISBN 9780190670795. 
• Morrison, Simon (2008). Sergey Prokofiev and His World (en inglés). Princeton University Press. ISBN 978-0-691-19042-6. 
• Morrison, Simon (2009). The People's Artist: Prokofiev's Soviet Years (en inglés). Oxford. 
• Morrison, Simon (2013). The Love & Wars of Lina Prokofiev (en inglés). Londres: Random House. ISBN 9781846557316.  (require subscrición)
• Nestiev, Israel Vladímirovich (1946). Knopf, Alfred A., ed. Prokofiev, his Musical Life (en inglés). Nova York. 
• Nestiev, Israel Vladímirovich (1961). Prokofiev. Florence Jonas (trad.). Stanford: Stanford University Press. 
• Nice, David (2003). Prokofiev: From Russia to the West 1891–1935 (en inglés). Londres. 
• Rakhmanova, Marina Pavlovna, ed. (1991). Сергей Прокофьев: к 110-летию со дня рождения: письма, воспоминания, статьи [Sergei Prokofiev on the 110th anniversary of his birth: letters, reminiscences and articles] (en ruso). Moscova. ISBN 978-5-201-14607-8. 
• Robinson, Harlow (2019) [1987]. Sergei Prokofiev: A Biography (en inglés). Plunkett Lake Press. 
• Samuel, Claude (1971). Prokofiev (en inglés). Londres: Grossman Publishers. ISBN 0-7145-0490-4.  (require subscrición)
• Schonberg, Harold C. (2007). "Prokofiev y Shostakovich editorial=Ediciones Robinbook". Los Grandes Compositores (en castelán). ISBN 9788496924048. 
• Seroff, Victor (1968). Sergei Prokofiev: A Soviet Tragedy (en inglés). Nova York: Funk & Wagnalls.  (require subscrición)
• Vishnevetski, Ígor (2009). Sergei Prokofiev (en ruso). Moscova. ISBN 978-5-235-03212-5. 

• Slonimsky, Nicolas, ed. (1993). The Concise edición of Baker's Biographical Dictionary of Musicians (en inglés) (8ª ed.). Nova York: Schirmer Books. ISBN 978-0-02-872416-4. 
• Taruskin, Richard (1992). "Prokofiev, Sergei". En Sadie, Stanley. New Grove Dictionary of Opera (en inglés). Londres. ISBN 978-0-333-73432-2. 

• Ezrahi, Christina (2012). Swans of the Kremlin: Ballet and Power in Soviet Russia (en inglés). Pittsburgh. ISBN 978-1-85273-158-8. 
• Floirat, Anetta (2016). The Scythian element of the Russian primitivism, in music and visual arts. Based on the work of three painters (Goncharova, Malevich and Roerich) and two composers (Stravinsky and Prokofiev) (en inglés). 
• Mendelson-Prokofieva, Mira (2012). О Сергее Сергеевиче Прокофьеве. Воспоминания. Дневники (1938–1967) (en ruso). Moscova: Композитор. ISBN 9785425400468. 
• Press, Stephen D. (2006). Prokofiev’s Ballets for Diaghilev (en inglés). Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 9780754604020. 
• Sats, Natalia (1979). Sketches From My Life. Sergei Syrovatkin (trad.). Moscova: Raduga Publishers. ISBN 978-5-05-001099-5. 
• Tomoff, Kiril (2006). Creative Union: The Professional Organization of Soviet Composers, 1939–1953 (en inglés). Ithaca. ISBN 978-0-8014-4411-1. 

• Peter and the Wolf, filme de 1946.