Gran Depresión

 

O termo "A Gran Depresión" atribúese, polo xeral, ao economista británico Lionel Robbins, que o recollía no seu libro The Great Depression^[6] (1934). Aínda que se adoita atribuír a popularización do termo a Hoover,^[6][7] o certo é que xa o empregara outra xente anteriormente, con usos tales como "a depresión económica non se pode solucionar con accións lexislativas ou ditames executivos" (discurso no congreso estadounidense en decembro de 1930) e "non necesito contarlle que o mundo está a pasar por unha gran depresión" (1931).

O termo "depresión" para referirse a unha recesión económica data do século XIX, cando o utilizaron diversos economistas e políticos, tanto británicos coma estadounidenses. De feito, a primeira gran crise estadounidense, o pánico de 1819, foi descrita polo presidente James Monroe como "unha depresión",^[6] e na última crises anterior á Gran Depresión, a depresión de 1920–21, recibiu ese nome de "depresión" polo daquelas presidente Calvin Coolidge.

As crises financeiras recibiron tradicionalmente o nome de "pánicos",como o Pánico de 1907, ou o pánico de 1910–1911, a pesar de que a crise de 1929 recibiu o nome de "Crac", e o termo "pánico" caeu en desuso dende entón. Na época da Gran Depresión, xa se viñera utilizando ese termo anteriormente para se referir ao período dende 1873 a 1896 no Reino Unido, e tamén ao período de 1873 a 1879 nos Estados Unidos, que posteriormente se renomearía como Depresión prolongada.^[6]

Economistas, historiadores e científicos políticos crearon diversas teorías para a causa, ou causas, da Gran Depresión, cun sorprendente pouco consenso. A Gran Depresión permanece como un dos eventos máis estudados da historia da economía mundial. Teorías primarias inclúen a quebra da bolsa de valores de 1929, a decisión de Winston Churchill de facer que o Reino Unido pasase a empregar novamente o patrón ouro en 1925, que causou unha masiva deflación no Imperio Británico, o colapso do comercio internacional, a aprobación da Lei da Tarifa Smoot-Hawley, que aumentou os impostos de preto de 20 mil produtos no país, a política da Reserva Federal dos Estados Unidos de América, e outras influencias.^[3][8]

Segundo teorías baseadas na economía capitalista concéntranse na relación entre produción, consumo e crédito, estudado pola macro-economía, e en incentivos e decisións persoais, estudado pola micro-economía. Estas teorías están feitas para ordenar a secuencia dos eventos que causaron eventualmente a implosión do sistema monetario do mundo industrializado e as súas relacións de comercio. Teorías baseadas na economía marxista concéntranse na relación do control da produción e da concentración de renda. Para os marxistas, a Gran Depresión é o tipo de crise á que o capitalismo é vulnerable, e sucesos deste tipo non son sorprendentes.^[9]

Foron creadas outras teorías heterodoxas sobre a Gran Depresión, que gradualmente comezaron a gañar credibilidade. Estas teorías inclúen a teoría da actividade de longo ciclo e que a Gran Depresión foi un período na intersección da crista de diversos longos e concorrentes ciclos.^[10]

Máis recentemente, unha da teoría máis aceptadas entre economistas é que a Gran Depresión non foi causada primariamente pola quebra das bolsas de valores de 1929, alegando que diversos sinais na economía americana, nos meses, e mesmo anos, que precederon á Gran Depresión, indicaban que esta crise estaba xa en camiño nos Estados Unidos e Europa. Actualmente, a teoría máis en voga entre os economistas é a de Peter Temin. Segundo Temin, a Gran Depresión foi causada pola política monetaria desastrosamente mal planeada pola Reserva Monetaria dos Estados Unidos de América, nos anos que precederon á Gran Depresión. A política de reducir as reservas monetarias foi unha tentativa de reducir unha suposta inflación, o que de feito soamente agravou o principal problema na economía americana da época, que non era a inflación, senón a deflación.^[11]

O 24 de outubro de 1929, os prezos estabilizáronse ao longo do final de semana, para caeren drasticamente novamente o luns, 28 de outubro. Moitos accionistas comezaron a ter pánico. Preto de 16,4 millóns de accións entraron subitamente á venda o martes, 29 de outubro, día actualmente coñecido como Martes Negro. O exceso de accións á venda e a falta de compradores fixeron que os prezos destas acción caese preto do 80%. Con isto, milleiros de persoas perderon grandes sumas de diñeiro. Os prezos destas accións continuarían a flutuar, caendo gradualmente nos seguintes tres anos. Os milleiros de persoas que tiñan todas as súas riquezas en forma de accións eventualmente perderon todo o que tiñan.^[12]

A súbita creba da Bolsa de Valores de Nova York causou grande incerteza entre a poboación americana, en canto ao futuro do país. Moitos decidiron cortar gastos superfluos. Outras persoas, aquelas que compraran produtos a través de empréstitos e prestacións, reduciron aínda máis os seus gastos, e así poder economizar cartos para efectuaren os seus pagamentos. A súbita queda nas vendas do sector comercial americano estendeu a recesión ao sector industrial e comercial dos Estados Unidos.

As altas taxas de xuros dos Estados Unidos foron un dos factores que espallaron a Gran Depresión a Europa. Os países europeos (especialmente aqueles que se utilizaban do padrón ouro para manteren un troco fixo cos Estados Unidos) foron obrigados a aumentaren drasticamente as súas propias taxas de xuros, o que levou á redución de gastos por parte dos comerciantes e habitantes destes países, e levou á caída na produción industrial destes.

A economía dos Estados Unidos de América entrou nunha fase de gran recesión económica que perduraría até 1933. Durante este período, milleiros de estabelecementos bancarios, financeiros, comerciais e industriais foron pechados. Outros foron obrigados a despediren parte dos seus traballadores e/ou a reduciren salarios en xeral.^[13]

 

Coa creba da Bolsa de Valores de Nova York de 1929, bancos e investidores perderon grandes cantidades de cartos. A situación dos bancos era agravada polo feito de que moitos destes bancos emprestaran grandes sumas de diñeiro a facendeiros. Após o inicio da Gran Depresión, con todo, estes facendeiros tornáronse incapaces de pagaren as súas débedas. Isto, á súa vez, causou a caída das ganancias destas institucións financeiras. Persoas que se servían de bancos, temendo unha posible bancarrota destas, tiraron os seus fondos destes bancos. Así, varias institucións bancarias foron pechadas. O total de institucións bancarias pechadas durante a década de 1920 e de 1930 foi de 14 mil.

O 17 de maio de 1930, o goberno dos Estados Unidos aprobou unha lei, a Lei Tarifaria Smoot-Hawley, que aumentaba as tarifas alfandegueiras en preto de 20 mil produtos imperecedoiros estranxeiros. O Presidente americano Herbert Hoover pedira ao Congreso dos Estados Unidos de América unha diminución nos impostos, mais o Congreso, ao contrario disto, votou a favor do aumento dos impostos. Un manifesto, asinado por mil economistas, pediu ao presidente americano rexeitar este aumento. A pesar disto, Hoover asinou a Lei o 17 de maio. O Congreso e o Presidente pensaban que isto iría reducir a competitividade de produtos estranxeiros no país. Porén, outros países reaccionaran a través da aprobación de leis e actos semellantes, causando unha caída súbita nas exportacións americanas. As taxas de desemprego subiron de 9% en 1930 a 16% en 1931, e 25% en 1933. Durante a década de 1930, a taxa de desemprego nos Estados Unidos non retornaría máis ás taxas de 9% de 1930, manténdose ó redor do 20%.^[14]

Co crecente fechamento de institucións bancarias, menos fondos estaban dispoñibles no mercado americano, facendo que a caída na produción industrial americana continuase a caer. En 1929, o valor total dos produtos industrializados fabricados nos Estados Unidos foi de 104 billóns de dólares. En 1933, este valor caera a 56 billóns, unha caída de aproximadamente o 45%. A produción de aceiro caeu preto do 61%, entre 1929 e 1933, e a produción de automóbiles caeu preto do 70% no mesmo período.^[15]

1933 foi o ápice da Gran Depresión nos Estados Unidos de América. As taxas de desemprego eran do 25% (ou un cuarto de toda a forza de traballo americana). Preto do 30% dos traballadores que continuaron nos seus empregos foron obrigados a aceptaren reducións nos seus salarios, aínda que gran parte dos traballadores empregados tiveron un aumento nos seus salarios por hora. Outro problema enfrontado foi a gran deflación - caída do prezo dos produtos e custo de vida en xeral. Entre 1929 e 1933, os prezos dos produtos industrializados imperecedoiros en xeral nos Estados Unidos caeron preto do 25%. O prezo de produtos agropecuarios caeu en preto do 50%, por causa do excedente da produción destes produtos - primariamente trigo. A cantidade destes produtos á venda excedía facilmente a demanda, o que causou unha baixada dos prezos destes produtos. Os baixos prezos levaron ao endebedamento de moitos destes facendeiros.

O Presidente americano Herbert Hoover acreditaba que o comercio, se non era supervisado polo goberno, iría eventualmente minimizar os efectos da recesión económica. Eventualmente, Hoover pensaba, a economía dos Estados Unidos iría a se recuperar, sen que a intervención do goberno americano na economía do país fose necesaria. Hoover rexeitou diversas leis aprobadas polo Congreso, alegando que daban demasiados poderes ao goberno americano.

Hoover tamén pensaba que os gobernos dos estados americanos deberían axudar aos necesitados. Moitos destes estados, así e todo, non tiñan fondos suficientes para tal. Sendo así, Hoover propuxo a creación dun órgano gobernamental, o Reconstruction Finance Corportation (Corporación de Reconstrución Financeira), ou RFC, en 1932. Este órgano sería responsable de proporcionar algunha axuda financeira a empresas e institucións comerciais e industriais chave, como bancos, ferrovías e grandes empresas, acreditando que a bancarrota destas institucións agravaría o efecto da Gran Depresión. No final de 1932, as eleccións presidenciais americanas foron realizadas. Os dous principais candidatos foron Hoover e Franklin Delano Roosevelt. Moitos estadounidenses pensaban que Hoover fora o principal causante da recesión, ou que pouco fixera para solucionar esta recesión. Roosevelt saíu vencedor da elección, tornándose Presidente dos Estados Unidos o 4 de marzo de 1933.

Roosevelt, ao contrario que Hoover, pensaba que o goberno americano era o principal responsable para loitar contra os efectos da Gran Depresión. Nunha sesión lexislativa especial, sesión coñecida como Hundred Days ("Cen Días"), Roosevelt, xuntamente co congreso americano, crearon e aprobaron unha serie de leis que, por insistencia do propio Roosevelt, foron nomeadas como New Deal ("Novo Acordo"). Estas leis fornecerían a axuda social ás familias e persoas que o necesitasen, proporcionarían empregos a través de parcerías entre o goberno, empresas e os consumidores, e reformou o sistema económico e gobernamental americano, para evitar que unha recesión ocorrese no futuro.^[16]

 

Diversas axencias gobernamentais foron creadas para administraren os programas de axuda social. A máis importante delas foi a Federal Agency Relief Administration, creada en 1933, que sería responsable do fornecemento de fondos aos gobernos estatais, para que estes os empregasen en programas de axuda social. Outros órganos gobernamentais semellantes foron creados coa intención de fondear, administrar e empregar traballadores na área da construción de aeroportos, escolas, hospitais, pontes e encoros. Estes proxectos federais deron millóns de empregos aos necesitados, aínda que as taxas de desemprego continuasen a ser altas durante toda a década de 1930.

Outros órganos creáronse coa intención de administraren programas de recuperación, como a Agricultural Adjustment Administration, creada en 1933 co obxectivo de regulamentar a produción de produtos agropecuarios. Outro órgano semellante foi a National Recovery Administration, creada en 1933, que estableceu salarios mínimos e límites na carga horaria de traballo. Esta última axencia, malia todo, foi fechada a mando do Congreso, en 1935, por estimular pouco o comercio americano.

Por último, outros órganos federais foron creados co obxectivo de vixiaren as reformas en emprego e finanzas. O Federal Deposit Insurance Corporation foi creado en 1933 co obxectivo de promover as transaccións e o comercio bancario. O Securities and Exchange Commission, creado en 1934, pretendía regular o comercio de bolsa de valores e evitar que accionistas comprasen accións que o órgano considerase "perigosas". O National Labor Relations Board foi creado en 1935, coa intención de regular sindicatos, e de protexer os traballadores e os seus dereitos.^[17]

O New Deal axudou a minimizar os efectos da Gran Depresión nos Estados Unidos de América. A economía americana gradualmente, pero lentamente, pasou a se recuperar, desde 1933. O goberno americano tamén diminuíu as tarifas alfandegueiras en certos produtos estranxeiros, estimulando así o comercio doméstico. Ao longo da década de 1930, os Estados Unidos gradualmente abandonaron o uso do patrón ouro, decidindo fortalecer a moeda nacional, o dólar, o que tamén axudou na recuperación da economía americana.

Porén, a pesar dos programas gobernamentais creados co obxectivo de reducir o desemprego, preto do 15% da forza de traballo americana continuaba desempregada en 1940. Foi necesario a entrada do país na segunda guerra mundial para que as taxas de desemprego caesen aos niveis de 1930, de 9%. A entrada do país na guerra acabou cos efectos negativos da Gran Depresión, a produción industrial americana medrou notablemente, e as taxas de desemprego caeron. No final da guerra, apenas o 1% da forza de traballo americana estaba desempregada. Preto do final da guerra, os Estados Unidos e todos os outros 44 países Aliados asinaron o que é coñecido como os Acordos de Bretton Woods, coa intención de evitaren no futuro unha nova crise monetaria e económica da escala da Gran Depresión.

A Gran Depresión causou unha gran recesión económica en diversos outros países do mundo. En moitos destes países, a recesión provocada pola Gran Depresión xerou efectos similares aos dos Estados Unidos na economía destes países, como o pechamento de milleiros de establecementos bancarios, financeiros, comerciais e industriais, e o despedimento de milleiros de traballadores.

Os efectos da Gran Depresión en varios países víronse agravados pola Lei Tarifaria Smoot-Hawley, unha lei americana introducida en 1930, que aumentaba os impostos a preto de 20 mil produtos imperecedoiros estranxeiros, o que causou a aprobación de leis semellantes noutros países, reducindo drasticamente as exportacións e o comercio internacional.^[18]

A gran maioría dos partidos políticos, se non todos, prometían retirar o país (ou unha provincia/estado) da recesión.

 

A maior parte da poboación dos países máis afectados pola Gran Depresión cortaron todo e calquera tipo de gasto considerado superfluo, agravando os efectos da recesión na economía destes países.

Por mor da Gran Depresión, millóns de persoas nas cidades perderon os seus empregos, nos países máis atinxidos pola recesión. Sen fonte de renda, estas persoas non tiñan como se sustentaren a si mesmos e ás súas familias. A desnutrición tornouse común entre a poboación dos países máis afectados.

Moita xente perdeu o seu fogar debido ás débedas. Algúns se mudaron a favelas preto das cidades, outros viaxaban por diversas cidades nos vagóns dos trens.

Non todos sufriron igualmente a Gran Depresión. As persoas que conseguiron manter os seus empregos, a pesar de que a maioría vise reducido o seu salario de cortes, a deflación fixo que os prezos de produtos en xeral caesen considerablemente.^[19]

Por outra banda, moitos afroamericanos nos Estados Unidos non conseguían emprego, especialmente no sur americano, por causa da discriminación racial. Os empregos eran dados primariamente aos brancos. Mulleres con familias que sustentar dificilmente atopaban empregos, dado que a prioridade era dada a traballadores do sexo masculino.

 

Grupos étnicos minoritarios - especialmente inmigrantes - dos países máis atinxidos pasaron a ser discriminados pola poboación dos países máis afectados. Estes grupos étnicos eran discriminados porque, na visión de varias persoas dos países afectados pola Gran Depresión, estes grupos étnicos competían coa "poboación nativa". Isto, aliado á forte recesión económica da década de 1930, fixo que as taxas de inmigración caesen sensiblemente no Canadá e nos Estados Unidos.^[20]

Após a fin da Gran Depresión, moitos dos países máis severamente afectados pasaron a fornecer maior asistencia social e económica aos necesitados. Por exemplo, o New Deal daba ao goberno americano maior poder para fornecer esta axuda para estes necesitados, así como para apousentados.

A Gran Depresión xerou grandes mudanzas na política económica en varios dos países envolvidos. Anteriormente á Gran Depresión, por exemplo, o goberno dos Estados Unidos de América pouco interviña na economía do país. Executivos financeiros e grandes magnates comerciantes eran vistos como líderes nacionais. A Gran Depresión, porén, mudou as actitudes de diversas persoas en relación ao comercio. Moitos pasaron a favorecer o maior control da economía do país por parte do goberno.

• Hayek, Friedrich A. von. Contra Keynes e Cambridge. Unión, Madrid, 1996. ISBN 84-7209-308-5
• Johnson, Paul M. A History of the American People. Harper Perennial, 1999. ISBN 0-06-093034-9
• Purvis, Thomas L. A Dictionary of American History. Blackwell Publishers, 1997. ISBN 1-57718-099-2
• Feinstein. Charles H. The European economy between the wars (1997)
• Friedman, Milton e Anna Jacobson Schwartz. A Monetary History of the United States, 1867–1960 (1963), monetarist interpretation (heavily statistical)
• John Kenneth Galbraith, The Great Crash, 1929 (1954), popular
• Garraty, John A., The Great Depression: An Inquiry into the causes, course, and Consequences of the Worldwide Depression of the Nineteen-Thirties, as Seen by Contemporaries and in Light of History (1986)
• Garraty John A. Unemployment in History (1978)
• Garside, William R. Capitalism in crisis: international responses to the Great Depression (1993)
• Goldston, Robert, The Great Depression: The United States in the Thirties (1968)
• Haberler, Gottfried. The world economy, money, and the great depression 1919–1939 (1976)
• Hall Thomas E. e J. David Ferguson. The Great Depression: An International Disaster of Perverse Economic Policies (1998)
• Kaiser, David E. Economic diplomacy and the origins of the Second World War: Germany, Britain, France and Eastern Europe, 1930–1939 (1980)
• Kehoe, Timothy J. e Edward C. Prescott, eds. Great Depressions of the Twentieth Century (2007), essays by econists on US, Britain, France, Germany, Italy and on tariffs; statistical
• Kindleberger, Charles P. The World in Depression, 1929–1939 (terceira ed. 2013)

• New Deal
• Primeira guerra mundial
• Teoría Xeral da Ocupación, o Xuro e o Diñeiro

• Imaxes da Gran Depresión en The Huffington Post (en inglés)
• Os grandes mitos da Gran Depresión (en inglés)
• A Gran Depresión en The History Channel (en inglés)