Etimoloxía

Este artigo precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude mellorando este artigo.

A etimoloxía é o estudo científico sobre a orixe da estrutura léxica dunha lingua, tanto das palabras como da súa fraseoloxía. A etimoloxía dunha palabra en concreto é dita orixe, chamada neste caso étimo.

A palabra etimoloxía vén do latín etymologia e esta, á súa vez, provén do grego ἐτυμολιγία, vocábulo formado de ἔτυμος (verdadeiro) e λόγος (palabra). É dicir, significa "verdadeira orixe das palabras".

En xeral, considerase etimoloxía o estudo da historia das palabras: de onde proceden, cando entraron na lingua e como mudou a súa forma e o seu significado.

O grego Píndaro servíase, no século V a.C. de etimoloxías inventadas para alardear diante dos seus amos. Plutarco empregaba etimoloxías pouco seguras baseándose en estrañas similitudes de sons. Isidoro de Sevilla, nas súas Etymologiae, fai un rastrexo enciclopédico das "primeiras cousas" que foi usado acriticamente en Europa ata o século XV. O Etymologicum genuinum, unhas das varias obras bizantinas de parecidas características, é unha enciclopedia gramatical editada en Constantinopla no século IX. A Legenda Aurea do século XIV comeza cada vita dos santos cun excursus en forma de etimoloxía.

A etimoloxía permite ter unha clara idea das orixes do galego, unha lingua romance, románica ou neolatina. Derivada do latín vulgar que foi imposto polos romanos a partir do ano 206 a. de C. O latín é unha lingua indoeuropea e sintética, que expresa as súas relacións gramaticais por medio de morfemas ou desinencias que se combinan coa raíz, ao contrario do galego que expresa estas mesmas relacións por medio de artigos e preposicións. Hai concesións doutras linguas ao galego.

• Lingua inglesa: WC, whisky.
• Lingua francesa: xardín, maionesa, pantalón.
• Linguas xermanas: bigote, brandy, brindes, escravo, pouta.
• Lingua grega: atleta, Biblia, tártaro.
• Lingua árabe: asasino, alcalde, café, oxalá.
• Lingua celta: cabana, rocha, bugallo, beizo, tona.
• Lingua vasca ou éuscaro: esquerda.
  • Do éuscaro hérdase o sufixo -rro (carro)^{[Cómpre referencia]}.
• Linguas indíxenas suramericanas: cacique, chocolate, cigarro.

O estudo da etimoloxía permite comprender o significado das palabras, ampliar o vocabulario e mellorar a ortografía. Usando textos antigos, o estudo da etimoloxía procura saber cando e como unha palabra foi incorporada ou evolucionou cara á linguaxe actual, e que transformacións experimentou. A valoración da súa importancia variou dependendo das tendencias do momento. A súa época dourada viviuse durante o século XIX cando se emprenderon os máis grandes proxectos de estudo etimolóxico, tales como o Oxford English Dictionary, o dicionario etimolóxico máis completo da lingua inglesa.

A etimoloxía peninsular debe moito á obra do filólogo catalán Joan Coromines, do século XX.

• Lexicografía
• Etimoloxía popular
• Lista de etimoloxías dos concellos de Galicia
• Etimoloxía dos nomes das principais cidades do mundo
• Etimoloxía dos elementos químicos

• OED Arquivado 25 de xuño de 2006 en Wayback Machine.
• Artigo sobre o dicionario de Joan Coromines
• Dicionario etimolóxico galego (DEG) Arquivado 19 de marzo de 2020 en Wayback Machine.