STS espazio-anezka

STS espazio-anezka
	reusable launch vehicle (en)
	Irudi gehiago
Fabrikazioa
Fabrikatzailea	United Space Alliance (en) , Alliant Techsystems (en) , Thiokol (en) , Lockheed Martin, Martin Marietta (en) eta Boeing
Jatorrizko herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Historia
Lehen hegaldia	1981eko apirilaren 12a
Honen parte	Space Shuttle program (en)
Dimentsioak	8.710 () mm × 8,7 () m × 56.110 () mm × 56,1 () m ;
Propulsatzailea	Space Shuttle Solid Rocket Booster (en) ; RS-25 (en) ; Space Shuttle Orbital Maneuvering System (en)

STS espazio-anezka^[1] edo STS transbordadore espaziala^[2] (ingelesezko Space Transport System esaldiaren siglak, euskaraz: «Espazio Garraioko Sistema») NASAren espazio-ontzi bat izan zen, lurreko orbita baxurako partzialki berrerabilgarria zena. Bere izena 1969ko plan batetik dator, ontzi espazial berrerabilgarrien sistema baterako, zeinetatik transbordadorea bakarrik finantzatu zuten.^[3] 1981eko martxoaren 10ean probako lau hegaldi orbitaletako lehena egin zen, eta 1982an hegaldi operatiboei bidea ireki zitzaien. Transbordadore espazialak 1981 eta 2011 artean 135 misiotan erabili zituzten, Floridako Kennedy Espazio Zentrotik (KSC) abiaraziak, Estatu Batuetan Misio operazionalek hainbat satelite artifizial, planeten arteko zundak eta Hubble espazio teleskopioa (HST) jaurti zituzten; orbitan esperimentu zientifikoak egin zituzten; eta Nazioarteko Espazio Estazioaren (ISS) eraikuntzan eta zerbitzuan parte hartu zuten. Transbordadoreen flotaren misio-denbora, guztira, 722 egun, 19 ordu, 21 minutu eta 23 segundokoa izan zen.^[4]

Transbordadoreen osagaien artean honako hauek zeuden: Orbita-ibilgailua (OV), kohete azeleragailu solido berreskuragarri pare bat (SRBak) eta hidrogenoa eta oxigeno likidoa zituen botatzeko kanpoko tanga (ET). Transbordadoreak bertikalki jaurtitzen ziren, kohete arrunt baten antzera, bi SRBrekin, OVren hiru motor nagusiekin paraleloan jardunez. Motor horiek erregaia ETtik lortzen zuten. SRBak ibilgailua orbitan sartu baino lehen kanporatzen zituzten. ET berehala kanporatzen zen orbita txertatu aurretik, eta horrek Maniobra Espazialen Sistemaren (OME) bi motorrak erabiltzen zituen. Misioaren amaieran, transbordadoreak bere OMEri tiro egin zion, atmosferan sartzeko. Transbordadoreak Rogers Dry Laken Edwards Aire Armadaren Kaliforniako Basean edo KSCko Transbordadoreen Lurreratze Instalazioetan kokatutako lurreratze pista bat planifikatzen zuen. Edwardsen lurreratu ondoren, transbordadorea Transbordadoreen Hegazkin Garraiatzaileak eramaten zuen KSCra. Hegazkin hau Boeing 747 modifikatua zen.

Lehen transbordadorea, Enterprise, hurbiltze- eta lurreratze-probetarako eraiki zen, eta ez zuen gaitasun orbitalik. Transbordadore honen izena Star Trek zientzia-fikziozko serieko izen bereko espazio-ontzitik dator. Lau orbitatzaile operazional hasiera batean eraiki ziren: Columbia, Challenger, Discovery eta Atlantis. Horietatik, Challenger eta Columbia istripuetan suntsitu zituzten beren misioetan 1986an eta 2003an, hurrenez hurren. Guztira 14 astronauta hil ziren. Bosgarren transbordadore operatibo bat, Endeavour, 1991n eraiki zuten Challenger ordezkatzeko. Espazio-transbordadorea Atlantisen azken misioaren amaieran kendu zuten zerbitzutik 2011ko uztailaren 21ean.